Τι θα μας σώσει από την κρίση;

Του Τάσου Τσακίρογλου.

Αυτό που αναδεικνύει η σημερινή πανδημία θα μπορούσε να συνοψιστεί σε μία και μοναδική λέξη: αλληλεγγύη.

Παρότι η κρίση του κορονοϊού ξυπνά μέσα μας το ένστικτο της αυτοσυντήρησης, αλλά και τον φόβο του θανάτου, τα οποία αμφότερα οδηγούν στην περιχαράκωση και στο κλείσιμο στον εαυτό, η όλη κατάσταση οδηγεί αναπότρεπτα σε ένα συμπέρασμα: η επιβίωση απαιτεί συνεργασία και, κυρίως, επίδειξη αλληλεγγύης.

Ισως το βασικότερο χαρακτηριστικό των σύνθετων κοινωνιών στις οποίες ζούμε να είναι η αλληλεξάρτηση, έννοια που εξασφαλίζει τη βιολογική και νοητική μας επιβίωση. Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, η αλυσίδα παραγωγής-εφοδιασμού-κατανάλωσης απαιτεί τη διασφάλιση της υγείας όλων μας, έτσι ώστε να συνεχιστεί απρόσκοπτα ο κύκλος της ζωής.

Επί δεκαετίες ακούμε απ’ όλα τα κανάλια προπαγάνδας για το μεμονωμένο άτομο, για την ελευθερία του να δουλεύει και να προκόβει, για τις ατομικές δεξιότητες και για το πόσο κακό και ανίκανο είναι το κράτος και ό,τι συνδέεται με αυτό. Αυτός ο φιλελεύθερος ατομικισμός με τη μυθολογία του έχει διαστρεβλώσει την εικόνα που έχουμε για την εξέλιξη και με τη μονομερή του ερμηνεία για τον ανταγωνισμό έχει κάνει τον περισσότερο κόσμο να πιστεύει σε μια στενή προσέγγιση κάποιου είδους δαρβινισμού, ο οποίος σήμερα (όπως και στο παρελθόν) οδηγεί στον καθαρό ρατσισμό.

Στην πραγματικότητα όμως αυτό που αποδεικνύεται, εάν κάποιος «διαβάσει» πιο προσεκτικά και απροκατάληπτα την Ιστορία, είναι πως αυτό που μας έφερε στο σήμερα δεν ήταν ο ανταγωνισμός και ο ατομικισμός, αλλά η συνεργασία και η αλληλεγγύη.

Ο Νεοζηλανδός βιοχημικός Ντάριλ Ρίνι λέει ότι η ανταγωνιστική συμπεριφορά είναι «κοντόφθαλμη και αντιδραστική, γιατί εστιάζει στενά στο άμεσο περιβάλλον και στο τώρα, προκειμένου να πετύχει την αυτοσυντήρηση. Αντίθετα, η συλλογική συμπεριφορά είναι ευρεία και προοδευτική, αφού στοχεύει συνήθως σε κάποια μελλοντική προοπτική, καθώς οι ανιδιοτελείς πράξεις, από τη φύση τους, βάζουν τους άλλους πάνω από τον εαυτό».

Το ίδιο φυσικά ισχύει όχι μόνο για την υλική μας επιβίωση, αλλά και για την ψυχική και τη νοητική και για το σύνολο του πολιτισμού. Οπως έλεγε ο Ζαν-Πολ Σαρτρ, «Κάθε άνθρωπος είναι φτιαγμένος απ’ όλους τους ανθρώπους», ενώ πολύ νωρίτερα ο Μαρξ αποφαινόταν ότι η ουσία του ανθρώπου συνίσταται στο σύνολο των κοινωνικών του σχέσεων.

Στη σημερινή κρίση βγαίνουμε στα μπαλκόνια και χειροκροτούμε (υποκριτικά;) τους γιατρούς και τους νοσηλευτές, οι οποίοι με κίνδυνο ζωής φροντίζουν τους ασθενείς, ενώ την ίδια ώρα ο εμπεδωμένος ατομικισμός μάς στέλνει στα σουπερμάρκετ να αδειάζουμε τα ράφια από χαρτιά υγείας και αντισηπτικά.

Τα δημόσια αγαθά, οι υποδομές, τα «κοινά», η επιστημονική έρευνα και οι εκπαιδευμένοι με δημόσιο χρήμα άνθρωποι είναι αυτοί που διασφαλίζουν την επιβίωσή μας και όχι η όποια ψευδεπίγραφη «ιδιωτική πρωτοβουλία» και «επιχειρηματικότητα», ταγμένες έτσι κι αλλιώς στο κέρδος και στην ιδιοτέλεια.

Ο φιλελευθερισμός μπορεί να έδωσε ό,τι είχε να δώσει στην περίοδο των μεγάλων αστικών επαναστάσεων ως πολιτική ιδεολογία, σήμερα όμως έχει απομείνει ένα άθλιο σκέλεθρο που υπηρετεί τυφλά τον πλούτο και την εξουσία, ενώ ταυτόχρονα κοιμίζει τον κόσμο με τη μυθολογία για το ωραίο και ανέφελο παρελθόν του.

Το «εγώ» μπορεί να πραγματωθεί μόνο μέσα στη διαλεκτική με το «εμείς», σε συνεργασία και αλληλεγγύη μαζί του. Αλλιώς, χάνεται!

Άρθρο στην ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ