Το «κωλόπαιδο» κι άλλες ιστορίες

Του Τάσου Τσακίρογλου.

«Ο παρασιτισμός και η σπατάλη στην κοινωνική κλίμακα συνυπάρχουν με την ηθική της παραγωγικότητας και της αποδοτικότητας στην κλίμακα της μονάδας παραγωγής. Η υπερπαραγωγή προϊόντων που δεν καλύπτουν καμία πραγματική ανάγκη συνυπάρχει με τη μη ικανοποίηση τεράστιων συλλογικών αναγκών και τη μη εκμετάλλευση των απελευθερωτικών δυνατοτήτων της επιστήμης και της τεχνολογίας». Αυτά τα φοβερά έγραφε το μακρινό 1984 ο Γαλλοαυστριακός φιλόσοφος Αντρέ Γκορζ, αναφερόμενος στον ανορθολογισμό της καπιταλιστικής οικονομίας.

Σήμερα αυτός ο ανορθολογισμός χτυπά κόκκινο, απειλώντας τον πλανήτη και όσους κατοικούν σ’ αυτόν. Ο παρασιτισμός του χρηματοπιστωτικού τομέα και των χρηματιστηρίων μετατρέπει ακόμα και τα τρόφιμα σε αντικείμενο τζόγου και κερδοσκοπίας, οδηγώντας δισεκατομμύρια ανθρώπους στην πείνα και την εξαθλίωση. Την ίδια ώρα, τα παιχνίδια με τις τιμές των καυσίμων απειλούν να τους αφήσουν να ξεπαγιάζουν, αδυνατώντας να πληρώσουν για να ζεσταθούν.

Τώρα πια δεν έχουμε μόνο μια «υπερπαραγωγή προϊόντων που δεν καλύπτουν καμία πραγματική ανάγκη», αλλά την υλοποίηση της παράνοιας κάθε κροίσου, απλά και μόνο επειδή είναι τεχνολογικά εφικτή. Ζάπλουτοι τύποι διαγκωνίζονται για την εμπορική εκμετάλλευση του Διαστήματος, με φαντασιώσεις για τουρισμό, εκδρομές και επιχειρήσεις σε κενό οξυγόνου. Οι ίδιοι χρηματοδοτούν με δισεκατομμύρια δολάρια έρευνες για την κατάκτηση της αθανασίας, με τη μετατροπή τους σε cyborgs ή μέσω της κρυογενετικής.

Τα προσωπικά μας δεδομένα βρίσκονται έρμαιο στα χέρια κάθε «κωλόπαιδου», τύπου Ζούκερμπεργκ, ο οποίος τα εκμεταλλεύεται εμπορικά, γεμίζοντας τους τραπεζικούς του λογαριασμούς.

Και αυτά ενώ οι συλλογικές ανάγκες της ανθρωπότητας για στέγη, τροφή, εκπαίδευση και κοινωνική ασφάλεια μένουν ανικανοποίητες στο όνομα του ιδιωτικού κέρδους των «αρίστων».

Η επιστήμη και η τεχνολογία θα μπορούσαν να προσφέρουν λύσεις σε μυριάδες ζωτικά προβλήματα και να απελευθερώσουν σε τεράστιο βαθμό τους ανθρώπους από τα δεσμά της εργασίας. Ωστόσο, σήμερα συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο: οι εργαζόμενοι γίνονται όλο και πιο περιττοί από την παραγωγική διαδικασία, χωρίς όμως να υπάρχει το όποιο αντίβαρο, όπως για παράδειγμα ένα Βασικό Εγγυημένο Εισόδημα, το οποίο θα εξασφάλιζε μια αξιοπρεπή διαβίωση για όλους.

«Ενας τύπος ανάπτυξης φτάνει στο τέλος του. Χρειάζεται όλοι μαζί να βρούμε έναν άλλο» έλεγε ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του 1970 ο Βαλερί Ζισκάρ ντ’ Εστέν. Σήμερα, με την κλιματική κατάρρευση επί θύραις, η συζήτηση αυτή μοιάζει να μην απασχολεί τους πολιτικούς ηγέτες, οι οποίοι, όπως είπε και η Γκρέτα Τούνμπεργκ, αρκούνται σε «μπλα, μπλα, μπλα»! Η υποκρισία χτυπάει ταβάνι όταν ακούς τύπους σαν τον Μητσοτάκη και τον Σκρέκα να μιλάνε για «πράσινη μετάβαση» και μείωση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου. Προφανώς στο μυαλό τους όλο αυτό προμηνύει ατέλειωτες «μπίζνες», μίζες και «ανάπτυξη». Στην πραγματικότητα, αυτό που χρειαζόμαστε όσο τίποτε άλλο είναι μια συζήτηση (και οι αναγκαίες δράσεις) για να αλλάξουμε τις προτεραιότητες σε σχέση με την παραγωγή και την κατανάλωση προϊόντων, αλλά και με συνολικά τον τρόπο ζωής μας. Δηλαδή να επαναπροσδιορίσουμε τις ανάγκες μας και τον τρόπο ικανοποίησής τους, έτσι ώστε να μην «καταναλώνουμε» τη φύση, υποσκάπτοντας το μέλλον των επόμενων γενεών.

Σήμερα ο πλούτος προκαλεί φτώχεια και η φτώχεια αποτελεί προϋπόθεση για τον πλούτο. Αυτός ο φαύλος κύκλος μπορεί να σπάσει μόνο με δραστική κινητοποίηση των πολιτών και διεκδίκηση ενός νέου ορθολογισμού, κόντρα στον ανορθολογισμό του συστήματος της αγοράς.

Άρθρο στην ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ