Φωτογράφοι του Κιλκίς

ΜΕΧΡΙ ΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΔΕΚΑΕΤΙΑΣ ΤΟΥ 1960.

Του Θανάση Βαφειάδη.

Ο πρώτος φωτογράφος του Κιλκίς ήταν ο Λάζαρος Φελέκης που αρχικά δούλευε μαζί με τον αδελφό του Πρόδρομο. Ήρθαν από τον Πόντο και ο πατέρας τους Δημήτριος ήταν καθηγητής φιλόλογος στο Γυμνάσιο του Κιλκίς. Ο Λάζαρος Φελέκης από το 1928 ήταν συνεργάτης της εφημερίδας ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΑ ΝΕΑ, τα οποία δημοσίευαν φωτογραφίες του από το Κιλκίς. Αργότερα, ίσως το 1931, άνοιξε κατάστημα νεωτερισμών και ηλεκτρικών ειδών επί της 21ης Ιουνίου.

Τη δεκαετία του 1920 λειτούργησε το φωτογραφείο του στην οδό Αθηνών ο Ψυχίδης, ο οποίος μετά την Κατοχή εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Ο Ψυχίδης ήταν ειδικός στην «εβδομαδιαία φωτογραφία», όπως ονομαζόταν η καλλιτεχνική φωτογραφία ενός ατομικού ή οικογενειακού πορτραίτου. Η λήψη των φωτογραφιών αυτών γινόταν στο φωτογραφείο και για την παράδοσή τους μεσολαβούσε μία εβδομάδα, ώστε ο φωτογράφος να έχει το χρόνο να τις επεξεργαστεί με ιδιαίτερη επιμέλεια.

Το 1940, όπως αναγράφεται σε διαφήμιση της εφημερίδας ΠΡΟΟΔΟΣ του Κιλκίς, ο Αχιλλέας Νικολαΐδης, που είχε φωτογραφείο στη Θεσσαλονίκη επί της οδού Τσιμισκή, άνοιξε υποκατάστημα και στην πόλη μας. Φωτογραφίες του Νικολαΐδη δημοσίευε η εφημερίδα ΦΩΣ, ενώ η ίδια εφημερίδα τα προηγούμενα χρόνια δημοσίευε φωτογραφίες του Κιλκίς του Ι. Βογιατζή, αγνώστων λοιπών στοιχείων. Ο Νικολαΐδης ήταν στην ουσία φωτορεπόρτερ, καθώς κάλυπτε τις εκδηλώσεις που γινόταν στην πόλη, από τις γυμναστικές επιδείξεις και τις παρελάσεις μέχρι τους εορτασμούς των επετείων της μάχης της 21ης Ιουνίου. Ο Σταύρος Λίβας έγραψε σχετικά: «Τον θυμόμαστε στις γυμναστικές επιδείξεις του Γυμνασίου να τρέχει από τη μια άκρη του γηπέδου στην άλλη, περνώντας μέσα από τις γραμμές των ασκουμένων για να «πιάσει» κάποια όμορφη άσκηση. Τις περισσότερες φορές εκτελώντας εντολές κάποιων «γονιών» που ήθελαν να στολίσουν τη σιφονιέρα τους με τη φωτογραφία του λεβέντη τους. Κι ύστερα από δυο τρεις μέρες, όταν εμφανίζονταν οι φωτογραφίες, το μαγαζί του γινόταν τόπος προσκυνήματος από μαθητές και μαθήτριες, που ερχόταν να δουν και να διαλέξουν, από το πλήθος των φωτογραφιών που κάλυπταν πόρτες και παράθυρα». Ο Νικολαΐδης αρχικά είχε το φωτογραφείο του επί της 21ης Ιουνίου και αργότερα μεταφέρθηκε στην οδό Καλούδη. Στον ίδιο δρόμο, ακριβώς απέναντι υπήρχε το φωτογραφείο του Θεόδωρου Κυριακίδη, το οποίο στη συνέχεια δούλεψε ο γιος του Αναστάσης.

Στην οδό Αθηνών είχε το φωτογραφείο του ο Ανδρέας Παυλίδης από το 1939, σύμφωνα με τα αρχεία του ΤΕΒΕ. Στην επιχείρηση τον διαδέχθηκε ο γιος του Όμηρος. Στη δεύτερη φωτογραφία που επισυνάπτω φαίνεται ο Όμηρος καθώς ρετουσάρει την φωτογραφία μιας ωραίας, ομολογουμένως, κυρίας. Το ρετούς, ήταν το Photoshop της εποχής εκείνης, μια ειδική επεξεργασία της φωτογραφίας ή του φιλμ μετά την εμφάνιση, με τη χρήση χρωμάτων ή μολυβιών, ώστε να μετατραπούν οι τόνοι, τα σκοτεινά μέρη και άλλες λεπτομέρειες. Ήταν μια τεχνική που χρησιμοποιούσαν συχνά οι παλιοί φωτογράφοι και ο καλός φωτογράφος χαρακτηριζόταν από το ρετουσάρισμα που έκανε. Οι ρετουσαρισμένες φωτογραφίες χρησιμοποιήθηκαν πάρα πολύ στα προξενιά και συνήθως όταν αποκαλυπτόταν η πραγματική εικόνα της υποψήφιας ήταν πλέον αργά…

Τη φωτογραφική τέχνη διδάχθηκε από τον Ανδρέα Παυλίδη ο Κλεάνθης Πιλιτσόπουλος, που δούλευε στο σπίτι του επί της 21ης Ιουνίου, λίγο πιο κάτω από τις καπναποθήκες Σιδηρόπουλου.

Ο Ηλίας Λαμπίδης, γνωστός σαν «Φωτο Ηλίας», είχε το φωτογραφείο του στην 21ης Ιουνίου 53, στο οποίο ενοικιάζονταν και νυφικά φορέματα. Σε διαφήμιση του 1961 διαβάζουμε ότι «το καλλιτεχνικόν φωτογραφείον θα παρουσιάση καλλιτεχνικότατες φωτογραφίες εφάμιλλες των Αθηνών». Την επιχείρηση ανέλαβε στη συνέχεια η κόρη του Μάρθα. Στην τρίτη φωτογραφία που επισυνάπτω φαίνεται ο φωτο Ηλίας σε πανηγύρι χωριού με μηχανή που διαθέτει φλας. Το φλας (αστραπή) ήταν η αρχική λύση που δόθηκε ήταν η δημιουργία τεχνητού φωτισμού με τη λάμψη που εκπέμπει το μαγνήσιο που φλέγεται. Η καύση όμως του μαγνησίου προκαλούσε αποπνικτικό καπνό, που εμπόδιζε τη χρήση του σε κλειστούς χώρους. Γύρω στο 1947 εμφανίστηκαν στην Ελλάδα τα πρώτα ηλεκτρονικά φλας που μόλις είχαν κυκλοφορήσει στο εξωτερικό. Τα φλας αυτά χρησιμοποιούσαν μια φορητή υγρή μπαταρία και λειτουργούσαν με ηλεκτρονική λυχνία που μπορούσε να δώσει αρκετές χιλιάδες λάμψεις.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1960 τα αδέρφια Μένος και Νίκος Φρεγγίδης από το Μελισσουργειό άνοιξαν φωτογραφείο στην 21ης Ιουνίου 271. Πρώτα ξεκίνησε ο Μένος που είχε μαθητεύσει στον Τσαρτσίδη και ακολούθησε ο Νίκος. Η κόρη του Νίκου, η γνωστή ψυχολόγος και εξαίρετη ποιήτρια Έλλη Φρεγγίδου γράφει: «Όλο το χρόνο, τους συναντούσες φορτωμένους με τις μηχανές τους σε όλες τις περιστάσεις της ζωής: σε γάμους και βαφτίσεις, στις εκδρομές με τα κορίτσια του 2ου Γυμνασίου Θηλέων, σε γενέθλια, σε παρελάσεις, στις γιορτές για τη λήξη του σχολικού έτους… Όλοι αγωνιούσαν να συγκρατήσουν μια ανάμνηση, τιμής ένεκεν για τα χρόνια που θα ερχόταν.

«Λίγο δεξιά το κεφάλι… κάτσε να σε ισιάξω, χαμόγελο… όχι τόσο πολύ… άλλη μία… αυτό ήταν!», η μόνιμη επωδός πριν από τη φωτογράφιση κάθε είδους, από την τετράδα της ταυτότητας μέχρι τις καθιερωμένες «εβδομαδιαίες» φωτογραφίες. «Να δω λίγο στον καθρέφτη σας;», τα κορίτσια με το διακαή πόθο να φυλακίσουν σε μια εικόνα τη φρεσκάδα της νιότης τους».

Στις αρχές της δεκαετίας του 1960, όταν οι φωτογραφίες ήταν ακόμη ασπρόμαυρες, άνοιξε το φωτογραφείο του ο Λάζαρος Σερεμετίδης.

Στα αρχεία του ΤΕΒΕ ως φωτογράφοι καταγράφονται επίσης οι: Σιταρόπουλος Γεώργιος (1959), Τσαρτσίδης Δημήτριος, 21ης Ιουνίου (1962) και Χαραλαμπίδης Χαράλαμπος, Σόλωνος 4 (1954).

Οι φωτογραφίες που μας άφησαν οι φωτογράφοι της πόλης μας, τοποθετημένες στα παλιά άλμπουμ με την προστατευτική ζελατίνα σε κάθε σελίδα ή ατάκτως ερριμμένες σε μια πλαστική σακούλα ή κάποιο χαρτοκιβώτιο είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας της πόλης μας αλλά και της οικογενειακής μας ιστορίας. Και εκτός από τον πλούτο των πληροφοριών κουβαλάνε και ένα βαρύ συναισθηματικό φορτίο. Ποιος δε συγκινείται βλέποντας τις φωτογραφίες των γονιών του κατά τη νεότητά τους, τον εαυτό του ντυμένο τσολιαδάκι, τον παππού του με τη φανταρίστικη στολή και το γνωστό έμμετρο τετράστιχο στο πίσω μέρος της φωτογραφίας:

Σου στέλνω το κορμάκι μου με μηχανή γραμμένο
σαν αποθάνω στο χακί, ενθύμιον να μένω.
Λάβε κορμί δίχως ψυχή και σώμα δίχως αίμα
και τη φωτογραφία μου για να θυμάσαι εμένα.

Ανάρτηση στο facebook