Η πιο ασφαλής απόκριση είναι…

…ο εκδημοκρατισμός του πολιτικού συστήματος.

Του Όμηρου Ταχμαζίδη*

“The cure for the ailments of democracy is more democracy – Η θεραπεία για τις ασθένειες της δημοκρατίας είναι η περισσότερη δημοκρατία”

John Dewey (φιλόσοφος και παιδαγωγός)

Η εξ Αθηνών δημοσιογράφος Μαριάννα Πυργιώτη διατηρεί μια στήλη στην εφημερίδα της Θεσσαλονίκης ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ με την επωνυμία “σε πρώτο πρόσωπο”, όπου σχολιάζει τρόπω τινά δηλώσεις πολιτικών προσώπων.

Στα σχόλια της στο φύλλο της Κυριακής 17 Μαΐου 2020 αναφέρεται σε μια συνέντευξη του πάλαι ποτέ υπουργού Ιωάννη Βαρβιτσιώτη σε ραδιόφωνο (Radio North 98) προσδίδοντάς του έναν απροσδόκητο χαρακτηρισμό: “ο τελευταίος των μεγάλων πολιτικών”. Δεν γνωρίζω τι ακριβώς εννοεί η δημοσιογράφος με αυτόν τον χαρακτηρισμό, αλλά έχω τις ενστάσεις μου για κάθε “αγιοποίηση” του πολιτικού προσωπικού παρελθόντων ετών. Και τούτο διότι το σημερινό παρόν δεν προήλθε από πολιτική και κοινωνική παρθενογένεση.

Η δημοσιογράφος συνηγορεί με το ύφος της υπέρ των απόψεων του παλαιού πολιτικού όταν παραπέμπει στη συνέντευξη του. Παραθέτω την εισαγωγική φράση στο συγκεκριμένο απόσπασμα: «… και τη γενική του τοποθέτηση για το χάλι του πολιτικού προσωπικού που είναι όλο και πιο χαμηλού επιπέδου από την μια εκλογική αναμέτρηση στην άλλη…». Δε θα διαφωνούσα με την εκτίμηση ότι το επίπεδο του πολιτικού προσωπικού της χώρας, στην παρούσα ιστορική φάση, είναι αρκετά χαμηλό. Αλλά αυτό είναι μια κοινότοπη διαπίστωση και προσθέτω ως αντεπιχείρημα τη δική μου κοινοτοπία: η άκριτη αγιοποίηση του παρελθόντος δεν είναι καλός σύμβουλος για τους πολίτες και πιο πολύ για τους γνωμηγήτορες μιας χώρας, η οποία υποτίθεται θέλει να αναλάβει και να συνεχίσει την πορεία της.

Η Μαριάνα Πυργιώτη παραθέτει στη συνέχεια το απόσπασμα από τη συνέντευξη του Ιωάννη Βαρβιτσιώτη: “Είναι χειρότερη από ό,τι ήταν παλιά και χειροτερεύει κάθε χρόνο. Και είναι παγκόσμιο φαινόμενο. Μερίδιο ευθύνης αναλογεί στο εκλογικό σώμα. Ο λαός προτιμά να ψηφίζει ανθρώπους που δίνουν υποσχέσεις και ωραία λόγια και όχι εκείνους που του λένε την αλήθεια. Σίγουρα έχουν ευθύνη οι ηγεσίες γιατί η επιλογή που δίνουν στον κόσμο (σ.σ.: μέσα από τις συνθέσεις των ψηφοδελτίων) δεν είναι η πρέπουσα. Οι ηγεσίες μπορεί να κάνουν λάθη και να συμπεριλάβουν ανθρώπους που δεν είναι άξιοι ή πρόθυμοι να υπηρετήσουν τον τόπο. Όμως η τελική επιλογή είναι των ψηφοφόρων”.

Δυνάμεθα να συνάγουμε από το συγκεκριμένο απόσπασμα ότι ομιλεί ένας “μεγάλος πολιτικός”; Είναι τα συγκεκριμένα λόγια του άξια αναπαραγωγής στη δημοσιότητα; Το περί αλήθειας στην πολιτική τι ακριβώς σημαίνει;

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Ο ίδιος ο πρώην υπουργός καταγράφει το φαινόμενο ως “παγκόσμιο”. Κατά συνέπεια δεν είναι μόνο ίδιο των Ελλήνων να πριμοδοτούν εκλογικώς ακατάλληλους πολιτικούς . Αυτός είναι ένας πολύ καλός τρόπος για να αποφύγει κανείς τις όποιες ευθύνες έχει για την σημερινή κατάσταση, αλλά και τη βάσανο να προτείνει κάτι συγκεκριμένο πέρα από την περιγραφή μιας κατάστασης. Αυτός ο τύπος σκέψης είναι ευρέως διαδεδομένος στους χώρους της πολιτικής αριστεράς. Και εκεί η επίκληση της γενικότητας ενός φαινόμενου λειτουργεί ως ανασταλτικός παράγοντας και άλλοθι για την έλλειψη συγκεκριμένων προτάσεων επί συγκεκριμένων ζητημάτων. Τα πάντα αποδίδονται με τη γνωστή πρακτική της εύκολης αναγωγής στον καπιταλισμό. Έτσι και ο Ιωάννης Βαρβιτσιώτης σχετικοποιεί τη διαπίστωσή του, με την επίκληση της παγκοσμιότητας του φαινομένου.

Αυτός ο τύπος επιχειρηματολογίας φαίνεται εκ πρώτης όψεως άδολος, αλλά στο βάθος του είναι μια πρακτική επίρριψης των όποιων ευθυνών στους πολίτες, οι οποίοι, όχι τυχαίως, υποβιβάζονται από τον Ιωάννη Βαρβιτσιώτη σε “εκλογικό σώμα”. Έτσι με όλη του την άνεση, ο “τελευταίος μεγάλος πολιτικός” της Μαριάννας Πυργιώτη παρακάμπτει τις ευθύνες της παλαιότερης πολιτικής τάξεως του τόπου ψέγοντάς την μόνο για την κακή προσφορά υποψηφιοτήτων, ωσάν να αφορά το όλο ζήτημα κάτι σαν επιλογή διαφορετικών προϊόντων από τα ράφια μιας υπεραγοράς. Προφανώς υπάρχουν και κριτήρια μάρκετινγκ σε κάθε εκλογική αναμέτρηση, αλλά έως ότου φθάσουμε εκεί οφείλουν να υπάρχουν μια σειρά από διαδικασίες, που καθορίζουν την προσφορά υποψηφιοτήτων του εκάστοτε πολιτικού σχήματος.

Και εδώ η πολιτική πραγματικότητα στην ανάδειξη του πολιτικού προσωπικού που διαμόρφωσαν οι εκπρόσωποι της παλαιότερης πολιτικής τάξεως δεν είναι και η καλύτερη: τα κόμματα που παρέλαβαν οι νεότεροι κάθε άλλο παρά δημοκρατικά είναι, οι υποψηφιότητες δεν περνούν μέσα από τη λειτουργία δημοκρατικών κομμάτων, το εκλογικό σύστημα με τις τεράστιες εκλογικές περιφέρειες δημιουργεί υποψηφίους πολλών ταχυτήτων, αυτό σε συνάρτηση με την πολυσταυρία ακυρώνει την ισχύ της μεμονωμένης ψήφου του κάθε πολίτη, οι χαοτικές εκλογικές περιφέρειες του Λεκανοπεδίου (και δευτερευόντως της Θεσσαλονίκης) έχουν γίνει άσυλο για κάθε είδους πολιτικούς καιροσκόπους από την περιφέρεια, για την αναπαραγωγή της οικογενειοκρατίας και, φυσικά, για την ανάδυση διαφόρων παρακμιακών φαινομένων (και αυτά πάλι δεν θα ήταν δυνατά εάν δε διαμόρφωνε η παλαιότερη πολιτική τάξη ένα ραδιοτηλεοπτικό τοπίο πλήρους αυθαιρεσίας… το οποίο έβγαλε όλα τα σκατά στην επιφάνεια).

Όσον αφορά τον πολιτικό Ιωάννη Βαρβιτσιώτη σημειώνω την δημοσιοποιημένη στον τύπο της εποχής αποστασιοποίησή του από το καθεστώς της στρατιωτικής δικτατορίας, γεγονός σημαντικό για την τότε πολιτική απονομιμοποίηση της χούντας… Από την άλλη δεν μπορώ να αποσιωπήσω το γεγονός και ότι μπορεί να σημαίνει κάτι τέτοιο για την ανανέωση και ενίσχυση του πολιτικού προσωπικού μιας χώρας, πως η οικογένεια Βαρβιτσιώτη αποτελεί ένα λαμπρό διαχρονικό παράδειγμα νεποτισμού και, μάλιστα, στο υποτιθέμενο πιο προχωρημένο τμήμα του εκλογικού σώματος, αυτό της πρωτεύουσας…

Όχι δεν έχουμε μόνο πρόβλημα πολιτικού προσωπικού, έχουμε πρόβλημα λειτουργίας των θεσμών και χρειαζόμαστε ένα νέο πλαίσιο λειτουργίας τους. Αυτό με τη σειρά του απαιτεί γενική αλλαγή υποδείγματος και πιο συγκεκριμένα στην προκειμένη περίπτωση περισσότερη δημοκρατία…

*Μέλος του ΕΓ της “Σοσιαλιστικής Προοπτικής”