Φασισμός και Βραζιλία

Του Πέτρου Παπακωνσταντίνου.

Η βία, η πόλωση και η διαφθορά είναι οι παράγοντες που κυριαρχούν στη Βραζιλία ενόψει των προεδρικών εκλογών, ο πρώτος γύρος των οποίων θα διεξαχθεί την επόμενη Κυριακή. Η διεθνής κοινότητα παρακολουθεί με ανησυχία την ατμόσφαιρα πολιτικής ανωμαλίας που έχει εγκατασταθεί πάνω από τον γίγαντα της Λατινικής Αμερικής, σε μια περίοδο κατά την οποία τα φαινόμενα οικονομικής και πολιτικής αποσταθεροποίησης τείνουν να γενικευθούν στον αμερικανικό Νότο, από τη Βενεζουέλα έως την Αργεντινή.

Μέχρι πρότινος, πρώτος στις δημοσκοπήσεις με μεγάλη διαφορά έναντι όλων των αντιπάλων του ερχόταν ο πρώην πρόεδρος Λουίς Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα του Κόμματος Εργατών (PT). Ο Λούλα, που έφυγε από την προεδρία τον Ιανουάριο του 2011, έχοντας ολοκληρώσει δύο τετραετίες στο πηδάλιο της χώρας με ποσοστό δημοφιλίας 90%, αποκλείστηκε από τη διεκδίκηση και τρίτης θητείας, καθώς καταδικάστηκε για διαφθορά και βρίσκεται στη φυλακή. Προηγουμένως, δύο οχήματα της αυτοκινητοπομπής που χρησιμοποιούσε σε προεκλογική του περιοδεία είχαν δεχθεί σφαίρες από πολιτικούς αντιπάλους του.

Πιο κοντά στον θάνατο ήρθε ο άνθρωπος που προηγείται στις δημοσκοπήσεις από τη στιγμή που αποσύρθηκε ο Κεντροαριστερός Λούλα: πρόκειται για τον ακροδεξιό πρώην στρατιωτικό Ζαΐρ Μπολσονάρο. Στις 6 Σεπτεμβρίου, κάποιος κατά τα φαινόμενα ανισόρροπος τον μαχαίρωσε στη διάρκεια προεκλογικής συγκέντρωσης, με αποτέλεσμα να χάσει πολύ αίμα και να διασωθεί ύστερα από διαδοχικές χειρουργικές επεμβάσεις. Το επεισόδιο αυτό εκτόξευσε τη δημοτικότητά του και οι τελευταίες δημοσκοπήσεις του δίνουν 27% στον πρώτο γύρο. Στη δεύτερη θέση έρχεται ο υποψήφιος του PT, Φερνάντο Χαντάντ, με ποσοστό 21% και ανοδικές τάσεις. Αν επαληθευθούν τα προγνωστικά, όλα θα κριθούν στον δεύτερο γύρο της 28ης Οκτωβρίου, μέσα σε εμφυλιοπολεμική ατμόσφαιρα, με όλα τα ενδεχόμενα ανοιχτά.

«Νεκρός παρά γκέι»

Στην περίπτωση που ο Μπολσονάρο καταφέρει να εκλεγεί πρόεδρος, θα πρόκειται για πραγματική τραγωδία – για τη Βραζιλία και για ολόκληρη τη Λατινική Αμερική. Από το βήμα της Βουλής δήλωσε ότι δεν επρόκειτο να βιάσει μια γυναίκα, μέλος του Κογκρέσου, γιατί τη θεωρούσε «πολύ άσχημη», ενώ σε μια άλλη περίπτωση είπε πως θα προτιμούσε να δει τον γιο του νεκρό παρά γκέι. Οταν ψήφισε υπέρ της πραξικοπηματικής καθαίρεσης από την προεδρία της διαδόχου του Λούλα, Ντίλμα Ρούσεφ –παλιάς αγωνίστριας, που είχε βασανιστεί αγρίως από τη δικτατορία– αφιέρωσε την ψήφο του σε έναν από τους πιο διαβόητους βασανιστές του παλιού καθεστώτος (1964-1985). Σε μία από τις συγκεντρώσεις του κάλεσε τους οπαδούς του «να τουφεκίζουν τους petralhas», δηλαδή τα μέλη του ΡΤ. Ο υποψήφιος αντιπρόεδρος που συμπληρώνει το ψηφοδέλτιό του είναι ο απόστρατος στρατηγός Χάμιλτον Μουράο, ο οποίος πέρυσι τέτοιο καιρό, όταν ήταν ακόμη εν ενεργεία, εκφώνησε ομιλία σε μασονική στοά, όπου πιθανολόγησε στρατιωτικό πραξικόπημα για την αντιμετώπιση της κρίσης που μαστίζει τη χώρα.

Το φασιστικό δίδυμο Μπολσονάρο-Μουράο προκαλεί φρίκη στους δημοκράτες και εξαγριώνει τα λαϊκά στρώματα που επωφελήθηκαν από τα εκτεταμένα κοινωνικά προγράμματα της εποχής Λούλα, καθώς η βραζιλιάνικη Ακροδεξιά συνδυάζει τον λαϊκιστικό κοινωνικό συντηρητισμό με μια άκρως νεοφιλελεύθερη οικονομική πολιτική.

Αλλωστε, ο Μπολσονάρο έχει ήδη τάξει το βασικό οικονομικό υπουργείο στον Πάουλο Γκουέντες, ένα από τα διαβόητα «παιδιά του Σικάγου», που διδάχθηκαν τον νεοφιλελευθερισμό από τον πατριάρχη του, Μίλτον Φρίντμαν, τη δεκαετία του ’70, όταν το νέο δόγμα εφαρμοζόταν πειραματικά για πρώτη φορά στη Χιλή του δικτάτορα Πινοσέτ, προτού θριαμβεύσει στη Βρετανία της Θάτσερ και στην Αμερική του Ρέιγκαν. Το οικονομικό πρόγραμμα που εισηγείται ο Γκουέντες περιλαμβάνει σαρωτικές ιδιωτικοποιήσεις, μείωση της φορολογίας των πλουσίων και κατάργηση κοινωνικών προγραμμάτων, κατά τα ειωθότα.

Βρίσκει απήχηση

Ο ακροδεξιός λαϊκισμός του Μπολσονάρο, όμως, βρίσκει απήχηση σε μεγάλο μέρος του κοινωνικού σώματος. Πολλοί οπαδοί της Κεντροδεξιάς, που πνέει τα λοίσθια, είναι έτοιμοι να τον ψηφίσουν, ως το λιγότερο κακό έναντι του ΡΤ. Ο λόγος είναι ότι η ισχυρή ανάπτυξη της εποχής Λούλα στηριζόταν σε πήλινα πόδια, όπως έδειξε η κρίση του 2014-2016. Οπως και άλλοι αριστεροί ή κεντροαρισεροί ηγέτες της Λατινικής Αμερικής, ο Λούλα αρκέστηκε σε προγράμματα στήριξης των πιο φτωχών στρωμάτων, χωρίς τις αναγκαίες δομικές αλλαγές που θα αντιμετώπιζαν τις χρόνιες παθογένειες και ανισορροπίες της οικονομίας. Τα μεσαία στρώματα που φτωχοποιήθηκαν και δεν μπορούν πια ούτε τα παιδιά τους να στείλουν σε ιδιωτικά σχολεία, ούτε οικιακές βοηθούς να προσλάβουν, εξαγριώνονται κατά των αριστερών και αναζητούν τον «ισχυρό άνδρα» που θα βάλει τα πράγματα στη θέση τους. Υπ’ όψιν, ότι το δεύτερο όνομα του Μπολσονάρο είναι «Μεσσίας» και ο ίδιος είναι Ευαγγελιστής. Οσο να ’ναι κι αυτό βοηθάει…

Άρθρο στην ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ