My Twitter Feed

28 Μαρτίου, 2024

ΕΙΔΗΣΕΙΣ.ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ:

Σοκ από το λουκέτο στη SONOCO! -

Πέμπτη, 28 Μαρτίου, 2024

Παιονία: Η ιστορία σε λεύκωμα Χρ. Ίντου -

Τετάρτη, 27 Μαρτίου, 2024

Ο ΣΥΡΙΖΑ για τον αξονικό του ΓΝΚ -

Τετάρτη, 27 Μαρτίου, 2024

Σε καινοτόμο έργο η ALUMIL -

Δευτέρα, 25 Μαρτίου, 2024

“Άδειασμα” από τον Γ. Φλωρίδη -

Σάββατο, 23 Μαρτίου, 2024

Παππάς: Παράνομες οι καταλήψεις -

Παρασκευή, 22 Μαρτίου, 2024

Δ. Κιλκίς: Στα Λατσιά αντιπροσωπεία του -

Παρασκευή, 22 Μαρτίου, 2024

Δ. Κιλκίς: Σε δράση τα μηχανήματα -

Παρασκευή, 22 Μαρτίου, 2024

Ο δημοκρατικός δρόμος

Του Κώστα Δουζίνα.


Λέγαμε στο προηγούμενο ότι πρέπει να ξανασχεδιάσουμε τα βήματα που οδηγούν από την κοινωνία της ανελευθερίας και ανισότητας στην κοινωνία της ελευθερίας, χρησιμοποιώντας την κλασική και τη σύγχρονη αριστερή θεωρία αλλά και την πολύτιμη εμπειρία της διακυβέρνησης. Το κράτος βρίσκεται στο κέντρο της αξιολόγησης της διακυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ αλλά και της νέας προγραμματικής του πρότασης. Για την παραδοσιακή μαρξιστική πολιτική θεωρία, το κράτος βρίσκεται απέναντι στην Αριστερά.

Διασφαλίζει ότι ο ταξικός αγώνας περιορίζεται και οριοθετείται και οι μικρές νίκες της εργατικής τάξης δεν θέτουν σε κίνδυνο την καπιταλιστική κυριαρχία. Η αριστερή στρατηγική επομένως αντιμετώπιζε το κράτος εχθρικά, από τα έξω, είτε με επιθέσεις είτε με τακτική περικύκλωσης. Προετοίμαζε μια δεύτερη λαϊκή εξουσία ή «αντικράτος» που θα αντικαθιστούσε το αστικό κράτος καταδικάζοντάς το σε παρακμή.

Για τη σοσιαλδημοκρατία, από την άλλη, το κράτος είναι απλά ένα εργαλείο της εκάστοτε πολιτικής εξουσίας. Ο πολιτικός αγώνας διεξάγεται στο εσωτερικό των κρατικών θεσμών, στο κοινοβούλιο, στα υπουργεία και στους κρατικούς μηχανισμούς. Πρέπει να υπάρχει επομένως έλεγχος των θεσμών και των κρατικών λειτουργών από το κόμμα, μια και οι πολιτικές αποφάσεις παίρνονται στους θεσμούς και τα αποτελέσματά τους διαχέονται από τα πάνω προς τα κάτω. Σ‘ αυτή τη λογική οι πολίτες αποτελούν στηρίγματα και χειροκροτητές των πολιτικών και αποδέκτες της γενναιοδωρίας της εξουσίας.

Ολες οι παλιές στρατηγικές για την κατάληψη της εξουσίας συνταξιοδοτήθηκαν. Δεν υπάρχουν πια Βαστίλες ή Χειμερινά Ανάκτορα, ενώ η σοσιαλδημοκρατία στηριζόταν στη διαρκή αύξηση των καπιταλιστικών κερδών. Ο δημοκρατικός δρόμος προς τον σοσιαλισμό είναι επομένως μονόδρομος για τη σημερινή Αριστερά. Το δίλημμα δεν είναι επανάσταση ή μεταρρύθμιση αλλά ποια είδη μεταρρύθμισης μας διαχωρίζουν από τη σοσιαλδημοκρατία. Η Αριστερά πρέπει να είναι μέσα και ενάντια στο κράτος, πρέπει να το διεκδικεί αλλά και να ενεργεί ενάντια στους θεσμικούς περιορισμούς, τις στρατηγικές επιλογές και την ιδεολογική κατεύθυνσή τους. Το κράτος οργανώνει την ενότητα του κυρίαρχου μπλοκ και διαχειρίζεται τη λαϊκή συναίνεση επιλέγοντας στρατηγικά τα πεδία παρέμβασης ώστε να διατηρεί την ταξική κυριαρχία.

Αλλά όπως λέει ο Νίκος Πουλαντζάς, ο μεγάλος θεωρητικός του δημοκρατικού δρόμου, το κράτος δεν αποτελεί μια μονολιθική οντότητα ή εργαλείο, αλλά «όπως το “κεφάλαιο” είναι ένας συσχετισμός δυνάμεων ή, ακριβέστερα, η υλική και ειδική συμπύκνωση ενός συσχετισμού δυνάμεων ανάμεσα σε τάξεις και μερίδες τάξεων, έτσι όπως αυτός εκφράζεται πάντοτε μέσα στο κράτος με ειδικό τρόπο». Για τον Πουλαντζά, οι ανώτεροι κρατικοί λειτουργοί βρίσκονται στην πλευρά της αστικής τάξης. Αλλά ένας μεγάλος αριθμός των δημόσιων υπαλλήλων ανήκουν στη μικροαστική τάξη και επηρεάζονται από τους λαϊκούς αγώνες. Αποστασιοποιούνται από την κεντρική κρατική άποψη οδηγώντας σε ρωγμές, ρήξεις και διχασμούς στο προσωπικό και τους μηχανισμούς του κράτους.

Η πάλη των τάξεων βρίσκεται μέσα στο κράτος μια και οι δημόσιοι υπάλληλοι είναι ταξικά προσδιορισμένοι. Ετσι αναδύονται στο κράτος «κέντρα αντίστασης» που εκδηλώνονται σε αποφάσεις που προωθούν τα συμφέροντα των εργαζομένων, χωρίς να θέτουν σε κίνδυνο τη συνολική ισορροπία δυνάμεων. Οι αγώνες των εργαζομένων μέσα και έξω από το κράτος ανακατευθύνουν τις θεσμικές προτεραιότητες και πετυχαίνουν περιστασιακές νίκες.

Οταν δημόσιοι υπάλληλοι αντιστέκονται στις θεσμικές μεταρρυθμίσεις ή τις προοδευτικές πολιτικές, εκφράζουν τόσο την ταξική θέση τους όσο και βαθιά θεμελιωμένα συμφέροντα. Βέβαια οι επιτυχίες όσων αντιστέκονται είναι περιορισμένες. Η μεγαλύτερη δυσκολία είναι δομική. Οσο περισσότερο προσπαθεί μια αριστερή κυβέρνηση να αλλάξει την ισορροπία τόσο περισσότερο το κράτος, ως «συμπύκνωση του συσχετισμού δυνάμεων», θα αντιστέκεται. Η αλλαγή του συσχετισμού χρειάζεται από τη μια μεριά μια περιοδική πολιτική σοκ, στρατηγικά επιλεγμένες ρήξεις σε κρίσιμους τομείς και από την άλλη σταδιακές μεταρρυθμίσεις. Κυρίως χρειάζεται τον κόσμο στον δρόμο να αντιστέκεται και να υποστηρίζει την αριστερή κυβέρνηση.

Κατάληψη της κρατικής εξουσίας, γράφει ο Νίκος Πουλαντζάς, σημαίνει ότι αναπτύσσεται ένας μαζικός αγώνας, ικανός να μεταβάλει τον συσχετισμό δυνάμεων μέσα στους κρατικούς μηχανισμούς, οι οποίοι αποτελούν το στρατηγικό πεδίο των πολιτικών αγώνων. Ο δημοκρατικός δρόμος προς τον σοσιαλισμό έχει δύο παράλληλες κατευθύνσεις που συναρθρώνονται. Η κοινοβουλευτική επιδιώκει νίκες στο τυπικό πολιτικό παιχνίδι που αποσκοπούν στον σταδιακό περιορισμό του κρατισμού, της καταστολής, της ανοικτής ή καλυμμένης κρατικής προστασίας του καπιταλισμού και της ιδεολογικής του νομιμοποίησης. Αλλά για να πετύχει, προϋποθέτει την υποστήριξη ενός μαζικού κινήματος βασισμένου σε πλατιές λαϊκές συμμαχίες. Χρειάζεται λοιπόν αγώνας αντίστασης και ενδυνάμωσης των εσωτερικών αντιφάσεων του κράτους και των κρατικών λειτουργών που αντιστέκονται. Αυτός συμπληρώνεται από την εξωτερική πίεση στους θεσμούς και τους μηχανισμούς, που οργανώνεται από δίκτυα, λαϊκές εξουσίες βάσης, αμεσοδημοκρατικές δομές.

Ο δημοκρατικός δρόμος… διακόπτεται

Η εκλογική νίκη του ΣΥΡΙΖΑ δομήθηκε στη βάση του κινηματικού ακτιβισμού και αντιστάσεων κατά της λιτότητας. Θα μπορούσαμε να πούμε σχηματικά ότι όταν το πλήθος των πλατειών έγινε λαός και οι «αγανακτισμένοι» πολίτες ψήφισαν τον ΣΥΡΙΖΑ. Ο Τσίπρας είχε κάνει την υπέρβαση του παραδοσιακού αριστερού αυτοπεριορισμού όταν δήλωσε αναπάντεχα ότι και θέλουμε και μπορούμε να γίνουμε κυβέρνηση.

Η πλατεία Συντάγματος αποτέλεσε τον συμβολικό χώρο της συνεύρεσης των δύο κατευθύνσεων. Στη Βουλή, ο ΣΥΡΙΖΑ οργάνωνε τη δυναμική αντιπολίτευση της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Στην πλατεία, η «Βουλή των Κοινοτήτων» ασκούσε την άμεση δημοκρατία και δυνάμωνε τη λαϊκή ορμή που οδήγησε στις νίκες του 2015. Είχαμε λοιπόν μια διαρκή σύμπλευση δυναμικών αντιστάσεων και θεσμικής αντιπολίτευσης, άμεσης και έμμεσης πολιτικής συμμετοχής. Ηταν μια παραδειγματική περίπτωση του δημοκρατικού δρόμου, ένα μάθημα διαρκείας στην ικανότητα των πολιτών να παίρνουν τις τύχες στα χέρια τους.

Μετά τις εκλογές η κοινωνική κινητοποίηση ατόνησε. Η εκλογή μιας κυβέρνησης που υποστηρίζει τα αιτήματα των κινημάτων επιφέρει μια σχετική ηρεμία. Οι εκλογές καταπραΰνουν τον δρόμο και στέλνουν το πλήθος σπίτι του. Εδώ χάθηκε το νήμα του δημοκρατικού δρόμου. Η εκλογική πλειοψηφία αποτελεί μια σημαντική στιγμή για την Αριστερά, αλλά δεν ολοκληρώνει τη διαδικασία. Αυτή είναι μακροχρόνια, ένας πόλεμος θέσεων με νίκες και ήττες, που σταδιακά αλλάζει την ισορροπία δυνάμεων. Πρέπει επομένως να συνεχιστεί η κινητοποίηση των λαϊκών τάξεων που συμπορεύονται κριτικά με την κυβέρνηση. Μόνο ένα πλατύ λαϊκό κίνημα αποτελεί άμυνα απέναντι στην αναμενόμενη αντίδραση του αντιπάλου και εγγύηση για τη μη ενσωμάτωση της κυβέρνησης. Αν κάτι τέτοιο δεν συμβεί, παραμονεύει η σοσιαδημοκρατικοποίηση του πειράματος, προειδοποιεί ο Πουλαντζάς.

Ταυτόχρονα, η νέα κυβέρνηση πρέπει να ενδυναμώσει τα «κέντρα αντίστασης» στο κράτος και να επιδιώξει μια πιο ισορροπημένη συμπεριφορά των θεσμών. Δεν υπάρχει ανάγκη να αλλάξει δέκα χιλιάδες κρατικούς λειτουργούς όπως έκαναν οι προηγούμενοι. Αλλά η άποψη να διατηρήσουμε τους ανώτερους κρατικούς λειτουργούς στις θέσεις τους ελπίζοντας ότι θα ανταποδώσουν αυτή την πρωτοφανή κίνηση αποδείχθηκε λαθεμένη. Πολλοί υπουργοί βρέθηκαν σε μια περίεργη κρατική «ομηρία» που αποσκοπούσε στη ματαίωση προοδευτικών πολιτικών.

Οι μέθοδοι περιελάμβαναν το επιλεκτικό φιλτράρισμα της πληροφορίας, τη συστηματική αδράνεια σε ζητήματα λαϊκού ενδιαφέροντος, την επιδίωξη αμοιβαία αντιφατικών προτεραιοτήτων, την άνιση υλοποίηση αποφασισμένων μέτρων ή τη διεκδίκηση ad hoc, περιστασιακών και ασυντόνιστων πολιτικών. Η Αριστερά προγραμματικά ή ακούσια περπάτησε τον δημοκρατικό δρόμο, αλλά παραστράτησε όταν έφτασε στον πρώτο σταθμό. Αλλά ξέρουμε ποια είναι η κατάληξη του δρόμου, ο σοσιαλισμός;

Άρθρο στην ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ

Σχολιάστε