Ο λαϊκισμός ως απάντηση σε…
…μια ατροφική δημοκρατία.
Του Τάσου Παππά.
Ο Τραμπ αποχώρησε από τον Λευκό Οίκο χωρίς να παραδώσει στον διάδοχο του Μπάιντεν. Κάτι ανάλογο είχαμε στην Ελλάδα τον Γενάρη του 2015 όταν ο Α. Σαμαράς αρνήθηκε να παραδώσει στον Α. Τσίπρα. Δεν πρόκειται για αγένεια, αυτό θα ήταν το λιγότερο. Πρόκειται για πολιτική στάση. Ούτε ο κ. Σαμαράς το 2015 ούτε ο Τραμπ σήμερα συμφιλιώθηκαν με την ιδέα της ήττας. Για τον κ. Σαμαρά ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν το κόμμα που κατά τη γνώμη του θα απειλούσε το καθεστώς, οπότε επιχείρησε να στείλει ένα σήμα στους πυλώνες του συστήματος να κάνουν τα πάντα για να μην μακροημερεύσει στην κυβέρνηση (είχε επινοήσει τη θεωρία της αριστερής παρένθεσης), για τον Τραμπ η νίκη Μπάιντεν ήταν προϊόν εκλογικής νοθείας την οποία οργάνωσαν οι… κομμουνιστές Δημοκρατικοί (έτσι τους αποκαλεί), οι διευθυντικές ελίτ των μέσων ενημέρωσης με τη συνδρομή «επίορκων» Ρεπουμπλικανών.
Δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι ο Τράμπ θα αποχωρήσει και από την πολιτική. Αν πάρουμε τοις μετρητοίς όσα έχει πει κι αν διαβάσουμε πίσω από τις γραμμές των επίσημων δηλώσεών του, δεν φαίνεται ότι προτίθεται να εφαρμόσει τον άτυπο κανόνα που θέλει τους πρώην προέδρους των ΗΠΑ να μην εμπλέκονται στην τρέχουσα πολιτική, να ασχολούνται με τη συγγραφή απομνημονευμάτων ή να δίνουν συνεντεύξεις σε μέσα ενημέρωσης και διαλέξεις σε Πανεπιστήμια έναντι παχυλής αμοιβής.
«Αισίως το αντίο δεν θα είναι για πολύ» είπε στο αποχαιρετιστήριο μήνυμά του στους οπαδούς του ο Τραμπ. Αμερικανικά μέσα ενημέρωσης επικαλούμενα πηγές από το περιβάλλον του πρώην προέδρου αναφέρουν ότι ο Τραμπ συζήτησε με συνεργάτες του την ίδρυση ενός νέου κόμματος με τον τίτλο «Πατριωτικό Κόμμα». Η «Wall Street Journal» επισημαίνει ότι η ίδρυση νέου κόμματος θα απαιτήσει σημαντικές επενδύσεις σε κεφάλαια και σε χρόνο. Πράγματι ο συναινετικός δικομματισμός έχει μεγάλη ιστορία στις ΗΠΑ. Ουδέποτε απειλήθηκε σοβαρά. Ολες οι απόπειρες στο παρελθόν απέτυχαν.
Πάντα, όμως, υπάρχει μια πρώτη φορά. Θα το τολμήσει ο Τραμπ; Λεφτά έχει και μάλιστα μπόλικα. Δεν ξέρουμε βεβαίως αν θα αποφασίσει να τα σκορπίσει μπαίνοντας σ’ ένα στοίχημα με τα προγνωστικά να μην είναι υπέρ του. Χρειάζεται πολιτικό προσωπικό για να το στελεχώσει. Μεγάλη χώρα η Αμερική, κυκλοφορούν πολλοί απίθανοι τύποι, μωροφιλόδοξοι, πυροβολημένοι, φανατικοί. Δεν αποκλείεται να ανταποκριθούν στο κάλεσμα του Τραμπ. Ομως το κρίσιμο ζητούμενο είναι το ακροατήριο.
Ο Τραμπ υποδύθηκε με εξαιρετικά για τον ίδιο αποτελέσματα τον ρόλο του αντισυστημικού. Αν και ο ίδιος είναι σκανδαλωδώς ευνοημένος από το σύστημα που υποτίθεται πως πολεμά, κατάφερε να πείσει πολλούς απ’ αυτούς που έχασαν τις δουλειές τους, που είναι χρεωμένοι στις τράπεζες, που φοβούνται τους ξένους και μισούν τους μαύρους, ότι έχει τη στρατηγική για να τους βγάλει από το περιθώριο. Το «Πρώτα η Αμερική» ήταν το σύνθημα που συσπείρωσε πολύ κόσμο.
Κυρίως τα θύματα της απληστίας του χρηματοπιστωτικού τομέα και της ανεξέλεγκτης παγκοσμιοποίησης, αλλά και εκείνους που οι πνευματικές και πολιτικές ελίτ αντιμετώπιζαν με περιφρόνηση. Αξιοθρήνητους είχε χαρακτηρίσει η Χίλαρι Κλίντον τους μισούς ψηφοφόρους του Τράμπ στην προηγούμενη εκλογική αναμέτρηση. Τα 75 εκατομμύρια που τον ψήφισαν δεν είναι καθόλου αμελητέο μέγεθος. Ακόμη κι αν αφαιρέσουμε το κομμάτι των ψηφοφόρων του που δεν συμφωνεί με τη ρητορική και την πρακτική του και δεν θα τον ακολουθήσει, το υπόλοιπο τμήμα, που κανείς δεν ξέρει πόσο είναι, ενδεχομένως να τον στηρίξει, αν φυσικά επιχειρήσει να αναμετρηθεί στην πράξη με τον δικομματισμό. Ο Τραμπ είναι ένας επιδέξιος δημαγωγός και ένας υψηλού επιπέδου λαϊκιστής. Εδωσε χώρο στις συγκινήσεις και στα πάθη για να προσελκύσει όσους αισθάνονταν αποσυνάγωγοι. Μίλησε με τη γλώσσα τους. Καλλιέργησε προσδοκίες. Τους κολάκευσε.
Ο λαϊκισμός, σύμφωνα με τον Ερνέστο Λακλάου, δεν είναι ιδεολογία, αλλά ένας τρόπος συγκρότησης του πολιτικού που διαιρεί την κοινωνία στα δύο και καλεί τους «από κάτω» να κινητοποιηθούν ενάντια στην υπάρχουσα εξουσία. Αυτό το χαρτί έπαιξε συστηματικά ο Τραμπ. Κατασκεύασε εχθρούς. Κατηγορούσε τους διανοούμενους, τα μέσα ενημέρωσης, την ηγετική ομάδα των Δημοκρατικών και τη γραφειοκρατία της Ουάσινγκτον ότι τον συκοφαντούν και τον υπονομεύουν.
Ο λαϊκισμός παρουσιάζεται ως η απάντηση σε μια δημοκρατία που έχει απονευρωθεί, που δεν πείθει, που αποκλείει, που δεν προστατεύει. Ας πάρουμε υπόψη μας την προειδοποίηση του Πιερ Ροζανβαλόν: «Οι λαϊκισμοί θάλλουν πάνω στο έδαφος τόσο των ανεκπλήρωτων υποσχέσεων και των δυσλειτουργιών της υπαρκτής δημοκρατίας όσο και της κοινωνικής αποδιοργάνωσης, που συνδέεται με την ανάδυση πρωτόγνωρων μορφών καπιταλισμού» (σελ. 397, «Η δική μας διανοητική και πολιτική ιστορία: 1968-2018», Πόλις).
Ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ, αν κρίνουμε από την πρώτη επίσημη ομιλία του, έχει συνειδητοποιήσει ότι καλείται να διοικήσει μια διχασμένη χώρα. Ακόμη κι αν το σύστημα πετύχει να εξουδετερώσει τον Τραμπ, ο τραμπισμός θα παραμείνει ζωντανός. Και επικίνδυνος.
Ανάγωγα
Τέσσερα κορυφαία στελέχη της Νέας Δημοκρατίας «άδειασε» μεγαλοπρεπώς ο πρωθυπουργός στο θέμα της επέκτασης των χωρικών υδάτων στο Ιόνιο. Τον Βασ. Κικίλια, τον Γ. Κουμουτσάκο, τον Αγγ. Συρίγο, την Ντόρα Μπακογιάννη. «Δεν υπάρχει δήλωση δική μου γιατί καταλάβαινα ότι το θέμα είναι πολύπλοκο» είπε στη Βουλή. Προφανώς την πολυπλοκότητά του δεν είχαν συλλάβει ο έμπειρος Κουμουτσάκος, ο διεθνολόγος Συρίγος και η αδερφή του Κυριάκου Μητσοτάκη, πρώην υπουργός Εξωτερικών. Θύμωσαν οι 4; Φαντάζομαι πως ναι. Ζήτησαν εξηγήσεις από τον προϊστάμενό τους; Δεν το νομίζω. Μάλλον κατάπιαν την προσβολή αμάσητη.
Άρθρο στην ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ
