Το Σαλάτς
Του Λάζαρου Παυλίδη.
Από το αρχείο του Θανάση Βαφειάδη*
Ξυπόλητοι από χωματόδρομους με τριβόλια ξεκόβαμε από τη γειτονιά κρυφά από τις μάνες μας, που μας ορμήνευαν:
-Μην τύχει και χαθείς από τα μάτια μου, θα σε ξυλοφορτώσω.
Κι’ ακόμα:
-Αν πας και κάνεις μπάνιο, πνιγείς και έρθεις θα σε σκοτώσω.
Ξερακιανοί και κουρεμένοι, με χίλια δυο σημάδια στα γόνατα, με δυο και τρεις στάμπες από λειχήνες στο πρόσωπο, άσχημοι, μ’ ένα βλέμμα σαν όρκο μεταξύ μας, παίρναμε το δρόμο για το ΣΑΛΑΤΣ. Οι ακτίνες του ήλιου καρφώνονταν στο ξυρισμένο κεφάλι μας σαν βελόνες πλεξίματος. Ολόγυμνοι, μ’ ένα σωβρακάκι της γυμναστικής από τις επιδείξεις φεύγαμε για το ΣΑΛΑΤΣ, την ευλογημένη αυτή κούπα. Δώρο του Θεού και της φύσης. Ανατριχιαστικό, κρύο μπούζι το νερό. Σαν παγωνιέρα ήταν η δεξαμενή που μαζευόταν το νερό από τέσσαρους σωλήνες που έτρεχε και τρέχει άφθονο και δροσερό ακόμα. Πυρωμένος φούρνος η γης. Έκαιγε το χώμα και πηγαίνοντας χοροπηδούσαμε από την κάψα, με στεγνά λαρύγγια και μύτες. Εκεί ξεχνιόμασταν να γυρίσουμε για το μεσημεριανό φαγητό. Σωστά παπάκια. Ολοζώντανα βατραχάκια βουτούσαμε, και σαν τα πουλάκια που δροσίζονται από το νερό, σηκώναμε ψηλά το κεφάλι και ευφραινόταν η ψυχή μας. Το Σαλάτς ήταν το όνειρο του κάθε πιτσιρικά και ακόμα των μαντραχαλάδων που έκαμναν κουμάντο και με περίσσια κακία και φθόνο μας χαστούκιζαν και μας έδιωχναν ή μας πίεζαν να καταβάλουμε πενήντα λεπτά ή μια δραχμή για να βουτήξουμε σε μια πισίνα του Δήμου, ακόμα κοινόχρηστη. Αυτό γινότανε πριν από σαράντα και πενήντα χρόνια και μέχρι σήμερα συμβαίνει το ίδιο. Το διεπίστωσα προχθές από δυο τρεις πιτσιρικάδες που καραδοκούσαν να βουτήξουν και φοβόντουσαν.
-Μας κυνηγούν και μας διώχνουν θείο, είπε ένας.
Ακόμα τρέχουν τ’ αγγελούδια. Αυτά τα χαροκαμένα παιδιά που σ’ αυτό το ξεροκόμματο ΚΙΛΚΙΣ που δεν πήρε ακόμα ευχή ν’ αγιάσουν τα κόκαλά του, για κάτι καλό, πόσο θα κόστιζε στις αρχές εδώ και εκατό χρόνια που οι αστείρευτες πηγές τρέχουν να γιομίσουν αυτή τη δεξαμενή, να επεκτείνη τη χαβούζα, να στήση δυο κιόσκια για δροσιά και να ρίξη δυο φορτηγά άμμο διαμορφώνοντας το χώρο σε μια όμορφη πισίνα;
Δεν ήταν μόνο αυτό το καταφύγιο των καμένων ψυχών. Ήταν τα καβάκια του Σαρίγκιολ, ο Γαλλικός ποταμός που ήταν πολύ μακριά, τα αγγλικά και τα τουρκικά νερά. Στάσιμα νερά σε απομακρυσμένες ρεματιές, βρώμικες γκιόλες με κουνούπια, βατράχια, φίδια και νεροχελώνες. Αλλά ποιος υπολόγιζε μπρος στην ανάταση το δρόσισμα της ψυχής και της σάρκας όλα αυτά τα δεινά; Σχηματίζαμε παρέες και εξαφανιζόμασταν από το πρόσωπο της γης, με την επίγνωση πως γυρνώντας θα φορτωνόμασταν ένα κάρρο ξύλο από τις μάνες μας.
Τώρα όλοι μας με αστραφτερές κούρσες, με γκρίζα μαλλιά, καλοβολεμένοι, με στομάχια σαν γκαστρωμένες, με όλες τις θάλασσες δικές μας και τα μαγικά ακρογιάλια, ξεχάσαμε τους πιτσιρικάδες, που φτωχοί και γενναίοι συνεχίζουν να κολυμπούν σε μια στέρνα που δεν τους φτάνει και τους κυνηγούν.
Μάταιη θα είναι η έκκληση σ’ αυτούς που θυμούνται το ΣΑΛΑΤΣ και με χίλιες δυο λαχτάρες δροσίζονταν κάποτε, να κάνουν μια σύσκεψη και να βάλουν το χέρι στην τσέπη και να πουν: ΔΕΞΑΜΕΝΗ ΧΑΡΑΣ με μια αναμνηστική πλάκα τα ονόματα των δωρητών.
Αλλά αφού δεν μπορούμε να ελπίζουμε σε θαύματα, ας ευχηθούμε όλοι μαζί κάποτε ο Δήμαρχος να κατασκευάση μια πισίνα και το νερό του ΣΑΛΑΤΣ θα χύνεται σαν αγίασμα στις κεφαλές και τα κορμιά των παιδιών μας.
*Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΜΑΧΗΤΗΣ ΤΟΥ ΚΙΛΚΙΣ στις 20 Αυγούστου 1977
