Τα μέσα και ο σκοπός…

Του Μιχάλη Βιδιαδάκη*

“Ο σκοπός, αγιάζει τα μέσα”… Ακούστηκε πρόσφατα σε μια παρέα που συζητούσε με πάθος τις τελευταίες πολιτικές εξελίξεις. Επανέρχεται ολοένα και συχνότερα, σα φάντασμα ή σαν κατάρα, στις περισσότερες από τις ιδεολογικές αντιπαραθέσεις που αφορούν κυρίως το χώρο της Αριστεράς. Συνεχίζει αιώνες τώρα, να αποτελεί το πεδίο σύγκρουσης ανάμεσα στους υπερασπιστές της, χωρίς εκπτώσεις καθαρότητας του δόγματος, απέναντι στους θιασώτες της αποτελεσματικότητας.

Τούτη η φράση ήταν το θεμέλιο που οικοδομήθηκε κάθε είδους ολοκληρωτισμός. Από το Ροβεσπιέρο στην περίοδο της Τρομοκρατίας μετά τη Γαλλική Επανάσταση, μέχρι τις εκκαθαρίσεις του Στάλιν στις Δίκες της Μόσχας.  Ήταν το επιχείρημα που στήριξε θηριωδίες,  από την  ισοπέδωση της Θήβας και τη σφαγή των κατοίκων της από τον Αλέξανδρο,  μέχρι το “θεάρεστο” έργο του Τορκεμάδα και της Ιεράς Εξέτασης στην Ισπανία… Είναι από τις περιπτώσεις που “τα μέσα” επιβάλλονται σε τέτοιο βαθμό, χαρακτηρίζονται από τέτοια φρίκη, παραμορφώνουν σε τέτοιο σημείο τις προθέσεις, ώστε κανένας -και πολύ περισσότερο η ιστορία- δεν αναγνωρίζει το “σκοπό”.

Από την άλλη, η εμμονή στην απόλυτη ιδεολογική καθαρότητα, η άρνηση οποιουδήποτε συμβιβασμού με απώτερο σκοπό το αναγκαίο αποτέλεσμα, είναι πολύ πιθανό να οδηγήσει σε τραγωδίες. Ας προσπαθήσουμε να φανταστούμε τι θα συνέβαινε αν δεν ομονοούσαν παρά τις σοβαρές διαφορές τους Λακεδαιμόνιοι και Αθηναίοι μπροστά στην Περσική απειλή, αν Στάλιν και Τσώρτσιλ δεν συμμαχούσαν απέναντι στο ναζισμό, αν η διακήρυξη του Ε.Α.Μ δεν καλούσε όλο το λαό- εργάτες, αγρότες, διανοούμενους, αστούς σε εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα- και εγκλωβιζόταν μόνο στις δυνάμεις του Κ.Κ.Ε… Προφανώς, η ιστορία θα είχε στερηθεί το φαινόμενο της Αθηναϊκής Δημοκρατίας στην πρώτη περίπτωση, ο Φασισμός θα είχε επικρατήσει για χρόνια στην Ευρώπη στη δεύτερη, το όραμα της Εθνικής Αντίστασης δεν θα ένωνε ποτέ τους Έλληνες στον αγώνα ενάντια στον κατακτητή.  Είναι οι σταθμοί της ιστορίας όπου το λυτρωτικό αποτέλεσμα δικαιώνει τους περιστασιακούς συμβιβασμούς, όπου δυνάμεις από διαφορετικές αφετηρίες παραμερίζουν διαφορές και αντιστέκονται νικηφόρα, απέναντι στον εφιάλτη της απόλυτης καταστροφής…

 Στις μέρες μας, καθώς οι λέξεις έχουν χάσει τη σημασία τους και ο πολιτικός λόγος κινείται ανάμεσα στη χυδαιότητα και την υποκρισία,  στη συνείδηση του μέσου πολίτη “τα μέσα” εμφανίζονται λιγότερο διακριτά, τα διλήμματα δεν είναι ξεκάθαρα και ταυτόχρονα, ο ρεαλισμός και οι τακτικές- απαιτείται από τις συνθήκες- να συμβαδίσουν με τη στρατηγική και το όραμα. Σχεδόν κάθε μέρα, σχεδόν σε κάθε δράση.

Είναι η εποχή που ένα αριστερό πολιτικό υποκείμενο καλείται να πολιτευθεί χωρίς να προδώσει τις αξίες του και την ίδια ώρα να υπηρετήσει την απόλυτη κοινωνική και εθνική ανάγκη για τη σωτηρία του τόπου, από μια άγνωστη, εξαιρετικά δύσκολη για την Αριστερά θέση. Τη θέση της διακυβέρνησης… Σ’ ένα εντελώς εχθρικό, νεοφιλελεύθερο περιβάλλον και μ’ ένα λαό όπου η ηττοπάθεια τείνει να αποτελέσει βασικό χαρακτηριστικό στοιχείο της ψυχοσύνθεσής του.

Λεπτές και επικίνδυνες ισορροπίες. Με πλήθος “καλοθελητών” από το χώρο της εγχώριας “Σοσιαλδημοκρατίας” που πνέει τα λοίσθια, να επισημαίνει, συνεπικουρούμενη από μισθωμένα Μ.Μ.Ε, το αδύνατο του εγχειρήματος. Να προφητεύει καταστροφές, βεβαιώνοντας πως οι αξίες είναι αδύνατον να συνυπάρξουν με την πράξη.

Ας μη γελιόμαστε ωστόσο για τις δυσκολίες του αγώνα. Το αριστερό κίνημα που βρίσκεται στο κατώφλι της διακυβέρνησης έχει μπροστά του το βαρύ φορτίο να εμπνεύσει ένα τεράστιο πολιτικό φάσμα, από την εξωκοινοβουλευτική Αριστερά έως τις παρυφές της Κεντροαριστεράς.  Έχει το επιβεβλημένο καθήκον να χρησιμοποιήσει “μέσα” για να επιτύχει τον απόλυτα αναγκαίο “σκοπό”. Συμβιβάζοντας τα καθημερινά, να κατορθώσει τα μεγάλα.

Σε τούτη την επίπονη προσπάθεια το φαινομενικό δίλημμα ( σταθερότητα στις αξίες ή συμβιβασμένος ρεαλισμός;)  μπορεί και πρέπει να αποδειχτεί πως στην ουσία δεν είναι δίλημμα. Πως αντιθέτως, η σταθερότητα στις αξίες εγγυάται το αποτέλεσμα και το αποτέλεσμα αποδεικνύει την ορθότητα των αξιών.

Με μια ωστόσο απαραίτητη προϋπόθεση: Η Αριστερά θα πρέπει πρώτα η ίδια, τελεσίδικα, να απαντήσει  και μετά πειστικά να μεταδώσει στην κοινωνία που αγωνιά,  στο εξής ερώτημα: Αν ο “σκοπός αγιάζει τα μέσα”,  ” Τι αγιάζει το …σκοπό; “

* Μέλος Ν.Ε. ΣΥΡΙΖΑ Κιλκίς

Άρθρο στην ΠΡΩΙΝΗ