«Βάζω τις ερωτήσεις, έχεις…

…τις απαντήσεις;»

Του Τάσου Παππά.

Ο διάλογος για την Αριστερά, τη σχέση της με την Κεντροαριστερά ή τη σοσιαλδημοκρατία (ελεύθερη η επιλογή του όρου), το οργανωτικό μοντέλο που πρέπει να δημιουργηθεί και το σχέδιο για το μέλλον, έχει ξεκινήσει όχι με πρωτοβουλία των κομμάτων του χώρου -προφανώς λόγω θέρους και εσωκομματικών εκκρεμοτήτων- αλλά με πρωτοβουλία μέσων ενημέρωσης, με την «Εφ.Συν.» να παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο.

Κατατίθενται ενδιαφέρουσες απόψεις με μπόλικη αυτοκριτική -στα όρια του αυτομαστιγώματος μερικές φορές- και σημαντικές προτάσεις που δεν διεκδικούν πάντα το βραβείο της πρωτοτυπίας, ωστόσο είναι χρήσιμες και συμβάλλουν στην προσπάθεια για την αναζήτηση λύσεων.

Υπάρχει ειλικρινής αγωνία, ωστόσο έχω την αίσθηση ότι πολλοί από τους συμμετέχοντες (κομματικά στελέχη, δημοσιολόγοι, διανοούμενοι) κινούνται στη λογική του γνωστού ευφυολογήματος «έχω τις απαντήσεις, βάζεις τις ερωτήσεις;».

Το φρόνιμο με βάση τη συγκυρία, τα δεδομένα (ηγεμονία του νεοφιλελευθερισμού), την κατάσταση που επικρατεί στην Αριστερά σχεδόν παντού στον κόσμο (υποχώρηση όλων των εκδοχών της και προγραμματική αμηχανία), είναι να αναποδογυρίσουμε τη σειρά: «Εχω τις ερωτήσεις, ποιος μπορεί να βάλει τις απαντήσεις;». Ας αρχίσουμε λοιπόν τις ερωτήσεις:

-Τι είδους κόμμα χρειάζεται: Κόμμα διαμαρτυρίας; Κόμμα διακυβέρνησης; Κόμμα-καταψύκτης όπου φυλάσσεται η προσδοκία της επανάστασης; Το τρίτο μοντέλο έχει δοκιμαστεί, κάποιοι επιμένουν ακόμη ότι αυτό είναι το κατάλληλο σχήμα, αλλά η Ιστορία δεν έχει δικαιώσει μέχρι τώρα τη συγκεκριμένη επιλογή.

Οπου εφαρμόστηκε γέννησε γραφειοκρατικά τέρατα και κρατικές ολιγαρχίες που δυσφήμησαν το ιδεώδες του σοσιαλισμού. Μπορείς να έχεις ταυτοχρόνως και κόμμα διαμαρτυρίας και κόμμα διακυβέρνησης; Δηλαδή, και να διαχειρίζεται το σύστημα και να το καταγγέλλει; Μόνο στα εγχειρίδια. Δεν έχει υπάρξει πουθενά στον κόσμο. Η ευφυής επινόηση του Αν. Παπανδρέου την περίοδο που ήταν ριζοσπάστης και σημείωνε αξιοζήλευτες επιδόσεις στις απόπειρες τετραγωνισμού του κύκλου («το κόμμα είναι για το ιδεατό, η κυβέρνηση για το εφικτό») έχει λογοτεχνική αξία.

Η πραγματικότητα αποδείχθηκε περισσότερο δύστροπη απ’ ό,τι τη φανταζόταν ο ιδρυτής του ΠΑΣΟΚ (αν βεβαίως πίστευε όσα διακήρυσσε). Το κόμμα απορροφήθηκε πλήρως από το κράτος, ή για να το πούμε αλλιώς, το κράτος καταβρόχθισε το κόμμα, και τα εκτός κυβέρνησης απομεινάρια του (φθίνουσες τοπικές οργανώσεις) έγιναν παλαιοκομματικού τύπου πελατειακά δίκτυα και για κάποιο διάστημα μηχανισμός αφισοκόλλησης και οργάνωσης συγκεντρώσεων.

Να αποτολμήσω μια απάντηση: Σίγουρα η Αριστερά δεν χρειάζεται κόμμα οπαδών του αρχηγού. Σίγουρα δεν χρειάζεται κόμμα-άθροισμα φραξιών. Σίγουρα δεν χρειάζεται ένα πολυσυλλεκτικό μόρφωμα χωρίς σταθερές ιδεολογικές αρχές. Χρειάζεται ένα κόμμα μελών όπου θα ισχύει η αρχή: όχι εκτέλεση των αποφάσεων χωρίς συμμετοχή στη λήψη των αποφάσεων.

-Πειστική και ελκυστική αναπαράσταση του μέλλοντος: Ο Δ. Γιατζόγλου στην παρέμβαση του στην «Εφ.Συν.» (10.8.2019) υπογραμμίζει ότι αξίζει μια συζήτηση για το μέλλον και «η συστηματική επεξεργασία ενός πολιτικού προγράμματος μιας μετακαπιταλιστικής μετάβασης».

Στο ίδιο μήκος κύματος και ο Πέτρος Λινάρδος Ρυλμόν: «Μια τέτοια μεταβατική προσέγγιση της αμφισβήτησης τόσο του νεοφιλελευθερισμού… όσο και των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής απαιτεί την οικοδόμηση συσχετισμών προς όφελος της εργασίας σε εθνικό και σε διεθνές επίπεδο» («Εφ.Συν.» 10.8.2019).

Και ερχόμαστε λοιπόν στο διά ταύτα: Αν ο Καστοριάδης είχε δίκιο όταν έγραφε ότι «ο νεοφιλελεύθερος λόγος είναι μια χονδροειδής φάρσα για ηλιθίους» («Πεπραγμένα και Πρακτέα» εκδόσεις Υψιλον), αν ο Εντσενσμπέργκερ είχε δίκιο όταν έλεγε ότι «η άποψη πως δεν υπάρχει εναλλακτική δεν είναι επιχείρημα, είναι δήλωση συνθηκολόγησης», αν μ’ άλλα λόγια δεν πρέπει να συμφιλιωθούμε με την ιδέα ότι το δίλημμα στη σύγχρονη εποχή είναι «ή Θάτσερ ή γκουλάγκ», τότε η Αριστερά είναι υποχρεωμένη, εφόσον φυσικά θέλει να υπάρχει και να υπηρετεί τον ιστορικό της ρόλο, να πει τι διαφορετικό επιδιώκει απ’ αυτό που υπήρξε στο παρελθόν και είχε σημείο αναφοράς πλευρές της θεωρίας της (υπαρκτός «σοσιαλισμός», σοσιαλδημοκρατία), τι διαφορετικό απ’ αυτό που υπάρχει σήμερα και το αμφισβητεί (καπιταλισμός- καζίνο) και βεβαίως πώς θα το πετύχει. Μήπως η απάντηση είναι ένας είδος ελάσσονος σοσιαλισμού που θα επιτευχθεί σταδιακά με τη «στρατηγική της εξάντλησης» (Κάουτσκι);

Μήπως η απάντηση είναι ένας καλός καπιταλισμός που ο νομπελίστας Στίγκλιτς σε άρθρο του στους New York Times τον όρισε ως δημιουργία πλούτου σε διάκριση με τον κακό καπιταλισμό που τον όρισε ως κλοπή πλούτου; Ο Βρετανός συγγραφέας και πολιτικός ακτιβιστής Τζορτζ Μόνμπιοτ σε άρθρο του στον Guardian που αναδημοσίευσε στη στήλη του «Ιδέες» ο Θανάσης Γιαλκέτσης («Εφ.Συν.» 10.8.2019) αναφέρει ότι «δεν μπορούμε να γυρίσουμε πίσω: η εναλλακτική λύση στον καπιταλισμό δεν είναι ούτε ο φεουδαλισμός ούτε ο κρατικός κομμουνισμός.

Ο σοβιετικός κομμουνισμός είχε περισσότερα κοινά στοιχεία με τον καπιταλισμό από όσα οι υπερασπιστές και των δύο συστημάτων θέλησαν να παραδεχτούν… Ποια μορφή έχει ένα καλύτερο σύστημα; Δεν έχω ολοκληρωμένη απάντηση και δεν νομίζω ότι την έχει κάποιος άλλος… Πιστεύω ότι το καθήκον μας είναι να εντοπίσουμε τις καλύτερες προτάσεις πολλών διαφορετικών στοχαστών και να διαμορφώσουμε μια συνεκτική εναλλακτική λύση». Οπότε, έχουμε δρόμο πολύ μπροστά μας. Το θέμα είναι ότι μέχρι να βρει η Αριστερά την εναλλακτική λύση, ο καπιταλισμός θα συνεχίσει να καταστρέφει τον πλανήτη και να παράγει θηριώδεις ανισότητες.

Άρθρο στην ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ