Παπλωματάδες
Του Θανάση Βαφειάδη.
Τα παλαιότερα χρόνια τα διάφορα είδη κλινοστρωμνής και κλινοσκεπασμάτων τα κατασκεύαζαν μόνες τους οι γυναίκες στον αργαλειό του σπιτιού τους. Όταν άρχισε ο παραμερισμός των ειδών οικιακής βιοτεχνίας το έργο αυτό ανέλαβαν ειδικευμένοι τεχνίτες οι εφαπλωματοποιοί ή παπλωματάδες ή γιοργαντζήδες. Αυτοί είτε δούλευαν στα σπίτια των πελατών τους είτε διέθεταν δικό τους κατάστημα στο οποίο κατασκεύαζαν παπλώματα, στρώματα και μαξιλάρια.
Το πάπλωμα που η λαϊκή θυμοσοφία παρουσιάζει ως αιτία καυγάδων ήταν απαραίτητο στοιχείο του οικιακού εξοπλισμού και κατείχε περίοπτη θέση στην προίκα της νύφης. Πέρα από την προφανή χρησιμότητά του κατά τους χειμερινούς μήνες χρησίμευε και ως στοιχείο διακόσμησης της κλίνης ιδιαίτερα στις επίσημες ημέρες και τις γιορτές.
Για την κατασκευή ενός παπλώματος απαιτούνταν 3 κιλά μαλλί, 1 κιλό βαμβάκι και ύφασμα διαστάσεων 3,5Χ3,5 μ. Το είδος του υφάσματος το επέλεγε ο πελάτης ανάλογα με τη χρήση του παπλώματος ως επίσημου ή καθημερινού καλύμματος. Ακριβά σατέν υφάσματα χρησιμοποιούνταν για τα παπλώματα που προορίζονταν για τις προίκες των κοριτσιών ενώ για τα υπόλοιπα επιλέγονταν φθηνότερα υφάσματα όπως κλάδες, κάμποτ, καναβάτσα.
Τα εργαλεία που χρησιμοποιούσε ο παπλωματάς για το άνοιγμα του μαλλιού και του βαμβακιού ήταν το «δοξάρι» και το «λαγούδι», ενώ τα πιο σύγχρονα εφαπλωματοποιεία ήταν εφοδιασμένα με λανάρα. Με μια μεγάλη και λεία ξύλινη βέργα γινόταν το τίναγμα των γεμισμάτων του παπλώματος ώστε αυτά να απλωθούν ομοιόμορφα.
Η εργασία ξεκινούσε με το στρώσιμο του υφάσματος και το άπλωμα του μαλλιού και του βαμβακιού στην επιφάνειά του. Ακολουθούσε το ράψιμο του παπλώματος με βελόνες διαφόρων μεγεθών ή με ραπτομηχανή. Στα παπλώματα καθημερινής χρήσης γινόταν μια ραφή ενώ στα σατέν για λόγους καλύτερης εμφάνισης γινόταν 3 ραφές. Στη δεύτερη περίπτωση η αξία του παπλώματος ανέβαινε αφού το τριπλό πέρασμα της βελόνας από το ίδιο σημείο απαιτούσε και πολλαπλάσιο χρόνο. Για τη διακόσμηση επιλέγονταν διάφορα θέματα ανάλογα με την επιθυμία του πελάτη και τις κεντητικές ικανότητες του τεχνίτη. Πιο συνηθισμένο το ρομβοειδές ράψιμο που ήταν και το πιο εύκολο. Για τη διακόσμηση των παπλωμάτων η Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια αναφέρει: «Η δια της ραφής καλλιτεχνική αυτού διακόσμησις, ποικίλλει αναλόγως της ποιότητος και του μεγέθους. Συνήθως εις τα διπλά σχηματίζεται κύκλος ακτινωτός εις το κέντρον και ριπίδια (βεντάγιες) εις τας τέσσαρας γωνίας. Εις τα άλλα το κέντρον καταλαμβάνει ρόμβος μέγας, πληρούμενος δια μικρών παραλληλογράμμων (μπακλαβάδων). Αι πλευραί ράπτονται δι’ απλής συμμετρικής ραφής. Ούτω διακοσμούνται κατά τον εγχώριον τρόπον. Η λεγόμενη ευρωπαϊκή διακόσμησις αποτελείται εξ αλύσεως φιλοτεχνημένης εις τας τέσσαρας πλευράς του εφαπλώματος και εκ τετραγώνων ή αχιβάδων (λεπίων) εις το μέσον». Στην ίδια Εγκυκλοπαίδεια αναφέρονται οι διαστάσεις και το βάρος των παπλωμάτων που κυκλοφορούσαν στο εμπόριο στα τέλη της δεκαετίας του 1920. Ως προς το μέγεθος τους διαιρούνταν σε διπλά μήκους 3 4/8 και πλάτους 2 6/8 πήχεων, σε ημίδιπλα (μιάμιση θέση) μήκους 3 3/8 και πλάτους 2 6/8 πήχεων και σε μονά μήκους 3 2/8 και πλάτους 2 2/8 πήχεων. Το εμπορικό τους βάρος ήταν για τα διπλά 4 -4,5 για τα ημίδιπλα 3,5 και για τα μονά 2,5-3 οκάδες. Για την κατασκευή ενός απλού παπλώματος χρειαζόταν 2-3 ώρες και για ένα «επίσημο» μια ημέρα.
Στον «Επαγγελματικό Οδηγό» του 1937-38 ως εφαπλωματοποιούς στο Κιλκίς βρίσκουμε τους Ανδρεάδη Θεόδωρο και Συρινόπουλο Ιωάννη.
Από το 1960 λειτούργησε το εφαπλωματοποιείο του Κλήμαντου Χαραλαμπίδη που όπως μου είχε πει ο γιος του Γιάννης ήταν το μοναδικό στο νομό Κιλκίς. Το χειμώνα που υπήρχε και η μεγαλύτερη παραγωγή κατασκεύαζαν κατά μέσο όρο 15 παπλώματα και 5 στρώματα την εβδομάδα.
Παπλωματάς ήταν και ο Ευστάθιος Πολυχρονιάδης πατέρας του φυσικού Γιώργου Πολυχρονιάδη που μου ζήτησε παλαιότερα να κάνω ανάρτηση για τους παπλωματάδες και εγώ του το υποσχέθηκα. Και φυσικά επιβαλλόταν να τηρήσω την υπόσχεσή μου, γιατί όπως λέει και η παροιμία «Μην τάξεις του άγιου κερί, του παιδιού κουλούρι και του φίλου στο fb ανάρτηση».
Ανάρτηση στο facebook
