Αδειανό πουκάμισο

Του Τάσου Παππά

Έβλεπα την Τρίτη το πρωί στην «Πρώτη Γραμμή» του Σκάι τον Κώστα Σκανδαλίδη να υπερασπίζεται την τιμή του κόμματός του και την ιστορία του, να μιλάει για την ανάγκη ανανέωσης και για την υποχρέωση του ΠΑΣΟΚ να συμβάλει στην προσπάθεια ανασύνθεσης της Κεντροαριστεράς, χωρίς όμως να αυτοκαταργηθεί, και αναρωτήθηκα: «Πού το βρίσκει το κουράγιο;». Ωστόσο, αυτό που δεν καταλαβαίνουν οι κοινοί θνητοί είναι πως το καθήκον ενός ανθρώπου που βρίσκεται σ’ ένα «κόμμα-δεινόσαυρο» είναι να πιστεύει με φανατισμό ότι το κόμμα του είναι εξουσιοδοτημένο (από την Ιστορία, τις μάζες;) να πρωταγωνιστεί.

Κορυφαίο στέλεχος ο κ. Σκανδαλίδης, πλαισίωσε όλους τους αρχηγούς, σε κάποιες φάσεις μάλιστα ήταν ο βασικός συντάκτης των ομιλιών τους -για παράδειγμα δική του ιδέα ήταν η περίφημη φράση που εκστόμισε ο Ανδρέας Παπανδρέου ότι «το ΠΑΣΟΚ δεν κληρονομείται, δεν παραχωρείται, δεν τεμαχίζεται»-, χρημάτισε υπουργός, γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής, διεκδίκησε την αρχηγία το 2007, διεγράφη, επέστρεψε και συνεχίζει απτόητος. Είναι, μ’ άλλα λόγια, ένας παράγοντας πλήρης κομματικών ημερών. Χορτασμένος. Κι όμως επιμένει. Θα πει κάποιος ότι αυτό είναι το μικρόβιο της πολιτικής. Αν σε χτυπήσει, δεν υπάρχει θεραπεία. Θα ασχολείσαι μ’ αυτήν και θα απαιτείς ενεργό ρόλο, ακόμη κι όταν όλα γύρω σου φωνάζουν ότι τα πράγματα έχουν αλλάξει.

Φοβάμαι, όμως, ότι για τους περισσότερους ηγετικούς παράγοντες του πάλαι ποτέ πανίσχυρου Κινήματος ισχύει κάτι άλλο, πιο βαθύ, που καταντά νοσηρό. Πρόκειται για την εδραιωμένη πεποίθηση ότι η εξουσία τούς ανήκει και μόνον αυτοί έχουν την τεχνογνωσία να την ασκήσουν, γιατί οι άλλοι, οι όποιοι άλλοι, είτε δεν μπορούν είτε δεν θέλουν, κι ας καμώνονται ότι θέλουν, είτε θα βλάψουν τη χώρα αν τους εμπιστευτεί ο λαός. Τη συγκεκριμένη αντίληψη την κληρονόμησε το ΠΑΣΟΚ από τη Δεξιά. Κι αυτή μέχρι το 1981 διακήρυσσε ότι το ΠΑΣΟΚ δεν έχει τα προσόντα να κυβερνήσει και προειδοποιούσε τους πολίτες ότι αν το πριμοδοτήσουν θα μπει η Ελλάδα σε επικίνδυνες περιπέτειες. Το ίδιο καλαμπούρι παίχτηκε και το 1989 με τα ίδια κόμματα σε διαφορετικούς ρόλους. Ηταν η σειρά του ΠΑΣΟΚ να προβάλει μετ’ επιτάσεως τον μπαμπούλα της Δεξιάς που είχε αρχηγό τον Εφιάλτη, τον αρχιερέα της αποστασίας.

Κυβερνητισμός είναι η κομψή λέξη που περιγράφει το φαινόμενο. Αυτή όμως που ταιριάζει στην περίπτωση είναι εξουσιολαγνεία. Κάποτε στο ΠΑΣΟΚ την ξόρκιζαν. Αποδεικνύεται ότι έχουν μολυνθεί μέχρι το μεδούλι με συνέπεια να δυσκολεύονται να προσαρμοστούν στη νέα, δυσάρεστη γι’ αυτούς κατάσταση. «Μπορούμε και στην αντιπολίτευση», λέει ο γραμματέας και ευρωβουλευτής Ν. Ανδρουλάκης, «δεν θέλουμε να είμαστε ο κολαούζος της εξουσίας με υπουργούς-χαϊλάντερ». Τον διαψεύδουν οι σύντροφοί του που σκοτώνονται για μια υπουργική καρέκλα. Δεν είναι τυχαίο ότι τα στελέχη του ΠΑΣΟΚ για να καταφέρουν να κρατήσουν το κόμμα τους στο προσκήνιο χρησιμοποιούν το χαρτί της πολιτικής σταθερότητας και επειδή το πιάτο πρέπει να έχει και προοδευτική σάλτσα το νοστιμεύουν με καρυκεύματα από το ηρωικό παρελθόν. Μην απορήσετε αν φτάσουν στο σημείο να ξεθάψουν τα γενέθλια συνθήματά τους για σοσιαλιστικό μετασχηματισμό, αυτοδιαχείριση και κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής. Στην απελπισία τους είναι ικανοί για όλα.

Ο σημερινός πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ, πάντως, δεν αισθάνεται την ανάγκη να υποστηρίξει πάση θυσία ένα φθίνον με ραγδαίο ρυθμό κόμμα. Δεν είναι γέννημα του ΠΑΣΟΚ και άρα δεν έχει τόσο στενούς συναισθηματικούς δεσμούς, όσο έχουν άλλοι που οφείλουν τα πάντα στο ΠΑΣΟΚ. Ο ρεαλισμός του, έμφορτος με στοιχεία ιδιοτέλειας, υπερισχύει έναντι της υποχρέωσης που επιβάλλει η θέση του, να εξιδανικεύει δηλαδή με γλυκερά αφηγήματα, καθησυχαστικές μεγαλοστομίες και μυώδες ύφος την παρούσα κατάσταση. Μάλλον έχει συνειδητοποιήσει ότι όλα αυτά, τα οποία χρησιμοποίησε κατά κόρον το προηγούμενο διάστημα, όπως και η τακτική της αυτολύπησης, καθώς και τα παρακάλια για ψήφο ελεημοσύνης, εξεμέτρησαν το ζην τους.

Φαίνεται ότι έχει συμφιλιωθεί με την ιδέα πως το κόμμα του είναι ένα αδειανό πουκάμισο, δεν πουλάει, δεν αρέσει πια -για να θυμηθούμε την ατάκα της Μελίνας Μερκούρη στον Ανδρέα Παπανδρέου-, διατηρείται τεχνητά στη ζωή και γι’ αυτό πριν επέλθει το μοιραίο, που το βλέπει να καλπάζει, προσπαθεί να το σώσει, κρύβοντάς το σ’ ένα ευρύτερο μέτωπο. Επί της διαδικασίας έχει δίκιο βουνό. Επί της ουσίας όμως -της πολιτικής και της ιδεολογικής- μέχρι τώρα δεν έχει πει κάτι συγκεκριμένο. Για το ΠΑΣΟΚ, την Ελιά, το Ποτάμι, τους «58» και τις υπόλοιπες ομάδες του χώρου, όπως και για τη ΔΗΜΑΡ που κι αυτή έχει βυθιστεί στην εσωστρέφεια, το μείζον δεν είναι η μορφή που θα πάρει το σχήμα, αλλά το περιεχόμενο που θα έχει. Πρέπει να αποφασίσουν τι θέλουν να είναι: πρόθυμοι σύμμαχοι της Δεξιάς ή προνομιακοί συνομιλητές της ριζοσπαστικής Αριστεράς;

Άρθρο στην ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ