Ο Θύμιος στη γειτονιά του Λάζαρου Παυλίδη

Πρωταγωνιστής στο “ΚΑΡΑΒΑΝ ΣΑΡΑΙ” του Τάσσου Ψαρά, απ` το ομώνυμο βιβλίο του αείμνηστου Κιλκισιώτη συγγραφέα Λάζαρου Παυλίδη, έφυγε σήμερα από την ζωή σε ηλικία 72 ετών ο μεγάλος Ελληνας ηθοποιός και σκηνοθέτης, Θύμιος Καρακατσάνης, έπειτα από πολυετή μάχη με την επάρατη νόσο.

Στο θέατρο είχε παίξει σε έργα του Αριστοφάνη, του Μολιέρου, ενώ στον κινηματογράφο οι εμφανίσεις του υπήρξαν πιο σπάνιες. Είχε εμφανιστεί στις ταινίες Το πιο λαμπρό αστέρι, Η χαρτορίχτρα, Η γυναικοκρατία, Μπουμ Ταρατατζούμ, Καραβάν Σαράι.

Ο 72χρονος ηθοποιός και σκηνοθέτης αντιμετώπιζε χρόνια και σοβαρά προβλήματα υγείας, τα οποία είχαν επιβαρυνθεί τον τελευταίο καιρο απο το σάκχαρο.

Αριστοφανικός ηθοποιός, ο Καρακατσάνης διέγραψε μια πλούσια πορεία ερμηνεύοντας τους περισσότερους ρόλους στις κωμωδίες του ποιητή. Συμμετείχε άλλωστε και στην ιστορική παράσταση του Κουν με τους “Ορνιθες”, το 1959.

Η θητεία του στο ελληνικό (Ψαθάς, επιθεώρηση) και διεθνές ρεπερτόριο είναι επίσης αξιοσημείωτη: Πίντερ, Χάσεκ, Καλντερόν, Μολιέρος αλλάξει Νιλ Σάιμον. Απο τις τελευταίες του εμφανίσεις ήταν στο έργο “Ο θάνατος του εμποράκου” του Αρθουρ Μίλερ (2008-2010), “Οι νταντάδες” του Γιωργου Σκούρτη ενώ το περασμένο καλοκαίρι ανέβασε τις “Νεφέλες”.

Τον Νοέμβριο του 2011 είχε δηλώσει σε συνέντευξή του ότι αποσύρεται: “Για μένα η αυλαία έπεσε” είπε σχετικά. Ως το τέλος ήταν κοντά του η αγαπημένη του σύζυγος Ρούλα και οι δύο τους κόρες με τις οικογενειές τους.

Ανθρωπος με έντονη προσωπικότητα, ο Θύμιος Καρακατσάνης έλεγε δυνατά τη γνώμη του ενώ υπερασπιζόταν με πάθος τις απόψεις του.

ΤΟ ΚΑΡΑΒΑΝ ΣΑΡΑΪ

Παραγωγή: Ελληνική Σκηνοθεσία: Τάσος Ψαρράς
Πρωταγωνιστούν: Βασίλης Κολοβός, Δήμητρα Χατούπη, Θύμιος Καρακατσάνης, Μίρκα Καλατζοπούλου

Λίγο πριν το τέλος του εμφυλίου πολέμου ένας χωρικός αναγκάζεται από τον κυβερνητικό στρατό να εγκαταλείψει μαζί με την οικογένειά του το χωριό του και να εγκατασταθεί στο Καραβάν Σαράι της Θεσσαλονίκης.

Με το πρόσφατο αφιέρωμα της Ταινιοθήκης της Ελλάδας, επανήλθε στο προσκήνιο η “καυτή πατάτα” της ελληνικής Ιστορίας του 20ου αιώνα. Ο ελληνικός εμφύλιος, που ακολούθησε το τέλος της ναζιστικής, φασιστικής κατοχής, μεταξύ του ελληνικού και του δημοκρατικού στρατού, και φυσικά οι έντονες, αν όχι καθολικές επιπτώσεις του επί του κοινωνικού συνόλου, οι οποίες επέφεραν το “σχίσμα” που στιγμάτισε τη χώρα στο υπόλοιπο μισό του αιώνα.

Φυσικό επακόλουθο ήταν να επηρεάσει το γεγονός και το ντόπιο σινεμά. Δεκάδες ταινίες μυθοπλασίας και ντοκιμαντέρ δημιουργήθηκαν, προβλήθηκαν, συζητήθηκαν, βραβεύτηκαν, έκαναν το γύρο του κόσμου, δίχασαν κι αυτές με τη σειρά τους. Όντως ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα αυτής της φιλμογραφίας συμπεριλήφθηκε στο πρόσφατο αφιέρωμα “Ο ελληνικός εμφύλιος στο σινεμά”. Και κατά την προσωπική μου άποψη, η πλέον χαρακτηριστική ταινία του είδους είναι η πολυβραβευμένη “Καραβάν Σαράι” του Τάσσου Ψαρρά.

Το σημαντικότερο έργο του έμπειρου σκηνοθέτη Τάσου Ψαρρά ήταν η αριστοτεχνική περιγραφή του σκηνικού, και η ατόφια μεταφορά του πνεύματος της εποχής. Σκηνοθετώντας  για την οθόνη το μυθιστόρημα του Λάζαρου Παυλίδη, ο Ψαρράς ντύνει την ταινία του με μια υποβλητική μουσική σύνθεση, αποτυπώνει την τραγωδία του λαού από τα χωράφια της επαρχίας στην προσφυγιά της Θεσσαλονίκης με κίτρινα και σκούρα χρώματα, μια έξυπνη επιλογή φωτογραφίας που συνάδει με την σκηνογραφία και τα κουστούμια που χρησιμοποιήθηκαν.

Η ιστορία διαδραματίζεται στη Βόρεια Ελλάδα, και συγκεκριμένα στο κτίριο Καραβάν Σαράι, το οποίο στέγασε τους ξεριζωμένους της επαρχίας, μια κι έπρεπε “αναγκαστικά” να αδειάσουν τα χωριά τους για το φόβο συνεργασίας τους με τους “κομμουνιστές”. Να θυμίσω ό,τι αργότερα το κτίριο αποτέλεσε το δημαρχείο της πόλης, μέχρι και πριν δυο χρόνια.

Ο Ψαρράς επικεντρώνεται στην ιστορία ενός αγρότη, πρόσφατα χήρου, που φεύγει άρον-άρον από το χωριό του, με τα παιδιά του. Μικρογραφία ολόκληρης της ελληνικής επικράτειας εκείνης της εποχής, το ερειπωμένο κτίριο του Καραβάν Σαράϊ συγκεντρώνει τον κάθε Έλληνα, με τον πόνο του. Τις ιστορίες του, το προσωπικό του δράμα, τα όνειρα και τις επιδιώξεις του, την αγωνία του για επιβίωση κι επάνοδο.

Όπως κι ο ήρωας της ιστορίας, τον οποίο ερμηνεύει καταπληκτικά ο Θύμιος Καρακατσάνης, όλοι οι Έλληνες του Καραβάν Σαράϊ, και φυσικά όλοι οι πολίτες της χώρας τότε, βρισκόντουσαν στο μεταίχμιο, με ένα διαρκές “γιατί;” στο στόμα. Ακροβατώντας στη νέα ζωή, νοσταλγώντας αυτά που χάσανε οριστικά, και μελετώντας απεγνωσμένα όμως, με δυσαρέσκεια, σκοτεινιά, με τον ζόφο και την ήττα να κυριεύουν την ύπαρξη τους, την επόμενη κίνηση τους ώστε να ζήσουν.

Αυτός ο αγώνας ζωής μιας ολόκληρης γενιάς, αυτή η εικόνα μιας άλλης εποχής που πρέπει να αφήσουμε πίσω, μαθαίνοντας από αυτή στα σίγουρα, αποτελούν  το δίδαγμα της ταινίας του Ψαρρά. Το δίδαγμα της Ιστορίας μας, ίσως.

Κριτική του Νέστορα Πουλάκου στο sevenart.gr