Γ.Τσιτσίμης,”Ενοικιάζομαι”: Ένα υπέροχο βιβλίο

Μέσα στη κατάμεστη αίθουσα της Δημόσιας Βιβλιοθήκης Κιλκίς, παρουσιάστηκε την περασμένη εβδομάδα απ` το βιβλιοπωλείο “Επιλογές”  και τις εκδόσεις “Ένεκεν”,  το νέο βιβλίο του Κιλκισιώτη συγγραφέα κι εκπαιδευτικού, Γιάννη Τσιτσίμη, “ΕΝΟΙΚΙΑΖΟΜΑΙ”.

Για την υπέροχη αυτή συλλογή διηγημάτων, στην πιο καλαίσθητη ως τώρα έκδοση  βιβλίου του Γιάννη, μίλησαν ο Δημήτρης Μαυροσκούφης, καθηγητής ΑΠΘ, Ελπινίκη Ναούμ, αρχαιολόγος, Λία Γυιόκα, ιστορικός τέχνης ΑΠΘ και ο υπεύθυνος των εκδόσεων Ένεκεν, Γιώργος Γιαννόπουλος. Αποσπάσματα διάβασε ο εκπαιδευτικός Γιάννης Αθανασιάδης, ενώ στην κιθάρα συνόδευσαν οι Γκιγιόμ Σαρποτιέ και Παναγιώτης Αναστασιάδης, συμβάλλοντας όλοι μαζί σε μια εξόχως λογοτεχνική βραδιά, απ` αυτές που έχουμε ιδιαίτερη ανάγκη στις μέρες του ζόφου, που περνάμε.

Ενδεικτικά, παραθέτουμε την ομιλία για το βιβλίο, της αρχαιολόγου στην Εφορεία Αρχαιοτήτων της Φλώρινας, Ελπινίκης Ναούμ:

Ενοικιάζομαι. Τίτλος που παραπέμπει σε χρηματική συναλλαγή. Άλλωστε κάθε ανθρώπινη σχέση δεν εμπεριέχει την έννοια της συναλλαγής, σαρκικής-σεξουαλικής, συναισθηματικής  και χρηματικής; «Το χρήμα σημαντικό αλλά  και μαζί αδιάφορο. Το σεξ είναι που μετράει», αναφέρεται στο “Με ένα ρεβόλβερ ο κόσμος θα γίνει καλύτερος”. Το σεξ  λοιπόν, αποτελεί τον κεντρικό άξονα στα δέκα διηγήματα το βιβλίου ή  λειτουργεί  τελικά ως το πρόσχημα για να μιλήσει ο συγγραφέας  για τις ανθρώπινες σχέσεις και τα αδιέξοδά τους; Πρόκειται για ένα βιβλίο που έχει το θάρρος να φτάσει στα άκρα των καταστάσεων και των συναισθημάτων. Αποτελεί ανατομία του ανθρώπινου πάθους, και της σεξουαλικότητας,  που καθορίζει και οριοθετεί τις ανθρώπινες σχέσεις

Η σεξουαλικότητα ανέκαθεν αποτελούσε ένα σκοτεινό σημείο, έναν άβατο  χώρο.  Κυριαρχούσε ένας υπερβολικός φόβος απέναντι της και οι προσπάθειες διερεύνησής της αντιμετωπίζονταν με καχυποψία μέχρι βέβαια την έλευση του Φρόυντ και τον θεωριών του.  Ως τον 19 ο αιώνα ωστόσο, οι άνθρωποι αντλούσαν τις γνώσεις τους για σεξουαλικά ζητήματα από την κλασική λογοτεχνία. Ήδη από την εποχή του Ομήρου ως τον Ντε Σαντ και το Μαζοχ, οι ερωτικές περιγραφές ήταν πάντα ένα περιζήτητο στοιχείο στην αφήγηση και έναυσμα για συζήτηση και κοινωνικό σχολιασμό.  «Ακόμα και αν δεν μπορούμε να ενεργούμε σεξουαλικά κατά τρόπο που να μας ικανοποιεί  πλήρως ας σκεφτόμαστε τουλάχιστον σεξουαλικά» Αυτό είναι γραμμένο στην εισαγωγή του βιβλίου ο Εραστής της Λαίδη Τσάτερλι του Ντ. Χ. Λόρενς. Η λογοτεχνία λοιπόν, ήταν αυτή που ανέτρεψε τα δεδομένα φέρνοντας στο φως το απαγορευμένο και εισβάλλοντας σε χώρους ενδόμυχους, προσπαθώντας να  κατανοήσει  τις σεξουαλικές ανάγκες, αντιδράσεις και ικανότητες του ανθρώπου, που είναι άπειρες, δαιδαλώδεις και πολύπτυχες.

Μέσα σε αυτό το βιβλίο γίνεται μια απόπειρα διερεύνησης των εκφάνσεων της σεξουαλικότητας του ατόμου και των ορίων της. Στο πρώτο διήγημα του βιβλίου, το ομώνυμο  “Ενοικιάζομαι”,  μέσω της σεξουαλικής πράξης  το άτομο εξουσιάζεται και χειραγωγείται, σταδιακά απολύει την υποκειμενική του πλευρά, γίνεται αντικείμενο χάνει την ελευθερία της σκέψης και πράξης του. «Από τότε που την έκανε από το σπίτι του στα 17 δεν είχε άλλη μέθοδο να επιζεί παρά πουλώντας το σώμα του, εγκλωβίστηκε στην ανάγκη να πληρώνει». Στο εκτενές διήγημα “Με ένα ρεβόλβερ ο κόσμος θα γίνει καλύτερος”  ο πρωταγωνιστής είναι ένας αδίστακτος , φιλοχρήματος, μισογύνης που η μοιραία σχέση του με τις δυο βασικές γυναίκες της ζωής του είναι αυτή που θα πυροδοτήσει το ρεβόλβερ του θανάτου του και αυτή  που θα φτάσει τη στραγγάλη στο τέρμα. «Η ζωή ήταν και θα είναι μια στραγγάλη, αρκεί να είσαι έξυπνος και να βρίσκεσαι πάντα από την πλευρά του δήμιου και όχι του θύματος. Μια στραγγάλη για τους άλλους όχι για αυτόν, ποτέ για αυτόν που είχε ασπίδα την περιουσία του».  Στο ίδιο διήγημα η Κίτσα,  η γυναίκα του Ανδρόνικου, εμφανίζεται να ενσαρκώνει το μοντέλο της καθημερινής γυναίκας, ανταποκρινόμενης στο πρότυπο της οικιακής θηλυκότητας, στο πλαίσιο της συμβολικής τάξης του ανδρικού φαντασιακού, και ενώ φαίνεται υποταγμένη, είναι αυτή που προκαλεί την ανατροπή  στο διήγημα. Στο “μέσα από τις καταστροφές των άλλων”  το σεξ είναι το εργαλείο, το όπλο στα χέρια μιας γυναίκας  που καταστρέφει άνδρες «Οι ενοχές ότι  ζούσε ανεξέλεγκτα και ακαθόριστα μέσα στις ζωές των άλλων και τις κατέτρωγε αργά μεθοδικά και αδιάφορα».  Στον “Πολύποδα” όπου πρόκειται φαινομενικά για μια απλή ιστορία αγάπης,  ο πρωταγωνιστής παρουσιάζει τα τυπικά συμπτώματα του ερωτευμένου και οδηγείται σταδιακά σε ένα είδος υποδούλωσης στο θηλυκό, μολονότι είναι επονείδιστο το αρσενικό να άγεται από το θηλυκό. Στο σημείο αυτό διαφαίνεται στην αφήγηση μια ειρωνική διάθεση και  μια τάση υπονόμευσης του στερεότυπου, σύμφωνα με το οποίο ο άνδρας ως ισχυρότερος  κατορθώνει να  επιβάλλεται στη γυναίκα: «και έκατσε ξανά στη θέση του έξω, εκεί που ταιριάζει στα σκυλιά, αυτά υπηρετούν γιατί το νιώθουν και όχι γιατί τους το ζήτησε κανένας , έτσι είναι η φύση τους, να αγαπούν χωρίς να αγαπιούνται και δε χρειάζονται καμία ανταμοιβή γι’ αυτό, τους φτάνει να ουρλιάζουν τον έρωτά τους στη σελήνη». Η συμπεριφορά ωστόσο της ηρωίδας παραμένει αμφίσημη.  Ο άνδρας τηρεί μια έντιμη και ειλικρινή στάση απέναντι στα συναισθήματα του, ενώ η γυναίκα κρύβεται και δεν εκδηλώνεται. Το αρσενικό συνεπώς ταυτίζεται με την καθαρότητα και την ειλικρίνεια, ενώ το θηλυκό με την αδιαφάνεια και το μυστήριο. Στα δίκτυα της, ο ερωτικός πειρασμός και το ερωτικό πάθος εμφανίζονται ως επικίνδυνα και εθιστικά. Ο έρωτας παρουσιάζεται ως τρέλα και παρόρμηση, που διέπεται από έλλειψη λογικής και οδηγεί σε εξάρτηση. «Καταλάβαινε πως εθιζόταν σε κάτι χειρότερο και από την ηρωίνη. Καταλάβαινε πως αυτή η γυναίκα γινόταν η κοκαΐνη της ψυχής του». Στο “κτήνος μέσα του”, από την αρχή της διήγησης αναπτύσσεται ανάμεσα στους δυο πρωταγωνιστές ένα ερωτικό, ανταγωνιστικό παιχνίδι, που αποτελεί ταυτόχρονα απόπειρα ελέγχου και επιβολής του ενός πάνω στον άλλο, ενίοτε και υποβάθμισής του, μέσω της ειρωνείας και των προσβολών, ένα παιχνίδι εξουσίας, χωρίς νικητή. Η επιθετική  συμπεριφορά που υιοθετούν μεταξύ τους, τόσο σε λεκτικό, όσο και σε σωματικό επίπεδο, μαρτυρά την ύπαρξη ενός λανθάνοντα ερωτισμού και ενός ανελέητου αλληλοσπαραγμού, που οδηγεί στην οριστική κατάρρευση της σχέσης. «Όπως και να ήταν είχε παίξει ο καθένας το παιχνίδι μέχρι την τελική κατάρριψη του άλλου»

Ο συγγραφέας  μέσα από τη μελέτη της σεξουαλικότητας προσπαθεί να προσεγγίσει τα προβλήματα των ανθρώπινων σχέσεων. Εισχωρεί βαθιά στην ανδρική ψυχολογία, αποκαλύπτει χωρίς αναστολές και ηθικοπλαστικές αλυσίδες τον τρόπο σκέψης των ανδρών και την αιτία βασανισμού τους. Και είναι ίσως αυτή η απροκάλυπτη αποκάλυψη του ανδρικού μυαλού και των ενδόμυχων σκέψεων του που εκπλήσσει είτε θετικά είτε αρνητικά το γυναικείο αναγνώστη. Αυτή η σκληρή ανδρική ωμότητα που συνυπάρχει με την αγωνία και τον συναισθηματισμό που αναβλύζει από την αέναη αναζήτηση του ιδανικού ερωτικού συντρόφου, που φτάνει ως τα όρια της τρέλας.  Είναι αξιοσημείωτο μάλιστα ότι η σεξουαλικότητα ακόμη και όταν τοποθετείται μέσα στο γυναικείο σώμα γίνεται αντιληπτή ως ένα χαρακτηριστικό ή μια ιδιότητα του αρσενικού.  Δεν είναι τυχαίο ότι στις πληθωρικές ερωτικές αφηγήσεις αρνήθηκε κατηγορηματικά την επίφαση της ηθικολογίας και του εξευγενισμού των λέξεων, ενώ  είναι εκ πεποιθήσεως υποστηρικτής της κυριολεξίας στην έκφραση. Μέσα σε αρκετά διηγήματα κυριαρχεί η αίσθηση της όρασης  και το γυναικείο  σώμα περιγράφεται με μεγάλη λεπτομέρεια μέσα από ένα ακόρεστο ανδρικό βλέμμα, προβάλλοντας το θηλυκό ως ανδρικό αντικείμενο του πόθου. Η γυναικεία ομορφιά ή γοητεία, αποσβολώνει  το αρσενικό, του προκαλεί ταραχή, με αποτέλεσμα να απολύει τη λογική του. Η απουσία της γυναίκας ή η γυναίκα ως απουσία σηματοδοτεί το ύστατο αντικείμενο επιθυμίας; Από την κοινωνικά  προσδιορισμένη διαφορετική σεξουαλικότητα ανάμεσα στα δυο φύλα απορρέει είτε η γυναικεία εξιδανίκευση, είτε η καταπίεση, είτε η παρακμή και η καταστροφή τη γυναίκας, είτε η προβολή της ως ενσάρκωση του πειρασμού και πηγή μαρτυρίου για του άνδρες.

O συγγραφέας περιγράφει την ανάγκη επιβεβαίωσης από το άλλο φύλο που συχνά επιδρά πάνω του τυραννικά. «Αυτό το βλέμμα το γυναικείο που σε κοιτάζει και δε σε βλέπει στην ουσία, που σε επιτιμά οικτρά. Πιο πολύ από την ανεργία φοβόταν το σπίτι του.» (Μια πληρωμένη ιστορία). «Η αγωνία των ανδρών να επιβιώσουν από την κατάρα που τους δένει με το κυνήγι των γυναικών είναι αυτή που στην πραγματικότητα τους αποπροσανατολίζει …Η αγωνία να κατακτήσεις να επιδειχτείς τι άνδρας που είσαι , η αγωνία αν και πως θα γαμήσεις αν θα σου κάτσει βέβαια η γκόμενα , η αγωνία για τη συνέχεια.» (Στα δίχτυα της.) Οι βίαιες σκηνές και τα χτυπήματα στο “Με ένα ρεβόλβερ ο κόσμος θα γίνει καλύτερος”,  προκαλούν ηδονή στον πρωταγωνιστή, λειτουργώντας στην συνείδησή του ως υποκατάστατο της ερωτικής πράξης.

Προσεγγίζει  το γυναικείο φύλο,  που είναι το ουσιώδες αίνιγμα,  το μυστηριώδες και αιώνιο θήλυ. Αποπειράται να αποκαλύψει την πολυπλοκότητα της μυθολογίας που ανανεώνεται ακατάπαυστα γύρω από τη γυναίκα και τη σεξουαλικότητά της. Η γυναικεία σεξουαλικότητα είναι μια μαύρη ήπειρος, όπως λέει ο Φρόυντ, ανοίκεια και απροσπέλαστη,  εάν θέλετε να γνωρίσετε περισσότερα ερευνήστε τις δικές σας εμπειρίες.   Σε δυο διηγήματα (Το κτήνος μέσα του, Με ένα ρεβόλβερ ο κόσμος θα γίνει καλύτερος)  μιλούν οι ίδιες οι γυναίκες, είναι οι ιστορίες ιδωμένες από την αντίθετη πλευρά,  από τη γυναικεία οπτική. Μέσα σε αυτές φαίνεται ακριβώς ότι πρόκειται για παράλληλα σύμπαντα, που ίσως συναντιούνται για λίγο.

Μέσα από τις ιστορίες του Γ. Τσιτσίμη σκιαγραφείται η σύγχρονη εποχή,  αντικατοπτρίζεται η σύγχρονη κοινωνία, μια κοινωνία που είναι ένα μίγμα ευημερίας και απομόνωσης. Ο σύγχρονος άνθρωπος είναι μαζί  με άλλους αλλά μόνος, τεχνικά προοδευμένος, προσωπικά ασταθής. Παρατηρούνται σεξουαλικά προβλήματα που εκφράζονται με τη μορφή συγκρούσεων και φόβων, που οφείλονται σε εσωτερικές αιτίες και  επιδράσεις του περιβάλλοντος. Υπάρχει μια από τη μια πλευρά  υπερβολικά τονισμένη σεξουαλικά ατμόσφαιρα, με υποσχέσεις σεξουαλικής επιτυχίας, με ελάχιστες δυνατότητες ικανοποίησης και ένας υπερβολικός  ερεθισμός, ενώ από την άλλη υπάρχει ο φόβος στη σεξουαλικότητα και η ηθικοπλαστική διαπαιδαγώγηση, που δημιουργούν κυκεώνες, που εγκλωβίζουν το άτομο. Βρισκόμαστε σε μια εποχή που κυριαρχεί η πορνογραφία,  το άτομο επιλέγει να είναι voyaeur, απλώς θεατής-ηδονοβλεψίας, να μην εμπλέκεται σεξουαλικά και συνεπώς συναισθηματικά αλλά από απόσταση, μέσα από την ασφάλεια της οθόνης του. Ωστόσο, ο Χατζηδάκης στο έργο του Πορνογραφία στη δεκαετία του 80,  με στίχους  Άρη  Δαβαράκη λέει  το εξής ανατρεπτικό :«πορνογραφία σημαίνει ανταρσία, απελπισία σκοτάδι και μαγεία, πορνογραφία σημαίνει συνουσία,  φωτογραφία σημάδι των καιρών”. Παραθέτοντας στην εισαγωγή του έργου του ότι η πορνογραφία είναι το υποκατάστατο της ερωτικής επικοινωνίας, το υποκατάστατο της κάθε ανθρώπινης επικοινωνίας, τίθεται τελικά το ερώτημα:  είναι το τέλος των ανθρώπινων σχέσεων ή  η απαρχή τους σε μια διαφορετική βάση;

Διαπιστώνοντας ότι πολλά κοινωνικοπολιτικά συστήματα απέτυχαν να απελευθερώσουν τον άνθρωπο από τη δυστυχία του, ο συγγραφέας υποδεικνύει ως λύτρωση την επιστροφή στον ερωτισμό και βλέπει την ίαση στον ανίκητο έρωτα, που αποτελεί  την αιτία αλλά και η λύση του προβλήματος.  Γιατί μόνο μέσα από τον θνησιγενή έρωτα μπορεί κανείς να ξεφύγει από την αναπόφευκτη αλήθεια του  θανάτου.