Η νέα χαμένη γενιά

Του Κώστα Βεργόπουλου.

Με τη σημερινή κρίση και κοινωνική κατάρρευση, οι επιπτώσεις δεν κατανέμονται εξ ίσου μεταξύ των κατηγοριών του πληθυσμού. Η πλειοψηφία απορρίπτεται στην ανεργία και ένδεια, ενώ κάποιοι εξακολουθούν να συσσωρεύουν εισοδήματα και περιουσίες. Στη μελέτη «Το κεφάλαιο στον 21ο αιώνα», ο Γάλλος οικονομολόγος Τομά Πικετί διαπιστώνει ότι το πλουσιότερο 1% αποκομίζει όλο και περισσότερα οφέλη εις βάρος του 99% της κοινωνίας.

Με τις αυταρχικές περικοπές δαπανών και εισοδημάτων, η οικονομία καταρρέει, αλλά η διαχείρισή της αποφέρει πρόσθετα οφέλη στους ανθρώπους του τραπεζικού και χρηματοπιστωτικού κόσμου. Οι τελευταίοι επιβάλλουν λιτότητα και μαζική ανεργία, ενώ ταυτόχρονα οι ίδιοι διασώζονται με χρήματα των θυμάτων τους, του Δημοσίου και των φορολογουμένων. Τα χρηματιστικά εισοδήματα εκτινάσσονται, ενώ όσα συνδέονται με την παραγωγή συρρικνώνονται χωρίς τέλος.

Για τους εμπνευστές αυτής της πολιτικής, αυτός είναι ο δρόμος της «εξυγίανσης»: όσο βαθύτερη η οικονομική και κοινωνική κατάρρευση τόσο ριζικότερη η υποθετική «εξυγίανση». Στη σημερινή κρίση, τα χρηματοπιστωτικά εισοδήματα δεν προκύπτουν από την παραγωγή, αλλά εκ μεταφοράς εις βάρος της κοινωνίας, των εργαζομένων και φορολογουμένων. Καταλυτικό συμπέρασμα του Γάλλου οικονομολόγου: με την κρίση, το καπιταλιστικό σύστημα, αντί να βαδίζει προς το μέλλον, οπισθοδρομεί ολοταχώς προς το νοσηρό παρελθόν, ο «επιχειρηματικός καπιταλισμός» εξελίσσεται σε «περιουσιακό καπιταλισμό», κατά τα πρότυπα των παρελθόντων αιώνων. Χρηματικές αποδόσεις εκτοπίζουν τις επιχειρηματικές και εργασιακές.

Ενώ η παραγωγή νέου εισοδήματος καθηλώνεται, επιταχύνεται μείζων αναδιανομή του κοινωνικού πλούτου προς επάνω, με ανυπολόγιστες συνέπειες για το σύνολο της κοινωνίας και χωρίς την παραμικρή ορατότητα για μέλλον. Πέραν τούτου, τα θανατηφόρα πλήγματα στον κοινωνικό ιστό δεν κατανέμονται εξ ίσου μεταξύ όλων των κατηγοριών του πληθυσμού, αλλά κατ’ εξοχήν εις βάρος των νέων, που είναι οι πιο ευάλωτοι, αφού βρίσκονται στην αρχή της σταδιοδρομίας τους. Σύμφωνα με τη Eurostat (2014), η ανεργία στην Ευρώπη των 28 ανέρχεται στο 12% του ενεργού πληθυσμού, όμως μεταξύ των νέων κάτω των 30 ετών είναι 25%. Στην Ελλάδα και την Ισπανία, με γενική ανεργία 28%, η νεανική υπερβαίνει το 60%. Σε Ιταλία και Πορτογαλία η νεανική ανεργία πλησιάζει το 40%. Στις άλλες χώρες της Ευρώπης, η νεανική ανεργία καταγράφει επίσης επιδόσεις υπερδιπλάσιες από το γενικό μέσον όρο. Στη Γαλλία, με γενική ανεργία 12%, η νεανική είναι 26%. Στην Ιρλανδία 30%, σε Βρετανία και Βέλγιο 22%. Στη Γερμανία, με χαμηλή φαινομενική γενική ανεργία 4%, η νεανική ανέρχεται σε 8%.

Τα ποσοστά της νεανικής ανεργίας εξ ορισμού υποεκτιμώνται, για τον απλό λόγο ότι «άνεργος» δεν θεωρείται όποιος βρίσκεται σε αναζήτηση εργασίας, αλλά όποιος εργαζόταν και έχει απολυθεί. Εκατομμύρια νέων δεν διαθέτουν το «ευτύχημα» να έχουν απολυθεί, αφού ποτέ δεν είχαν μπορέσει προηγουμένως να προσληφθούν, με συνέπεια να μην καταγράφονται ως «άνεργοι» από τα γραφεία ευρέσεως εργασίας. Η δραματικότερη συνέπεια της σημερινής κρίσης είναι η εξόντωση των νεανικών πληθυσμών, που όμως σε αυτούς εναποτίθεται, είτε το θέλουμε είτε όχι, το μέλλον. Τι είδους μέλλον μπορεί να προετοιμάζεται σήμερα με την εξόντωση αυτών που προορίζονται, έστω και μόνον λόγω ηλικίας, να το αναλάβουν;

Στο πρόσφατο βιβλίο του «Η Ευρωπαϊκή Ανοιξη. Γιατί η ευρωπαϊκή οικονομία και πολιτική βρίσκονται σε σύγχυση», ο Βρετανός οικονομολόγος Φιλίπ Λεγκρέν, από την Οικονομική Σχολή του Λονδίνου και επικεφαλής των οικονομικών συμβούλων του προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Μανουέλ Μπαρόζο, επισημαίνει ότι η σημερινή γενίκευση της λιτότητος στην Ευρώπη παράγει μέχρι στιγμής 15 εκατομμύρια νέων, κάτω των 30 ετών, που δεν εργάζονται ούτε σπουδάζουν. Συμπέρασμά του: με τις σημερινές ευρωπαϊκές επιλογές, «μια νέα χαμένη γενιά βρίσκεται υπό κατασκευή».

Η «γερμανική φιλοσοφία» προώθησε την ιδέα ότι η σημερινή κοινωνία πρέπει να πληρώσει τις συνέπειες από το σπάταλο βίο της προηγουμένης. Στη συνέχεια, υποστηρίχθηκε επικουρικά ότι οι θυσίες επιβάλλονται σήμερα προκειμένου να εξασφαλισθεί η ευημερία των μελλοντικών γενεών. Ωστόσο, με τη λιτότητα δεν τιμωρούνται όσοι υπερκατανάλωσαν, αφού αυτοί συνεχίζουν ακόμη και σήμερα να περιφέρουν επιδεικτικά το συσσωρευμένο πλούτο τους. Αντίθετα, πλήττονται κυρίως μισθωτοί και συνταξιούχοι, που δεν έλαβαν μέρος σε καμιά «γιορτή» ούτε καν εκ του μακρόθεν και ιδίως νέοι που δεν έχουν καν προλάβει να υπάρξουν. Εξάλλου, η σαρωτική επέκταση της ανεργίας σήμερα δεν εξασφαλίζει τις μελλοντικές γενιές, αλλά τις υπονομεύει.

Πέραν αυτών, τα ευρωπαϊκά δημόσια χρέη δεν προέρχονται από υπερκατανάλωση ούτε είναι αιτία της σημερινής κρίσης, αλλά συνέπεια αυτής, αφού, σύμφωνα με το ΔΝΤ, υπερδιπλασιάστηκαν μόνον μετά το 2008 και κυρίως προς αντιμετώπιση της κρίσης και για τις ανακεφαλαιοποιήσεις των τραπεζών. Η ανυπόφορη νεανική ανεργία δεν υπήρχε προ του 2008 ούτε είναι συνέπεια της υπερχρέωσης, αλλά της λιτότητος, παρ’ όλο που με αυτήν τα δημόσια χρέη δεν υποχωρούν, αλλά συσσωρεύονται. Η «χαμένη γενιά» τού σήμερα δεν οφείλει τίποτα στην προηγούμενη, αλλά ούτε και στην επόμενη. Αντίθετα, της οφείλονται τα πάντα από αυτούς που σήμερα της τα στερούν. Εάν σήμερα η νέα γενιά είναι χαμένη, τότε χαμένη είναι επίσης ολόκληρη η κοινωνία και ακόμη περισσότερο αυτοί που σήμερα διοργανώνουν την κατεδάφισή της.

Άρθρο στην ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ