3η Σεπτέμβρη

Του Στέφανου Παραστατίδη*

 Η 3η του Σεπτέμβρη του 1974 είναι τα γενέθλια του ΠΑΣΟΚ. Αλλά είναι ταυτόχρονα και μία από τις πλέον εμβληματικές ημερομηνίες της Μεταπολίτευσης. Το ΠΑΣΟΚ ιδρύθηκε λίγους μήνες μετά την Μεταπολίτευση του Ιουλίου του 1974, λίγες μέρες μετά την επιστροφή του Ανδρέα Παπανδρέου.

Η επιστροφή του Ανδρέα Παπανδρέου στην Ελλάδα ήταν και μία αφετηρία υπόσχεσης απέναντι στην ελληνική κοινωνία, η οποία είχε βιώσει την καταπίεση και την καταστολή από την επτάχρονη δικτατορία των συνταγματαρχών. Ήταν μία υπόσχεση χειραφέτησης ενός ολόκληρου λαού, ο οποίος κρατιόταν δέσμιος από εξαρτήσεις, εγχώριες και εξωτερικές. Ήταν μία υπόσχεση επιστροφής της πραγματικής δημοκρατίας, η οποία βίαια είχε διακοπεί τον Ιούλιο του 1965 με την Αποστασία.

Η ίδρυση του Πανελλήνιου Σοσιαλιστικού Κινήματος την 3η του Σεπτέμβρη του 1974 ήταν μία πολιτική επανάσταση, πιάνοντας και πάλι το νήμα της κοινωνικής κινητοποίησης που είχε ξεκινήσει μετά τις εκλογές βίας και νοθείας του 1961. Ήταν η ιστορική συνέχεια ενός ακλόνητου αιτήματος που είχε εκφραστεί από τη γενιά του Ανένδοτου Αγώνα και του 114: Περισσότερη Δημοκρατία, περισσότερα δικαιώματα, περισσότερη κοινωνική δικαιοσύνη. Αλλά ήταν και μία ριζοσπαστική πολιτική μετεξέλιξη της δημοκρατικής παράταξης. Πολλοί ερίζουν για την ιστορικές της απαρχές: Άλλοι λένε τον Ελευθέριο Βενιζέλο, άλλοι λένε τον Νικόλαο Πλαστήρα ή τον Γεώργιο Παπανδρέου. Σίγουρα πάντως μιλάμε για τους κρίκους της ίδιας αλυσίδας. Και ένα είναι το σίγουρο, το κοινά αποδεκτό: Ότι η ίδρυση του ΠΑΣΟΚ ήταν τομή στην ιστορία της δημοκρατικής παράταξης. Ήταν ο επιταχυντής της ιστορικής εξέλιξης μίας παράδοσης αγώνων και προσφοράς στον τόπο.

Η ίδρυση του ΠΑΣΟΚ συνετελέσθη σε μία ιστορική στιγμή αβεβαιοτήτων και εθνικής συμφοράς. Αβεβαιοτήτων γιατί η Δημοκρατία προσπαθούσε δειλά να πατήσει και πάλι στα πόδια της. Εθνική συμφορά λόγω της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο. Όμως μέσα από τις αβεβαιότητες και την εθνική συμφορά, η ίδρυση του ΠΑΣΟΚ αποτέλεσε μία ελπιδοφόρα στιγμή για τον τόπο. Διότι όχι μόνο ήταν εκείνο που στερέωσε ακόμη περισσότερο τα θεμέλια της Δημοκρατίας με την άνοδό του στην εξουσία το 1981. Αλλά και επειδή συνέβαλε στην αποκατάσταση μέρους της ιστορικής αδικίας που συνέβη στους αδελφούς μας ελληνοκυπρίους με την είσοδο της Κυπριακής Δημοκρατίας το 2003 στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Σύμβολο της ίδρυσης του ΠΑΣΟΚ δεν είναι μονάχα η φωτογραφία με τον Ανδρέα Παπανδρέου να κρατά στο χέρι την διακήρυξη της 3ης του Σεπτέμβρη. Είναι το κείμενο καθεαυτό της διακήρυξης, ένα μανιφέστο πολιτικής που υπερέβαινε τα μέχρι τότε στεγανά. Ένα κείμενο αναφοράς το οποίο συμπύκνωνε με χαρακτηριστική εκφραστική λιτότητα έναν πλούτο ιδεών και αξιών που είχε περισσότερο από ποτέ ανάγκη η Ελλάδα του 1974: Λαϊκή Κυριαρχία-Εθνική Ανεξαρτησία-Κοινωνική Απελευθέρωση.

Σήμερα συμπληρώνονται 46 χρόνια από την ίδρυση του ΠΑΣΟΚ και περισσότερο από ποτέ νιώθουμε νοσταλγία για τον ιδρυτή, αναπολούμε τα έργα και τις μεγάλες αλλαγές που έφερε το ΠΑΣΟΚ στην χώρα μας. Ακούμε Λοϊζο, βλέπουμε τις ομιλίες του Ανδρέα Παπανδρέου, θαυμάζουμε τις μεγάλες συγκεντρώσεις του παρελθόντος, ανατριχιάζουμε με το βάρος των προσωπικοτήτων που πέρασαν από το ΠΑΣΟΚ, όπως είναι η Μελίνα Μερκούρη και ο Γιώργος Γεννηματάς.

Τι είναι όμως σήμερα το ΠΑΣΟΚ; Είναι μονάχα κάδρα, φωτογραφίες και αφίσες; Όχι βέβαια. Το ΠΑΣΟΚ αποτέλεσε πολιτικό βίωμα για την ελληνική κοινωνία τις τελευταίες δεκαετίες. Σήμερα η ελληνική κοινωνία βιώνει την πανδημική κρίση, την όξυνση των ελληνοτουρκικών σχέσεων, πασχίζει να εξέλθει από μία υπερ-δεκαετή οικονομική κρίση. Όπως τότε, έτσι και σήμερα, οι αβεβαιότητες αυξάνονται, ο κίνδυνος μίας εθνικής συμφοράς επικρεμάται πάνω από τα κεφάλια μας. Όμως όπως το 1974 έτσι και σήμερα, το ΠΑΣΟΚ μπορεί να αποτελέσει και πάλι μία δύναμη ελπίδας. Πρέπει και πάλι να δώσουμε μία υπόσχεση, όπως έδωσε ο Ανδρέας Παπανδρέου το 1974. Τότε η υπόσχεση ήταν να κάνουμε ως κοινωνία ένα άλμα εμπρός από την μετεμφυλιακή Ελλάδα των διχασμών, των διαιρέσεων, των εξαρτήσεων. Σήμερα η υπόσχεση είναι ότι η Ελλάδα πρέπει επιτέλους να κάνει πάλι το άλμα, αφήνοντας πίσω της τις αιτίες που την χρεοκόπησαν, που την διαίρεσαν, που την οπισθοδρόμησαν, την ίδια στιγμή που ο κόσμος τρέχει γύρω μας με απίστευτες ταχύτητες.

Όπως τότε, έτσι και τώρα, η Αλλαγή δεν έγινε από τη μία μέρα στην άλλη. Κυοφορήθηκε, ρίζωσε, άνθισε μέσα στην ελληνική κοινωνία για επτά ολόκληρα χρόνια, προτού ξεχυθεί ως πλημμυρίδα την 18η Οκτωβρίου του 1981. Χρειαζόταν χρόνος για να μπορέσει η κοινωνία να εμπιστευτεί το Κίνημά μας, να άρει αγκυλώσεις, προκαταλήψεις του παρελθόντος. Σήμερα όλοι εμείς, οι συνεχιστές του ΠΑΣΟΚ οφείλουμε να σπείρουμε και πάλι τον σπόρο της Αλλαγής στην ελληνική κοινωνία. Δεν είναι κάτι το εύκολο. Πρέπει και πάλι να δώσουμε και πάλι χρόνο στην κοινωνία, η οποία όλα αυτά τα χρόνια ακούει από τους πολιτικούς μας αντιπάλους ότι για «όλα φταίει το ΠΑΣΟΚ». Χρειάζεται χρόνος για μία κοινωνία που δοκιμάστηκε από την οικονομική κρίση, που εκτέθηκε στις σειρήνες του λαϊκισμού και του ακροδεξιού λαϊκισμού, που αμφισβήτησε την Μεταπολίτευση από φανερούς και αφανείς επικριτές της.

Για να γίνει όμως αυτό, απαιτείται από όλους εμάς να μείνουμε προσηλωμένοι στις αρχές και τις αξίες μας. Να μείνουμε συνεπείς στον αγώνα μας για την αλλαγή του πολιτικού παραδείγματος, να επιμείνουμε στο αίτημα επιστροφής της πολιτικής. Έτσι θα κερδίσουμε και πάλι την εμπιστοσύνη της κοινωνίας, μέσα από τις θέσεις μας, μέσα από τη λειτουργία μας, μέσα από τον αξιακό κώδικα που πρεσβεύουμε.

Αισθανόμαστε περηφάνεια που το ΠΑΣΟΚ κατάφερε και στάθηκε στη σωστή πλευρά της ιστορίας, όταν εμβάθυνε τη δημοκρατία τη δεκαετία του 1980, όταν εδραίωσε την Ελλάδα στην Ευρώπη τη δεκαετία του 1990, όταν έδωσε τη μάχη να κρατήσει την Ελλάδα στην Ευρώπη στα τέλη της δεκαετίας του 2000. Η προηγούμενη δεκαετία για εμάς ήταν μία περίοδος περισυλλογής, ενδοσκόπησης, συρρίκνωσης. Όμως αυτή έκλεισε με τις εκλογές της 7ης Ιουλίου 2019 και από τότε έχει ανοίξει ένας νέος πολιτικός κύκλος για το Κίνημά μας.Βλέπουμε και πάλι οι σοσιαλδημοκρατικές ιδέες να έρχονται στο προσκήνιο με αφορμή την πανδημική κρίση. Βλέπουμε την επιστροφή του κοινωνικού κράτους, το οποίο έστησε το ΠΑΣΟΚ τη δεκαετία του 1980 στην Ελλάδα. Βλέπουμε την επιστροφή εννοιών και ιδεών που είχαν ξεθωριάσει, όπως αλληλεγγύη, ισότητα, αδελφοσύνη. Όμως πλάι σε αυτές τις έννοιες, πρέπει να προσθέσουμε και μία ακόμη: τη συμφιλίωση, την οποία το ΠΑΣΟΚ πέτυχε με την άρση των συνεπειών των εμφυλιακών διαιρέσεων της Δεξιάς και της κομμουνιστικής Αριστεράς.

Στην μετά την πανδημική κρίση εποχή, αν δεν πετύχουμε ως χώρα την συμφιλίωση, δεν θα πετύχουμε ούτε την αλληλεγγύη, ούτε την αδελφοσύνη. Αντίθετα θα δούμε μέσα από τα χαρακώματα των διαιρετικών τομών να διογκώνονται οι ανισότητες και οι αποκλεισμοί. Αυτό που απαιτείται τώρα δεν είναι πολιτική διαχείριση, αλλά πολιτική επανάσταση μέσα από ένα πολιτικό υποκείμενο που με τη δράση του θα διαπλάσει συνειδήσεις, θα διαμορφώσει τις εξελίξεις, θα βάλει την κοινωνία και πάλι στο προσκήνιο. Αυτό που δεν χρειάζεται τώρα είναι να κλειστούμε ως κοινωνία στον εαυτό μας, να μην συμβιβαστούμε με το παρόν, όπως δεν συμβιβάστηκε το ΠΑΣΟΚ τη δεκαετία του 1970. Δεν χρειάζεται ο τόπος ένα ακόμη κόμμα διαχείρισης της εξουσίας. Χρειάζεται ένα Κίνημα Αλλαγής της εξουσίας, που θα δώσει φωνή στους αποκλεισμένους, τους απογοητευμένους, στους ανίσχυρους. Που θα δώσει χώρο στην κοινωνική κινητοποίηση, που θα ενθαρρύνει την πολιτική συμμετοχή, που θα ενσωματώσει την δημιουργική αμφισβήτηση. Το ΠΑΣΟΚ χειραφέτησε σταδιακά την κοινωνία από την εξάρτηση στον τοπικό κομματάρχη, τον αστυνομικό, τον δημόσιο υπάλληλο που λειτουργούσαν ως εντεταλμένοι ενός μονοκομματικού κράτους.

Ως δημοκρατική παράταξη τις προηγούμενες δεκαετίες δώσαμε τη μάχη για να χτίσουμε ένα ισχυρό κράτος δικαίου, ώστε η κάθε Ελληνίδα, ο κάθε Έλληνας να έχει δημόσια εκπαίδευση, δημόσια υγεία, εθνική σύνταξη και ένα αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης. Αυτό που καλούμαστε ως δημοκρατική παράταξη να δώσουμε σήμερα είναι ο αγώνας για μια ισχυρή κοινωνία, που θα αμφισβητήσει, που θα διεκδικήσει, που θα απαιτήσει καλύτερες συνθήκες διαβίωσης, που θα παλέψει για ίση επιρροή στη λήψη αποφάσεων . Η ισχυρή κοινωνία από κοινού με το ισχυρό κράτος και τους ανοιχτούς πολιτικούς και οικονομικούς θεσμούς αποτελούν εγγυήσεις ελευθερίας και ανάσχεσης κάθε μορφής κυριάρχησης και εξαρτήσεων για τον πολίτη.

*Γραμματέας Οργανωτικού του Κινήματος Αλλαγής.