Μια συνταγματική εκτροπή επιπλέον

Του Γιώργου Κατρούγκαλου*

Την Κυριακή διαδραματίστηκε στη Βουλή μια παράσταση, αρχικά ως δράμα, στη συνέχεια ως κωμωδία. Η κυβέρνηση αιφνιδιάστηκε απολύτως από την πρόταση δυσπιστίας της αξιωματικής αντιπολίτευσης και ενώ στην αρχή, διά του κατεξοχήν αρμόδιου υπουργού Επικρατείας κ. Σταμάτη σήκωσε το γάντι της πολιτικής πρόκλησης, στη συνέχεια τον «άδειασε», υποχωρώντας άτακτα. Με τον τρόπο αυτόν αρνήθηκε, ουσιαστικά, στη Βουλή τη βασική λειτουργία που της επιφυλάσσει το Σύνταγμα: αυτή του βήματος πολιτικού διαλόγου και κριτικής αποτίμησης του κοινοβουλευτικού έργου.

Είναι αλήθεια ότι η συνταγματική ρύθμιση είναι δεκτική συγκρουόμενων ερμηνειών. Κατ’ αυτήν (άρθρο 84 παρ. 2): «Πρόταση δυσπιστίας μπορεί να υποβληθεί μόνο μετά την πάροδο εξαμήνου αφότου η Βουλή απέρριψε πρόταση δυσπιστίας». Ο Κανονισμός της Βουλής, όμως, την εξειδικεύει ερμηνευτικά (στο άρθρο 142 παρ. 6) διευκρινίζοντας ότι απαράδεκτη είναι η συζήτηση «πριν περάσει εξάμηνο από την απόρριψη προηγούμενης όμοιας πρότασης».

Τι σημαίνει, όμως, «όμοια» πρόταση δυσπιστίας; Ο συνάδελφος Κώστας Χρυσόγονος (στο Συνταγματικό του Δίκαιο, σ. 555) το 2003, σε ανύποπτο προφανώς πολιτικά χρόνο, έγραφε τα εξής: «Η εξάμηνη προθεσμία δεν εφαρμόζεται παρά μόνο για τις ταυτόσημες ως προς τον καθ’ ου προτάσεις (έτσι η απόρριψη πρότασης δυσπιστίας κατά της κυβέρνησης δεν εμποδίζει την υποβολή πρότασης δυσπιστίας κατά μέλους της πριν από την πάροδο εξαμήνου». Ο μοναδικός, από όσο γνωρίζω, άλλος συγγραφέας που έχει εκφράσει άποψη επί του θέματος, ο Π. Παραράς (Corpus ΙΙΙ, 1999, σ. 203) –τον οποίο, μάλιστα, επικαλέστηκε ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος της Νέας Δημοκρατίας κ. Βορίδης- διαφοροποιεί και αυτός την πρόταση δυσπιστίας σε βάρος υπουργού και την πρόταση μομφής κατά της κυβέρνησης. Κατά την άποψή του, όμως, είναι δυνατή η υποβολή πρότασης μομφής κατά της κυβέρνησης όταν έχει προηγηθεί πρόταση κατά μεμονωμένου υπουργού αλλά όχι το αντίθετο.

Δεν βρίσκω την άποψη αυτή πειστική. Η γνώμη μου είναι ότι δεν υπάρχει λόγος διαφοροποίησης: εφόσον η αμφισβήτηση της ύπαρξης της εμπιστοσύνης της Βουλής στρέφεται κατά διαφορετικών υποκειμένων ευθύνης (άλλο η κυβέρνηση συλλογικά, άλλο ο μεμονωμένος υπουργός), και στις δύο περιπτώσεις δεν ισχύει ο περιορισμός του εξαμήνου. Αλλωστε, η ratio της συνταγματικής διάταξης είναι αφενός να αποφευχθεί η διακωμώδηση της κοινοβουλευτικής διαδικασίας με επανάληψη ταυτόσημων προτάσεων δυσπιστίας και, αφετέρου, να στηριχτεί η κυβερνητική σταθερότητα. Στην υπό κρίση περίπτωση, ο πρώτος λόγος προφανώς δεν ισχύει, εφόσον οι προτάσεις δεν είναι «όμοιες». Ούτε όμως και η δεύτερη, εφόσον, από συνταγματική άποψη, η αποδοκιμασία ενός υπουργού δεν συνεπάγεται απώλεια της δεδηλωμένης για την κυβέρνηση.

Το συμπέρασμα είναι ένα: όχι απλώς η κυβέρνηση φυγομάχησε, αλλά για μια πολλοστή φορά στέρησε, αντισυνταγματικά, από τη Βουλή ακόμη μια βασική αρμοδιότητα, προς βλάβη της δημοκρατίας και του κοινοβουλευτισμού.

*Καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου ΔΠΘ

Άρθρο στην ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ