Η “μίζα” ως… λεξιπλάστης

Του Παναγιώτη Φλωρίδη

Τις ημέρες των εορτών κυκλοφόρησε το εξής ανέκδοτο:

Ενώ ο Άη Βασίλης ετοιμαζόταν για το εναέριο ταξίδι του στον πλανήτη μας, τον ρώτησε ο Θεός τί δώρο θα έριχνε στα διάφορα κράτη.

-Φέτος Πανάγαθε, απάντησε ο Άγιος, αποφάσισα να ρίξω λαμόγια!

Ο Παντοδύναμος βέβαια δεν ρώτησε τί σημαίνει ο όρος «λαμόγιο» αφού ως Πάνσοφος γνωρίζει τα πάντα. Όταν επέστρεψε ο Αη Βασίλης τον ρώτησε πάλι ο Θεός για τα αποτελέσματα του ταξιδιού του.

-Εριξα τόσα λαμόγια στην Αγγλία, τόσα στη Ρωσία, τόσα στη Γερμανία, τόσα εδώ, τόσα εκεί… Η Ελλάδα πουθενά.

-Στην Ελλάδα δεν έριξες κανένα; ρώτησε ο Θεός.

-Τί να ρίξω εκεί Πανάγαθε. Από’ κει φορτώνουν!

Η λέξη «λαμόγιο» στα συμβατικά λεξικά, δεν περιλαμβάνεται. Είναι μια ορολογία, που όλοι ξέρουμε τί σημαίνει αλλά κανείς δεν ξέρει πως δημιουργήθηκε. Άγνωστης ετυμολογίας επομένως.

Το «πλάσιμο» λέξεων στην πλουσιότερη γλώσσα του κόσμου είναι κάτι το σύνηθες. Υπάρχουν λέξεις που δεν είναι δυνατόν να μεταφρασθούν σε άλλες γλώσσες. Κέφι, φιλότιμο και άλλες είναι μοναδικές. Προσωπικότητες, κυρίως από τη λογοτεχνία είχαν επιχειρήσει κατά καιρούς με επιτυχία να δημιουργήσουν νέες λέξεις. αλλά και εικόνες. Ο Γ. Ρίτσος για παράδειγμα, έχει χαρακτηρισθεί ως σπουδαίος εικονοπλάστης. Ενώ ο Οδ. Ελύτης ως εξαίρετος λεξιπλάστης.

Το επώνυμο του νομπελίστα μας, είναι μια μοναδική απόδειξη: το γραφικό- επαρχιωτικό Αλεπουδέλης μετεβλήθη φθόγγο-φθόγγο στο φωτεινό Ελύτης. Σπουδαίες επιδόσεις στη «λεξιπλαστική» είχε βέβαια και ο υποψήφιος για το Νόμπελ Ν. Καζαντζάκης.

Αυτή ήταν η φωτεινή πλευρά της ιστορίας. Η υπόθεση όμως δεν έμεινε εκεί. Ακολούθησε η εισαγωγή νέων λέξεων και εκφράσεων προκειμένου να περιγραφούν καταστάσεις σκότους και αίσχους. Ο καθηγητής Κων. Τσουκαλάς π.χ. εφηύρε την έκφραση «πολιτικό χρήμα». Ο διεθνώς αναγνωρισμένος δάσκαλος, δεν δημιούργησε την έκφραση από λογοτεχνική ανησυχία. Επέστη επείγουσα ανάγκη να περιγραφεί ένα παλαιό εθνικό σπορ, το οποίο στις πρόσφατες δεκαετίες έλαβε διαστάσεις εθνικής επιδημίας. Οι ατελείωτες και απίστευτες μίζες έπρεπε να περιγραφούν με άλλη ορολογία. Το «πολιτικό χρήμα», απ’ ό,τι αποδεικνύεται πλέον με κατακλυσμιαία στοιχεία, όριζε τον τρόπο και έδινε τον τόνο στην πολιτική ζωή της χώρας, διαπερνώντας οριζόντια τις συστημικές πολιτικές δυνάμεις.

Την αμαρτωλή περίοδο 1988-89 εισήχθη στη δημόσια ορολογία η λέξη «διαπλοκή». Το ότι την εισήγαγε ο Κων. Μητσοτάκης για να κατηγορήσει τον Ανδ. Παπανδρέου, δεν αναιρεί ούτε τη σημασιολογία της ούτε την ισχύ της έκτοτε. Εκ του ουσιαστικού “διαπλοκή” προήλθε η μετοχή «διαπλεκόμενος» που χρησιμοποιείται πλέον καθημερινά σε πλείστες όσες περιπτώσεις. Πάντα βέβαια με αναφορά σε αιρετούς όλων των βαθμίδων. Η χρήση της έχει γίνει πλέον κατάχρηση χρησιμοποιούμενη δημοσίως χωρίς καν να επαπειλείται περίπτωση δικαστικής τιμωρίας. Εχουμε ως κοινωνία για άλλη μια φορά εξοικειωθεί με την αποκλίνουσα συμπεριφορά, θεωρώντας τη διαπλοκή σύνηθες φαινόμενο και τους διαπλεκόμενους συνήθεις καθημερινούς πολίτες.

Οι ραγδαίες δικαστικές εμπλοκές των τελευταίων δυο-τριών ετών και η καταιγίδα που ακολουθεί, ίσως καταφέρουν να μας αφυπνίσουν και να οδηγήσουν την κοινωνία σε απαλλαγή από το λήθαργο. Γιατί ο «πολιτικός χρόνος», (άλλη καινοφανής έκφραση) πιέζει αφόρητα με τη στενότητά του. Διαφορετικά ο Αη Βασίλης για την Πρωτοχρονιά του 2015 θα πρέπει να γίνει περισσότερο εφευρετικός. Εκτός κι αν ρίξει πάλι λαμόγια με την ετικέτα στη συσκευασία να λέει «διαπλεκόμενοι»…

ΚΑΛΗ ΧΡΟΝΙΑ

Άρθρο στην ΠΡΩΤΗ ΣΕΛΙΔΑ