H αριστερά και το κέντρο
του Μάκη Ανδρονόπουλου* (koutipandoras.gr)
———————————————————————————————————————————————————————————————————Δεν έχουν περάσει ούτε τριάντα μέρες από την διεξαγωγή των εκλογών της 17ης Ιουνίου και οι διεργασίες για την ανασυγκρότηση του πολιτικού χώρου του κέντρου, μετά την δραματική συρρίκνωση του ΠΑΣΟΚ, φαίνεται ότι ξεκίνησαν με την ανάδειξη του ΣΥΡΙΖΑ ως Αξιωματική Αντιπολίτευση.
Πρώτον, ο Βαγγ. Βενιζέλος στην εθνική συνδιάσκεψη του κόμματός του ευχήθηκε την κοινή κάθοδο στις επόμενες εκλογές με τη ΔΗΜΑΡ και τους Οικολόγους σε μια λογική «Ελιάς».
Δεύτερον, στελέχη του ευρύτερου σοσιαλδημοκρατικού χώρου και ανεξάρτητοι φιλελεύθεροι, όπως ο Γ. Φλωρίδης, ο Αλ. Παπαδόπουλος, ο Τ. Γιαννίτσης, ο Ν. Χριστοδουλάκης, η Κατ. Μπατζελή και πολλοί άλλοι, βρίσκονται σε πυρετώδεις επαφές για τη δημιουργία ενός νέου ευρωπαϊκού εκσυγχρονιστικού ρεύματος.
Τρίτον, η μετωπική σύγκρουση Νέας Δημοκρατίας – ΣΥΡΙΖΑ έτσι όπως καταγράφτηκε κατά την συζήτηση των προγραμματικών δηλώσεων της κυβέρνησης στη Βουλή προδιαγράφει την εδραίωση και πιθανώς την εντατικοποίηση της πόλωσης. Σε μια τέτοιας κατεύθυνσης εξέλιξη, σε συνδυασμό με κάποιο εθνικό ή ακόμη και ευρωπαϊκό «ατύχημα», το σύστημα είναι βέβαιο ότι θα χρειασθεί είτε ένα νέο στιβαρό ανάχωμα προς τα αριστερά, είτε μια εναλλακτική στο χώρο του κέντρου.
Βέβαια, το χώρο του κέντρου θα επιχειρήσει να καταλάβει πρωτίστως ο Αντ. Σαμαράς. Έχοντας από τα δεξιά του τη Χρυσή Αυγή, ακόμη και τους Ανεξάρτητους Έλληνες, μπορεί άνετα να ισχυριστεί ότι βρίσκεται πολύ κοντά στο κέντρο. Κι αυτό εκφράζεται στην πράξη με την σύμπραξη της ΝΔ με το ΠΑΣΟΚ και τη ΔΗΜΑΡ. Οι εκλογές της 17ης Ιουνίου έγιναν άλλωστε για να μπορέσουν ΠΑΣΟΚ και ΔΗΜΑΡ να έχουν άλλοθι στη σύμπραξη με τη ΝΔ. Δεν έχει λοιπόν ο κ. Σαμαράς, αν τα πράγματα του πάνε καλά, παρά να καλέσει τους πολιτικούς του συμμάχους να συμπράξουν εκλογικά απέναντι στην κόκκινη απειλή (στις ευρωεκλογές, στις αυτοδιοικητικές εκλογές αρχικά και στις εθνικές εκλογές στη συνέχεια). Σε εσχάτη περίπτωση μπορεί να επαναλάβει την πάγια τακτική της «διεύρυνσης» που εφάρμοσε επιτυχώς ο Κωνσταντίνος Καραμανλής.
Το game του κέντρου
Ο ΣΥΡΙΖΑ περικυκλώνεται πλέον ασφυκτικά από τα κόμματα και τις δυνάμεις του συστήματος, αλλά και τις συντηρητικές δυνάμεις της Ευρώπης που προσδοκούν στην ανακοπή και στη συνέχεια στην αναστροφή της δυναμικής του, ενώ προσβλέπουν στην απαξίωση του πολιτικού του λόγου και δι΄ αυτού, του αξιακού του υπόβαθρου. Συνεπώς, ο χώρος του κέντρου πρέπει να απασχολήσει στρατηγικά την ριζοσπαστική Αριστερά, γιατί εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους, όπως άλλωστε έχει καταδείξει και η ιστορική εμπειρία.
Στις εκλογές του 1958, η ΕΔΑ αναδείχθηκε Αξιωματική Αντιπολίτευση με 24,42%. Η δεξιά αντέδρασε άμεσα σε αυτή την επιτυχία με έκτακτα αντικομμουνιστικά μέτρα, με υψηλές δόσεις αυταρχισμού και με την ενεργοποίηση των παρακρατικών. Το δεξιό σύστημα έκανε όμως και κάτι άλλο. Διευκόλυνε με τον εκλογικό νόμο τους αρχηγίσκους των κεντρώων κομματιδίων να συγκροτήσουν ένα μήνα πριν τις εκλογές της «βίας και νοθείας» του 1961 την Ένωση Κέντρου. Η ΕΚ αναδείχθηκε δεύτερο κόμμα με περισσότερο από το 33% των ψήφων και η Αριστερά έπεσε λίγο κάτω από το 15%, ενώ στις εκλογές του 1964 η ΕΚ κέρδισε τις εκλογές με περίπου 53%.
Η ανασυγκρότηση του πολιτικού κέντρου θα επιχειρηθεί και πάλι με διάφορους τρόπους από τις εξωθεσμικές δυνάμεις, αλλά και από ευρωπαϊκούς κύκλους. Μια σχεδόν φυσική εξέλιξη θα ήταν στο πλαίσιο της συνεργασίας Βενιζέλου-Κουβέλη στην κυβέρνηση Σαμαρά να προχωρήσουν σε συγχώνευση των κομμάτων τους. Ένα άλλο πιθανό σενάριο είναι να απορροφηθούν και τα δύο κόμματα από ένα νέο σχήμα, το λεγόμενο «σημιτικό κόμμα» που κυκλοφορεί ως ιδέα, με την ενσωμάτωση και προσώπων του ευρύτερου φιλελεύθερου χώρου.
Η τακτική της εμβάθυνσης των ρωγμών
Έγινε μάλλον σαφές από την ρητορική που αναπτύχθηκε κατά την συζήτηση των προγραμματικών δηλώσεων της κυβέρνησης ότι ο ΣΥΡΙΖΑ έχει αντιληφθεί το πρόβλημα του κέντρου, το οποίο έχει και το φυσικό πλεονέκτημα της προσέλκυσης μετριοπαθών ψηφοφόρων. Είναι προφανές ότι ο ΣΥΡΙΖΑ επιλέγει την τακτική της εμβάθυνσης των ρωγμών μεταξύ των τριών πολιτικών εταίρων, δηλαδή τη μόχλευση των πολιτικών τους διαφορών, και αυτό φάνηκε σε δύο πεδία: Πρώτον, στο πεδίο της καταγγελίας της αποσιώπησης των ευθυνών για την χρεοκοπία της χώρας τόσο της περιόδου πρωθυπουργίας του Κώστα Καραμανλή, όσο και αυτών του Γιώργου Παπανδρέου. Δεύτερον, στο πεδίο των αποκρατικοποιήσεων και των ενδεχόμενων ευθυνών που θα ανακύψουν από τις συμφωνίες πώλησης.
Αν και αυτή η τακτική είναι έως ένα βαθμό αυτονόητη, μετά από τρία σχεδόν χρόνια πολιτικής έντασης και αδιεξόδων, είναι αμφίβολο εάν η ελληνική κοινωνίαθα ασχοληθεί με αυτή και θα την αποτιμήσει πολιτικά με θετικό τρόπο. Εάν ο ΣΥΡΙΖΑ θέλει να κεφαλαιοποιήσει τα εκλογικά του κέρδη, δεν αρκεί ούτε η ψυχανάλυση των μαζών στις πλατείες, ούτε η ρητορική της ρήξης. Χρειάζεται ρεαλιστικό (μετρήσιμο) ριζοσπαστικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων υπέρ των λαϊκών συμφερόντων και στιβαρό σενάριο ευρωπαϊκής λύσης με πειστικές νομικές επεξεργασίες.
*Ο Μάκης Ανδρονόπουλος είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας του βιβλίου «Η Ελλάδα στο ντιβάνι – Διεργασίες ανατροπής γύρω από την ιστορία, τη γλώσσα και τα κοινωνικά στερεότυπα».
