Οι μηχανικοί στο ελληνικό σινεμά
Του Θανάση Βαφειάδη.
«Η ΘΕΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΣΙΚΑΓΟ»
Εν αρχή ην ο Κωνσταντίνος ή Τάκης Ζέριγκας (Θεόδωρος Δημητρίεφ), διπλωματούχος πολιτικός μηχανικός, που υπήρξε το πρώτο θύμα της «παντρολογίστρας» κανάτας. (Οι άλλοι τρεις δεν μας ενδιαφέρουν διότι με έτερον, άσχετο του των μηχανικών, επάγγελμα βιοπορίζονταν).
Βάδιζε, λοιπόν, αμέριμνος και ανυποψίαστος ο ατυχής μηχανικός στον πολυσύχναστο δρόμο, κάτωθεν του εξώστη με το περίτεχνο σιδηρούν κιγκλίδωμα, όπου είχαν στήσει παγανιά θεία και ανεψιά (Γεωργία Βασιλειάδου και Γκέλυ Μαυροπούλου). Αμέριμνος, γιατί είχε λύσει το οικονομικό του πρόβλημα ως γόνος πλουσίας οικογενείας, με πατέρα επίσης πολιτικό μηχανικό και ιδιοκτήτη κατασκευαστικής εταιρείας, που εσχάτως είχε αναλάβει την ανέγερση πολυτελούς πολυώροφης οικοδομής στο Κολωνάκι. Ανυποψίαστος, γιατί δε γνώριζε ότι εκτός από τη μανία της φύσης που αντιμετωπίζεται με τεχνικά έργα υπάρχει και η μανία των θηλυκών που έχουν φτάσει σε ηλικία γάμου και αδημονούν ν’ ανεβούν τα σκαλιά της εκκλησίας. Ουδέποτε έθεσε στον εαυτό του, ο άρτι αφιχθείς εξ Εσπερίας μηχανικός, το θεμελιώδες ερώτημα: η σεισμική δραστηριότητα αντιμετωπίζεται με αντισεισμικές κατασκευές από οπλισμένο σκυρόδεμα, τα πλημμυρικά φαινόμενα με διευθετήσεις χειμάρρων και κατασκευή φραγμάτων, οι κατολισθήσεις με πασσαλοπήξεις και τοίχους αντιστήριξης αλλά η γυναικεία πανουργία -καταστροφικότερη σεισμικών δονήσεων, πλημμυρών και κατολισθήσεων- τίνι τρόπω αντιμετωπίζεται;
Φθάνοντας κάτω από τον εξώστη όπου κρεμόταν ως δαμόκλειος σπάθη η πλήρης ύδατος υδρία δεν αντιλήφθηκε την πτώση της, αισθάνθηκε όμως για τα καλά την ψυχρολουσία που υπέστη, καθώς έγινε «σούπα», όπως σκωπτικά σχολίασε αργότερα ο μέλλων πεθερός του Χαρίλαος (Ορέστης Μακρής). Κι ενώ ήταν έτοιμος, όπως κάθε Νεοέλλην, να βλαστημήσει τα θεία, θεία και ανεψιά εξήλθαν δρομαίως της νεοκλασικής οικίας με τις σκοτίες γύρωθεν της εξώθυρας, του αφαίρεσαν αστραπιαία το σακάκι και θα του έβγαζαν και το παντελόνι εν μέση οδώ αν δεν υπήρχε ο κίνδυνος προσβολής της δημοσίας αιδούς. Όλα αυτά, βεβαίως, με το πρόσχημα του στεγνώματος και σιδερώματος των βρεγμένων ρούχων, ως απόδειξη έμπρακτης συγνώμης για το ατυχές συμβάν.
Εδώ, λοιπόν, συνέβη το χονδροειδές σφάλμα. Διότι σφάλματα, όπως γνωρίζουμε καλά ημείς οι Τοπογράφοι, υπάρχουν τυχαία, συστηματικά και χονδροειδή αλλά συνορθώνονται με μαθηματικές μεθόδους, όπως η μέθοδος των ελαχίστων τετραγώνων. Ο πολιτικός μηχανικός, όμως, που δεν είχε διδαχθεί στο Πολυτεχνείο θεωρία σφαλμάτων και επιπλέον σπουδάσας με τους κουτόφραγκους είχε ξεχάσει ότι «εδώ είναι Βαλκάνια δεν είναι παίξε γέλασε», διέπραξε το σφάλμα, που δεν ήταν μόνο χονδροειδές αλλά και μοιραίο: μπήκε στο σπίτι και οδηγήθηκε στο σαλόνι πριν οδηγηθεί στη συζυγική κλίνη. Ήπιε το ουισκάκι του με μπόλικη σόδα και προθυμοποιήθηκε μάθει στη ωραία Ελένη πώς χορεύεται το ροκ εν ρολ. Η ανεψιά μπορεί να μην ήξερε καλά αυτό το είδος του ξενόφερτου χορού ήξερε όμως τέλεια το χορό του Ησαΐα, τον οποίο ο πολιτικός μηχανικός εκών – άκων χόρεψε την επόμενη Κυριακή. Μετά το πέρας της γαμήλιας τελετής η μητέρα της νύφης (Ελένη Ζαφειρίου) ρωτάει τον άντρα της: «Το περίμενες Χαρίλαε;» «Μήπως αυτός το περίμενε;» ήταν η απάντηση και αυτό είναι το ηθικό δίδαγμα της ταινίας: «Ένας μηχανικός του Πολυτεχνείου οφείλει να προβλέπει όσα χρειάζονται, δηλαδή όλα».
«Ο ΦΙΛΟΣ ΜΟΥ Ο ΛΕΥΤΕΡΑΚΗΣ»
Η γυναίκα και η κατοικία εκτός του ότι είναι γένους θηλυκού διαθέτουν και άλλα κοινά χαρακτηριστικά: Έχουν σκελετό, κύρια και πίσω όψη, προεξοχές, σοβαντίζονται και βάφονται για να τις βλέπει ο έξω κόσμος. Κυρίως, όμως, έχουν δημιουργό έναν μηχανικό. Στην κατοικία είναι μια πλειάδα μηχανικών, στη γυναίκα είναι ένας και μοναδικός, ο Θεός, ο οποίος μάλιστα είναι Τοπογράφος, αφού σύμφωνα με την πλατωνική ρήση «Αεί Θεός γεωμετρεί».
Υπάρχουν δυο κατηγορίες γυναικών, η σύζυγος και η ερωμένη, όπως υπάρχουν και δυο κατηγορίες κατοικιών, η κύρια και η εξοχική. Η πρώτη συνδέεται με το ζην και η δεύτερη με το ευ ζην. Η σύζυγος είναι σαν την κύρια κατοικία και η ερωμένη σαν την εξοχική.
Τι γίνεται, όμως, όταν ένας πολιτικός μηχανικός που χτίζει και πουλάει κατοικίες χτίζει μια εξωσυζυγική σχέση και πουλάει παραμύθι στη γυναίκα του; Αυτό είναι το θέμα της ταινίας «Ο φίλος μου ο Λευτεράκης» του Αλέκου Σακελλάριου.
Ο πρωταγωνιστής της ταινίας Θοδωράκης Βλάσης (Ντίνος Ηλιόπουλος), ως πολιτικός μηχανικός, γνωρίζει ότι για να βελτιστοποιηθεί η ενεργειακή απόδοση ενός κτηρίου χρειάζεται σωστή θερμομόνωση και το ίδιο συμβαίνει με τις γυναίκες. Στα κτίρια η εξωτερική θερμομόνωση επιτυγχάνεται με θερμομονωτικές πλάκες που αναπτύσσονται οριζόντια, στις ερωμένες με γούνες που αναπτύσσονται κατακόρυφα και βοηθούν την ερωμένη στη συνέχεια να οριζοντιωθεί εις ανταπόδοσιν της δωρεάς του γούνινου πανωφοριού. Η θερμομόνωση της κύριας κατοικίας γίνεται εν γνώσει της συζύγου, που δυσανασχετεί για τα έξοδα, ενώ η «θερμομόνωση» της ερωμένης επιτυγχάνεται με εξαπάτηση της συζύγου, η οποία αν γνώριζε το κόστος της «ενεργειακής αναβάθμισης» θα μεταβαλλόταν, κατόπιν ενεργειών της, από σύζυγος εν ενεργεία σε χήρα ή ζωντοχήρα. Διότι, όπως λέει και ο Θοδωράκης στο φίλο του Θανάση (Γιώργος Κωνσταντίνου), οι γυναίκες αναλόγως του ρόλου τους έχουν διττή σχέση με το χρήμα: «οι νόμιμες τρελαίνονται για οικονομία, οι παράνομες για σπατάλη».
Ο Θοδωράκης, λοιπόν, όπως και οι περισσότεροι των ανδρών, νομίζει ότι επειδή η Εύα εξηπάτησεν τον Αδάμ, παρομοίως και οι απόγονοι του αφελούς Αδάμ είναι ικανοί να εξαπατήσουν τις πολυμήχανες απογόνους της Εύας. Φευ! Ένας άντρας μπορεί να απατήσει τη γυναίκα του αλλά όχι να την εξαπατήσει. Ο Θοδωράκης, επίσης, παραβλέπει την πανάρχαιη αλήθεια, που οφείλουν να γνωρίζουν όλοι οι νυμφευμένοι: η Ελληνίς σύζυγος είναι πολυεργαλείο, η απατημένη Ελληνίς σύζυγος είναι terminator (όπως θα την αποκαλούσαμε στη νεοελληνική). Έτσι, η σύζυγος του ζωηρούλη μηχανικού, η Φωφώ (Μάρω Κοντού), μόλις αντιλαμβάνεται τον παράνομο εξωσυζυγικό δεσμό από άγγελος μετατρέπεται σε εξολοθρευτή άγγελο, παρουσιάζοντας ως έχοντα σάρκα και οστά τον φανταστικό φίλο Λευτεράκη Τσαμπαρδή (Κώστας Βουτσάς), ο οποίος είχε επινοηθεί για να λειτουργεί ως άλλοθι του τσιλιμπουρδίσματος.
Ο Θοδωράκης, όταν συλλαμβάνεται επ’ αυτοφώρω από τη Φωφώ να συνομιλεί τηλεφωνικά με την ερωμένη, προσπαθεί να τη διαβεβαιώσει ότι δεν είναι αυτό που νομίζει, ισχυριζόμενος ότι συνομιλεί με έναν πελάτη που έχει αναλάβει να του χτίσει μια «δίπατη έπαυλη, που θα έχει και βεράντα με κολώνες και φαναράκια». Για να γίνει πιστευτός λέει πράγματα που θα έλεγε και σε έναν πραγματικό πελάτη: «Να στείλεις την αίτηση με το σχεδιάγραμμα», «θα σε ειδοποιήσω όταν τελειώσει η μελέτη του μπετόν», «έκανα το λογαριασμό μπορεί να έχουμε πέσει έξω κάνα 10%». Εκτός από τις ασυναρτησίες λέει και μια βασική αλήθεια για τη σχέση του μηχανικού με τον πελάτη: «Ρε μυστήριοι άνθρωποι, νομίζουν ότι μπορούν να σε απασχολούν όλο το εικοσιτετράωρο. Μια βιλίτσα στη Φιλοθέη θα κτίσουν και τη θέλουν και φτηνή και καλή». Γιατί όπως σε όλα σχεδόν τα επαγγέλματα, έτσι και σ’ αυτό του μηχανικού, ο πελάτης νομίζει ότι έχει πάντα δίκιο. Συνεπώς, ο μηχανικός για να εξασφαλίσει τον άρτον τον επιούσιον ή την άνετη ζωή του Θοδωράκη με την έπαυλη, την υπηρέτρια και τα ακριβά δώρα στην ερωμένη, υποτάσσεται στις απαιτήσεις του πελάτη. Και αυτό συμβαίνει σε όλους τους μηχανικούς, ακόμη και στους πιο πετυχημένους, όπως ο Βασίλης Τσαγρής που το 1918 έγραφε: «Όλοι οι αρχιτέκτονες είναι υποχρεωμένοι να συμμορφούνται με τας ιδέας αυτάς των οικοδομούντων ή να παραιτηθώσι του έργου των και ο Τσαγρής προσπαθεί να εξέλθη του διλήμματος λευκότερος της ασβέστου με την οποίαν επιχρίει τας οικοδομάς του».
Από την ιστοσελίδα του γραφείου μας www.k4station.gr
