Οι αντιφάσεις στη πανδημία

Του Τάσου Τσακίρογλου.

Η πανδημία του κορονοϊού άλλαξε την κοινωνία με πολλούς τρόπους, κάποιοι από τους οποίους είναι απολύτως ορατοί, ενώ κάποιοι άλλοι θα χρειαστούν πολύ μεγαλύτερο διάστημα για να γίνουν αντιληπτοί από το κοινωνικό σώμα.

Σε μια πρόσφατη συνέντευξή της στον βρετανικό Γκάρντιαν (13/7/2020), η Καναδή συγγραφέας και ακτιβίστρια Ναόμι Κλάιν λέει ότι στην περίοδο της πανδημίας θριαμβεύει αυτό που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε Screen New Deal, δηλαδή ένα Νιου Ντιλ της Οθόνης. Η επικοινωνία μεταξύ μας, η ψυχαγωγία, αλλά και η διδασκαλία των παιδιών μας διαμεσολαβείται από την τεχνολογία, κάτι που μας αποξενώνει και μας απομακρύνει, καθώς διαλύονται οι κοινές μας εμπειρίες τόσο σε προσωπικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο.

Μια επιπλέον σημαντική συνέπεια αυτής της γενικευμένης κατάστασης «δικτύωσης» είναι ότι η καραντίνα λειτούργησε σαν ένα τεράστιο κοινωνικό πείραμα για τη μαζική παρακολούθηση και τη συλλογή προσωπικών δεδομένων. Ισως να μην έχει υπάρξει περίοδος στην πρόσφατη ιστορία του διαδικτύου που τόσες πολλές εκφάνσεις της προσωπικής μας ζωής να έγιναν «διαφανείς» για τους γίγαντες της τεχνολογίας.

Διασκέδαση, μόρφωση, γνωριμίες, κατανάλωση μπήκαν στο μικροσκόπιο των μεγα-εταιρειών που ζουν κυρίως από τη διαφήμιση και την πώληση προσωπικών δεδομένων, κάτι που είναι κοινό μυστικό. Η περίπτωση της Cambridge Analytica και ο ρόλος που έπαιξε στις αμερικανικές εκλογές του 2016 για τη συλλογή προσωπικών δεδομένων και τη δημιουργία στοχευμένων κοινών στα οποία το επιτελείο του Τραμπ «πούλησε» τα εξειδικευμένα μηνύματά του είναι χαρακτηριστική.

Παράλληλα, οι πωλήσεις κάθε είδους οθόνης (τηλεοράσεις, υπολογιστές, τάμπλετ κ.λπ.) έσπασαν όλα τα ρεκόρ, αφού οι οθόνες ήταν τα παράθυρά μας για τον «έξω κόσμο». Ηταν μια χρυσή ευκαιρία για τις εταιρείες τεχνολογίας να ξεστοκάρουν τα εμπορεύματα που λίμναζαν στις αποθήκες.

Η Κλάιν όμως, στην ίδια συνέντευξη, λέει και κάτι άλλο: Η αναγκαστική επιβράδυνση των ρυθμών μας λόγω του κορονοϊού και του χρόνου που περνούσαμε με τον εαυτό μας, σε αντίθεση με το κυνήγι της καθημερινότητας όταν είμαστε πλήρως ενεργοί επαγγελματικά, μας έκανε να νιώσουμε διάφορα πράγματα. Ενα απ’ αυτά ήταν η αλληλεξάρτησή μας στην κοινωνία και οι μεταξύ μας σχέσεις. Το ψωμί που αγοράζουμε από τον φούρνο κάποιος το φτιάχνει. Εάν αρρωστήσει, τι σημαίνει για μας; Οι γιατροί και οι νοσηλευτές πασχίζουν στα νοσοκομεία και πολλές φορές πεθαίνουν εν ώρα καθήκοντος. Ολα αυτά που αγγίζουμε καθημερινά κάποιος τα τοποθέτησε στο ράφι του σούπερ μάρκετ και πριν απ’ αυτόν κάποιος τα συσκεύασε ή τα παρήγαγε.

Αυτή η αίσθηση αλληλεξάρτησης οδήγησε και σε όλες αυτές τις κινητοποιήσεις αλληλεγγύης που είδαμε το ίδιο διάστημα. Από τη στήριξη των γιατρών μέχρι την εξέγερση που προκάλεσε η ψυχρή δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ, με τη συμμετοχή εκατομμυρίων λευκών στις διαδηλώσεις των μαύρων. «Πολυφυλετικές διαδηλώσεις υπό την ηγεσία των μαύρων», όπως τις ονομάζει η Κλάιν. Ενα φαινόμενο πρωτόγνωρο.

Βλέπουμε λοιπόν από τη μία φυγόκεντρες δυνάμεις με την κοινωνική αποστασιοποίηση και τη διαμεσολάβηση από την τεχνολογία και από την άλλη κεντρομόλες δυνάμεις με την αλληλεγγύη και την ενίσχυση του κοινωνικού δεσμού. Στο χέρι μας είναι από εδώ και πέρα να κάνουμε την επιλογή για το ποιες πρέπει να είναι κυρίαρχες το επόμενο διάστημα.

Άρθρο στην ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ