Μιλά ελληνικά ο Ιβάν Σαββίδης;

Του Βλάση Αγτζίδη (*)

Η επιλογή του Ιβάν Σαββίδη να μιλά στα ρωσικά και να χρησιμοποιεί μεταφραστή έχει προκαλέσει διάφορες αντιδράσεις και επικριτικά σχόλια. Εάν αγνοήσουμε τις ρατσιστικές αναφορές του Ανδρέα Ανδριανόπουλου -ο οποίος πριν από καιρό λειτούργησε ως κοινός χουλιγκάνος- εμφανίστηκαν πλήθος αναφορών  για το θέμα αυτό στο δημόσιο χώρο. Ο ίδιος φυσικά μιλά την ποντιακή διάλεκτο της ελληνικής, την οποία και αποφεύγει να χρησιμοποιεί όταν επιχειρεί να εκφράσει σύνθετες έννοιες. Τότε επιλέγει τη γλώσσα στην οποία έλαβε μια υψηλή παιδεία. Η δημοτική είχε εξοβελιστεί από την εκπαιδευτική διαδικασία στην ΕΣΣΔ από την ΕΣΣΔ, όταν καταργήθηκαν τα ελληνικά σχολεία από το σταλινισμό (1937-38) και ο ελληνικός πληθυσμός εκτοπίστηκε και διασπάρθηκε στην αχανή Κεντρική Ασία.

Στο πλαίσιο του προβληματισμού για το θέμα «της γλώσσας του Σαββίδη»  εντάσσεται και η προχθεσινή  σχετική αναφορά του Αλάφούζου, αλλά και πολλών σχολιασμών στο διαδίκτυο. Στην καλύτερη εκδοχή, τα σχόλια αυτά βασίζονται στην άγνοια περί των συνθηκών διαμόρφωσης του νέου ελληνισμού στο ελεύθερο κράτος, καθώς και στην απόλυτη άγνοια της ιστορίας των Ελλήνων στη Ρωσία και στην ΕΣΣΔ…

Από πού έρχεται ο Σαββίδης

Δεδομένο είναι ότι ο Σαββίδης προέρχεται από ελληνόφωνο πληθυσμό. Γεννήθηκε στον Σάντα της περιοχής της Τσάλκας της Κεντρικής Γεωργίας. Το χωριό αυτό το ίδρυσαν Πόντιοι μετανάστες στον Καύκασο πριν από 150 χρόνια. Αλλά ανεξάρτητα από αυτό το γεγονός,   στην ελληνική περίπτωση η γλώσσα ήταν δευτερεύον στοιχείο στην εθνική ταυτότητα. Το πρωτεύον ήταν η ελληνορθόδοξη προέλευση και η συνείδηση περί της ταυτότητας. Χαρακτηριστικό είναι ότι στις πρώτες ελληνικές συνεδριάσεις μετά το 1832, η αλβανοφωνία ήταν κοινός τόπος στη Βουλή των Ελλήνων λόγω της αρβανίτικης καταγωγής μεγάλου μέρους των Βουλευτών. Επίσης, η γλώσσα με την οποία συνεννοούνταν ο Μιαούλης με τους συντρόφους του πριν τινάξει την οθωμανική ναυαρχίδα ήταν επίσης η αλβανική. Χωρίς αυτό να σημαίνει τίποτα. Και για να μην έχουμε παρεξηγήσεις να διευκρινήσουμε ότι οι Αρβανίτες δεν υπήρξαν ποτέ Αλβανοί με τη εθνική σημασία του όρου. Ήταν ένας ελληνορθόδοξος ρωμαίικος πληθυσμός που επέλεξε ελεύθερα να συμμετάσχει στη διαδικασία συγκρότησης του νέου ελληνισμού.

Επίσης στις μέρες μας, ο κορυφαίος Έλλην της Διασποράς υπήρξε ο ελληνοαμερικανός μεγαλοβιομήχανος Άντριου Άθενς, ο οποίος διετέλεσε πρόεδρος στα πρώτα Δ.Σ. του ΣΑΕ. Ο Άθενς μιλούσε ελάχιστα ελληνικά και η συνεννόηση γινόταν μόνο στην αγγλική γλώσσα. Αυτό δεν σήμαινε τίποτα όμως στη συνείδησή του και στην δράση του υπέρ του ελληνισμού….

Η σοβιετική απομόνωση

Ο Ιβάν Σαββίδης προέρχεται από τον ελληνισμό που μεγαλούργησε από τον 19ο αιώνα στη Ρωσία, αλλά και στη σοβιετική περίοδο έως και το 1937, όταν ξεκίνησαν οι αντιμειονοτικές σταλινικές διώξεις…… Οι πληθυσμοί αυτοί διαπαιδαγωγήθηκαν μέσα στο σοβιετικό πλαίσιο των 70 χρόνων, πλήρως αποκομμένοι από τα δυτικά πρότυπα και από την ίδια την Ελλάδα, την οποία θεωρούσαν πατρίδα. Κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου μεγαλούργησαν πολιτιστικά αναπτύσσοντας μια αξιόλογη ελληνική πολιτιστική και πολιτική ηγεσία απολύτως συνδεδεμένη με τις σοβιετικές αρχές. Ήταν αναγνωρισμένοι ως επίσημη ελληνική μειονότητα που ο σκληρός πυρήνας της με βάση την απογραφή του 1989 έφτανε τις 360.000 (ο πραγματικός εκτιμάμε ότι πλησίαζε τις 500.000) άτομα περίπου.

Ένεκα των σταλινικών διώξεων του ’37-’38 (που έκλεισε τα ελληνικά σχολεία) και των εκτοπίσεων του ’49 στην Κεντρική Ασία ανάπτυξαν μια εξωφρενική ελλαδολατρεία…. Βέβαια, μετά τη σοβιετική κατάρρευση περισότεροι από 200.000 έφτασαν στην Ελλάδα (μεταξύ αυτών και οι γονείς του Σαββίδη). Εδώ συνάντησαν την πραγματική Ελλάδα και τον αληθινό Νεοέλληνα….

Οπότε, έως σήμερα έχουν μεσολαβήσει 25 χρόνια ελεύθερης επαφής των δύο ελληνικών κόσμων…. και υποθέτω ότι οι αυταπάτες και οι ωραιοποιήσεις είχαν παραχωρήσει πλέον τη θέση τους σε μια πιο ρεαλιστική εκτίμηση.

*Διδάκτωρ συγχρονης Ιστορίας, μαθηματικός.