Τα τσακάλια της ΤΙΝΑ και…

…ο υπαρκτός «σοσιαλισμός».

Του Τάσου Παππά.

Η Αριστερά σχεδόν παντού στον κόσμο -υπάρχουν και ορισμένες εξαιρέσεις- δυσκολεύεται να πείσει τις κοινωνίες και ιδιαίτερα τις υποτελείς τάξεις που θεωρητικά είναι οι προνομιακοί συνομιλητές της ότι έχει επεξεργαστεί το κοινωνικό μοντέλο που θα αντικαταστήσει τον καπιταλισμό. Οι συνθήκες έχουν αλλάξει, πολλές από τις βεβαιότητές της έχουν υποχωρήσει και έχει κλονιστεί η άποψή της ότι ο σοσιαλισμός είναι ιστορική αναγκαιότητα και κάποια στιγμή θα έρθει είτε με μεταρρύθμιση είτε με επανάσταση.

Οι εύηχες γενικότητες περί δημοκρατίας, ισότητας, ελευθερίας, δικαιοσύνης και η απέχθεια για το υπάρχον σύστημα δεν αρκούν για να προσελκύσουν τις μάζες. Οι γενικότητες αποθαρρύνουν, η απέχθεια από μόνη της φαντάζει ανήμπορη. Στο φυσιολογικό ερώτημα που απασχολεί όσους πιστεύουν ότι ο καπιταλισμός στη σημερινή μορφή του είναι επικίνδυνος και έχει κλείσει τον κύκλο του «τι είδους κοινωνία θέλετε να δημιουργήσετε;», τα κόμματα της Αριστεράς στην πλειονότητά τους περιορίζονται σε νεφελώδεις διακηρύξεις και περιθωριακούς ριζοσπαστισμούς.

Ο Αντώνης Λιάκος στο άρθρο του στην «Εφημερίδα των Συντακτών» (12-7-2021) με τον τίτλο «Λουδίτες και Αριστερά» αναμετράται με την απορία: Αφού η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο υπάρχει, αφού οι ανισότητες μεγαλώνουν, αφού η δημοκρατία χωλαίνει, αφού η φτώχεια είναι απειλητική, αφού, αφού, αφού… «γιατί η Αριστερά δεν έχει χώρο στο φαντασιακό των ανθρώπων;».

Επισημαίνει ότι «ο ιδεολογικός σκελετός, οι βασικές αρχές της Αριστεράς δημιουργήθηκαν σε μια άλλη εποχή. Είναι ότι έως και τον προχωρημένο 20ό αιώνα ο σοσιαλισμός -όπως και να τον όριζε κανείς- εμφανιζόταν ως το επόμενο στάδιο του καπιταλισμού…Ερχόταν επί πτερύγων της προόδου…Πάει αυτή η βεβαιότητα τώρα. Τα σοσιαλιστικά καθεστώτα έδωσαν τη θέση τους στον επελαύνοντα καπιταλισμό, στην Κίνα μάλιστα ο κομμουνισμός έγινε το λίκνο της πιο θεαματικής καπιταλιστικής εκτόξευσης». Και γεννάται το ερώτημα: Τα καθεστώτα που εξαφανίστηκαν το 1989-90 ήταν σοσιαλιστικά; Είναι η σημερινή Κίνα κομμουνιστική;

Με το ίδιο θέμα ασχολείται και ο Μπράνκο Μιλάνοβιτς στο ενδιαφέρον βιβλίο του «Καπιταλισμός χωρίς αντίπαλο» (Εκδόσεις Πόλις). Κατά την ανάλυσή του ο κομμουνισμός εκπλήρωσε τον ρόλο που του αναλογούσε και είναι ένα σύστημα που ανήκει στο παρελθόν και όχι στο μέλλον. Στη συνέντευξη που του πήραμε με τον συνάδελφο Τάσο Τσακίρογλου (16-1-2021) του θέσαμε το ερώτημα: «Ηταν κομμουνιστικά τα καθεστώτα του υπαρκτού; Σήμερα δύσκολα θα βρείτε μαρξιστή που να υποστηρίζει κάτι τέτοιο. Αντιθέτως πολλοί θεωρούν ότι ο “υπαρκτός” ήταν η δυσφήμηση του σοσιαλιστικού ιδεώδους».

Η απάντησή του: «Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα ουσιώδη χαρακτηριστικά του, η μη ιδιωτική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής και ο κεντρικός έλεγχος των οικονομικών αποφάσεων ήταν σε πλήρη συμφωνία με την παραδοσιακή -συμπεριλαμβανομένης και εκείνης του Μαρξ- αντίληψη για τον σοσιαλισμό». Δεν είχε πει μόνον αυτά ο Μαρξ για τον σοσιαλισμό και σίγουρα δεν τα είπε έτσι, επίσης είπε και πολλά άλλα, εξαιρετικά σημαντικά και ουσιώδη και βεβαίως δεν μπορούσε να φανταστεί ότι αυτό το μόρφωμα του κρατικομονοπωλιακού, γραφειοκρατικού και δεσποτικού καπιταλισμού (έτσι το έχουν περιγράψει πολλοί μαρξιστές) θα τον τοποθετούσε στην κορυφαία θέση στις αναπεπταμένες σημαίες του και θα τον χρησιμοποιούσε ως άλλοθι για να δικαιολογήσει τις εγκληματικές πρακτικές του.

Ούτε βεβαίως πρέπει να ξεχνάμε ότι εγκαίρως είχαν εκφράσει τις ισχυρές αντιρρήσεις τους και προειδοποιούσαν για τον κίνδυνο του εκφυλισμού και για την εκτροπή της επανάστασης πολλοί σύγχρονοι του Λένιν και του Τρότσκι. Από τον… αποστάτη Κάουτσκι και την κόκκινη Λούξεμπουργκ μέχρι την αναρχική Γκόλντμαν. Ο,τι φοβήθηκαν πως θα συμβεί δυστυχώς συνέβη, ό,τι προέβλεψαν με μελαγχολική διαύγεια εμφανίστηκε κι ας προσέγγιζαν το εγχείρημα από διαφορετικές ιδεολογικές αφετηρίες.

Αν όμως συμφωνήσουμε με τη θέση ότι εκείνα τα καθεστώτα ήταν σοσιαλιστικά, τότε πρέπει να συμφιλιωθούμε με την ιδέα ότι ο σοσιαλισμός όπου εφαρμόστηκε απέτυχε παταγωδώς και άρα δεν συνιστά σήμερα ένα ελκυστικό παράδειγμα, ικανό να κινητοποιήσει τους εργαζόμενους. Τα καθεστώτα που υποτίθεται ότι ήταν εργατικά κατέρρευσαν (για ανατροπή λόγω προδοσίας μιλούν οι οπαδοί τους) χωρίς να ανοίξει μύτη. Δεν τα υπερασπίστηκαν ούτε αυτοί που στο όνομά τους μιλούσαν οι ηγετικές ομάδες τους.

Ηταν μια τραγική αντίφαση ανάμεσα στη θεωρία και την πράξη. Είχαμε τη βεβήλωση του σοσιαλιστικού ιδεώδους. Ή όπως το έχει πει ο Ντεριντά, επρόκειτο για «τη σήψη ενός σχεδίου» («Τα Νέα», 2-10-2005). Ποιους όμως ευνοεί η αντίληψη ότι ο «υπαρκτός» ήταν σοσιαλισμός; Μα τα τσακάλια της ΤΙΝΑ, δηλαδή τα κόμματα της Δεξιάς και της μεταλλαγμένης σοσιαλδημοκρατίας. Τι μας λένε; Ο σοσιαλισμός συνετρίβη, κατάντησε μια φονική ουτοπία, η Ιστορία τελείωσε, δεν υπάρχει εναλλακτική λύση, είναι μάταιο να την αναζητούμε, οφείλουμε να συνθηκολογήσουμε με την πραγματικότητα και στην καλύτερη περίπτωση ας προσπαθήσουμε να διορθώσουμε κάπως και όπου μας παίρνει τον καπιταλισμό.

Ανάγωγα

Ο υπουργός Κώστας Καραμανλής επιτίθεται στους λοιμωξιολόγους που λένε ότι ο ιός μεταδίδεται και στα μέσα μαζικής μεταφοράς. Οταν όμως ορισμένοι εξ αυτών έλεγαν στην πρώτη φάση της πανδημίας ότι δεν υπάρχει μετάδοση στα μέσα μαζικής μεταφοράς ήταν όλα καλά. Οι ίδιοι άνθρωποι, τότε έγκυροι και σοβαροί, σήμερα ανεύθυνοι και επιπόλαιοι.

Άρθρο στην ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ