Όταν η μετριότητα είναι τρόπος ζωής
Του Δημήτρη Μάρδα.
«Όταν ζεις στην Ελλάδα, πρέπει να σκέφτεσαι με μεγάλα μεγέθη. Πρέπει να οραματίζεσαι μεγάλα πράγματα. Δεν σου επιτρέπεται να είσαι πολίτης αυτής της χώρας και να μην οραματίζεσαι το…ανέφικτο. Μόνο τότε θα γίνουν όλα εφικτά…», Μελίνα Μερκούρη.
Ένα άτομο, μια τολμηρή γυναίκα, ένα διαυγές μυαλό, που δεν το διαπερνά το σύνδρομο του «μικρού και του μετρίου» είπε το αυτονόητο. Αν δεν απαλλαγούμε από το σύνδρομο αυτό της μετριότητας που κυριαρχεί για δεκαετίες την αναπτυξιακή πολιτική της χώρας, η χώρα θα χάνει διαρκώς έδαφος!
Πλανώνται πλάνην οικτρά όσοι πιστεύουν ότι με τα ξεπερασμένα αναπτυξιακά υποδείγματα των παλαιών εποχών ή έχοντας ως όχημα κυρίως τις φοροαπαλλαγές και φοροελαφρύνσεις θα προσεγγίσουμε τον συγκεκριμένο στόχο.
Το ίδιο ισχύει και για όσους δεν υιοθετούν τον ορισμό της βιώσιμης ανάπτυξης με κυρίαρχα συστατικά το δίπτυχο, αύξηση της παραγωγής μαζί με την προστασία περιβάλλοντος. Πράγματι, η υπερπρόταξη είτε των περιβαλλοντικών ευαισθησιών εις βάρος της ανάπτυξης είτε της βιομηχανικής ανάπτυξης εις βάρος του περιβάλλοντος οδηγεί στην στρεβλή-ανισόρροπη ανάπτυξη.
Ως προς το σύνδρομο του «μικρού και του μετρίου», αυτό είναι διάχυτο σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής μας. Έτσι μας έμαθε να βλέπουμε τον κόσμο και να σκεπτόμαστε το πολιτικό σύστημα της μεταπολεμικής περιόδου, με συνέπεια το αυτονόητο μέγεθος σε έργα, κτήρια κ.λπ να το θεωρούμε φαραωνικό!
Αν συγκρίνετε, λόγου χάρη, την Αθήνα του 1990 ή ακόμη του 2000 με αυτήν του 2023, θα διαπιστώσετε μετρημένες αλλαγές στα δάκτυλα, αφού η γενική εικόνα της πόλης είναι ίδια. Μικρά στρυμωγμένα κτήρια κτισμένα σε μια χαώδη τσιμεντούπολη, με στενούς σκοτεινούς δρόμους, διαπερνούν τον πολεοδομικό της ιστό. Κάποια κτίσματα αυτοαποκαλούμενα ως πύργοι (ή ορθότερα «κουτιά με βεράντες» ενός μέτριου ύψους), χωρίς αισθητική –πλην ελαχίστων εξαιρέσεων– κτίσθηκαν, μαζί με την Αττική οδό και ένα αεροδρόμιο ενός μεσαίου μεγέθους. Οι αυτοκινητόδρομοι και το αεροδρόμιο χαρακτηρίζονται από πολλούς ως μεγάλα έργα, όταν σε άλλες χώρες το μέγεθός τους συμβαδίζει με την έννοια του αυτονόητου. Αυτό και μόνο δείχνει τη διαφορά αντιλήψεων.
Αν κάνετε όμως τη διαχρονική αυτή σύγκριση σε άλλες πόλεις ή αεροδρόμια άλλων χωρών, τότε θα διαπιστώσετε τις θεαματικές αλλαγές και τα μεγάλα μεγέθη που χαράχτηκαν μέσα σε είκοσι μόνο χρόνια εκεί, έναντι της εδώ στασιμότητας και μετριότητας.
Η Σμύρνη λόγου χάριν, η Κωνσταντινούπολη, το Τέλ Αβίβ, η Σεούλ, όπως ακόμη η Δαμασκός, η Τύνιδα, η Μπανγκ Κονγκ, η Τεχεράνη των διεθνών εμπάργκο και τόσες άλλες πόλεις εκτός της Ευρώπης και των ΗΠΑ, δεν έχουν κάτι το κοινό σήμερα, με το 2000. Το μεγάλο και επιβλητικό κυριαρχεί πλέον εις βάρος του μικρού μιας παλαιότερης εποχής.
Το ίδιο ισχύει και για την επιχειρηματικότητα. Σε όλες τις χώρες του κόσμου οι Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις αποτελούν τον κορμό της εκεί δομής. Στην Ελλάδα όμως ο αριθμός των μικρών εταιριών ως ποσοστό του συνόλου των επιχειρήσεων είναι υπερβολικά υψηλός. Αυτό βέβαια, που δεν είναι τυχαίο, δε σημαίνει ότι πρέπει να παύσουν να ενισχύονται πετυχημένες, εξωστρεφείς και καινοτόμες εταιρίες μικρού μεγέθους. Όχι όμως μόνο αυτές!
Οι πολιτικές υπέρ των Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων και της προσέλκυσης ξένων επενδύσεων είναι απαραίτητες και αποτελούν την καρδία της οικονομίας μας. Από μόνες τους όμως δεν είναι ικανές να την απογειώσουν με τις ταχύτητες που απαιτούνται.
Η χώρα χρειάζεται επενδύσεις όχι σε δρόμους και γεφύρια πια, αλλά σε εμπορεύσιμα αγαθά και υπηρεσίες ενός μεγάλου μεγέθους, που θα βελτιώσουν θεαματικά την παραγωγή-εξαγωγές ή θα υποκαταστήσουν τις εισαγωγές, οδηγώντας έτσι στην αύξηση των εισοδημάτων των εργαζομένων.
Γιατί λόγου χάρη, δεν μπορούμε να αναπτύξουμε την αεροναυπηγική όταν κάποια χρόνια πριν, ήμασταν οι κυρίαρχοι του παιγνιδιού στην ευρύτερη περιοχή; Γιατί επίσης δεν μπορούμε να κτίσουμε αυτοκινητοβιομηχανία, όταν υπάρχει παρελθόν εδώ, δείχνοντας από την άλλη ότι μπορούμε να έχουμε και παρόν (βλ. ΝΑΜΚΟ); Πόσο δύσκολο είναι να κτιστεί ένα μεγάλο τουριστικό χωρίο (βλ. Ισπανία) ή μια μαρίνα μεγάλων διαστάσεων όμορη ενός πολυπληθούς τουριστικού χωριού (Βλ. Λεμεσό);
Από την άλλη, πόσο δύσκολο είναι να κτιστεί μια νέα Σαντορίνη σε παρόμοια απόκρημνη περιοχή μηδενικής αξίας σήμερα; Επίσης, πόσο δύσκολο είναι να κτιστεί ένα «Νησί της Τέχνης και του Πολιτισμού» που μπορεί να εξυπηρετεί πολλαπλούς στόχους; (βλ. αναλυτικότερα για όλα τα προαναφερθέντα εδώ)
Κάθε πρόταση από τις παραπάνω αλλάζει την οπτική που έχουμε για το δικό μας μικρόκοσμο. Αντιστοιχεί σε επενδύσεις από δυο δις ευρώ και άνω, ικανές να μειώσουν το επενδυτικό κενό των 130 δις ευρώ από τον μέσο κοινοτικό όρο που καταγράφει η χώρα.
Το παλαιό πολιτικό σύστημα αδυνατεί να συλλάβει μια επενδυτική κουλτούρα τέτοιας μορφής. Είχε όμως όλο τον χρόνο να οικοδομήσει μια διαφορετική Ελλάδα. Από την άλλη, κάθε τι νέο στην αναπτυξιακή-επενδυτική πολιτική μπορεί να βάλει σε άλλη ρότα τη χώρα, αρκεί οι όποιες επιλογές του να πατήσουν γερά σε καινούργιες σιδηροτροχιές. Μόνο κυβερνήσεις απαλλαγμένες από τα σύνδρομα του παρελθόντος και μη έχοντας σχέσεις με αυτά, όπως αυτή του ΣΥΡΙΖΑ /ΠΣ, μπορούν να βάλουν το τρένο της οικονομίας και της κοινωνίας σε άλλες σιδηροτροχιές.
* Καθηγητής Τμήμα Οικονομικών Επιστημών, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
