Mαρτυρικά χωριά των Κρουσίων

ΜΕΡΟΣ ΙΙ

Του Θανάση Βαφειάδη.

Στις 23 Οκτωβρίου 1941 ομάδα τριών ανταρτών εμφανίστηκε στα Ριζανά. Αμέσως κινητοποιήθηκε η δύναμη χωροφυλακής του σταθμού Ισώματος μαζί με ομάδα καταδίωξης πολιτών από το Ίσωμα και τα Ριζανά για την ανακάλυψη των ενόπλων. Η έρευνα συνεχίστηκε στα Θεοδόσια, όπου συγκροτήθηκε νέα ομάδα καταδίωξης και η έρευνα επικεντρώθηκε στα τρία χωριά Κλειστό, Αμπελόφυτο και Κυδωνιά. Μετά από δυο ημέρες άκαρπης αναζήτησης έφτασε δύναμη του 382 γερμανικού συντάγματος πεζικού από τη Θεσσαλονίκη με διαταγή την ισοπέδωση των χωριών και την εκτέλεση όλων των αρρένων κατοίκων τους, γιατί είχαν όπλα και συμμετείχαν σε ανταρτικές ομάδες. Το τι ακριβώς συνέβη περιγράφει ο αντάρτης του ΕΛΑΣ Στάθης Ορφανίδης (Καραφωτιάς): «Αργά το βράδυ της 25 προς 26 Οκτωβρίου 1941 δυνάμεις ΕΣ – ΕΣ και δυνάμεις ορεινής μονάδας με μηχανοκίνητα κλπ. Έφτασαν στην περιοχή έχοντας μαζί τους άμαχο πληθυσμό από τα χωριά Θεοδόσια και Ελληνικό χρησιμοποιώντας τους σαν εμπροσθοφυλακή για ασφάλεια κλπ. καθώς και τμήμα «εκατονταρχίας» χωροφυλακής – ειδικά τμήματα της χωροφυλακής τότε – μαζί και τους αγροφύλακες των γύρω χωριών. Κύκλωσαν από μακριά σε δυο ζώνες την περιοχή των χωριών και οι Γερμανοφασίστες της πρώτης ζώνης περισφίγγοντας τον κλοιό ανιχνευτικά μπήκαν στα πρώτα σπίτια των χωριών την χαραυγή και άρχισαν το άρπαγμα των ανδρών από 15 χρονών και πάνω. Συνολικά πιάσαν 96 άνδρες, γιατί πολλά άτομα έλλειπαν και μερικοί λόγω του ανώμαλου εδάφους κατάφεραν να φύγουν. Τους πατριώτες που έπιασαν στα χωριά Αμπελόφυτο και Κυδωνιές τους εκτέλεσαν στο κέντρο των χωριών τους. Έτσι άρχισε το τρομερό έγκλημα. Μέσα σε λίγες ώρες με τη φωτιά και το σίδερο όλα τα μετάτρεψαν σε σωρούς ερειπίων – ούτε τοίχο όρθιο δεν άφησαν. Στο μεγαλύτερο χωριό το Κλειστό κλείσαν τους πατριώτες στην καινούργια εκκλησία του Προφήτη Ηλία και την ώρα που με δυναμίτες στους τοίχους ανατίναζαν το κτίριο της εκκλησίας πάνω στους πατριώτες βάλαν με καταιγιστικά πυρά με ταχυβόλα ώστε να μην τύχει να βγει κανένας κλπ. Έτσι οι πατριώτες θάφτηκαν κάτω από τα ερείπια της εκκλησίας, μπροστά στα μάτια του κόσμου!

Τα γυναικόπαιδα που κατάφεραν να φύγουν παίρνοντας μαζί τους και κάτι από το βιος τους – ό,τι πρόλαβαν σαστισμένοι κι έντρομοι έφευγαν μακριά από την κόλαση πρωί- πρωί της 26 Οκτωβρίου 1941 με κουρελιασμένα τα ρούχα τους από τους φράκτες και τα δάση. Ορισμένοι ήταν με τις νυχτικές τους και μπιτζάμες! Δυο μέρες βρίσκονταν άταφα τα νεκρά κορμιά των πατριωτών στα χωριά Αμπελόφυτο και Κυδωνιές και την τρίτη μέρα οι κάτοικοι της περιοχής τους έθαψαν σε ομαδικούς τάφους! (Σ. Ορφανίδης, «Αντίσταση – Εμφύλιος στο νομό Κιλκίς 1941-1949», Απρίλιος 1976 αδημοσίευτο).

Την εκτέλεση των κατοίκων του Κλειστού περιέγραψε και ο τότε δεκανέας Willy H. που συμμετείχε στην επιχείρηση εξόντωσης: «Ύστερα από μερικούς μήνες, ξανά λίγο πριν από τα μεσάνυχτα, σήμανε νέος συναγερμός. Τα χαράματα ο λόχος μας περικύκλωσε ένα ορεινό χωριό και δόθηκε εντολή να πιαστούν όλοι οι άνδρες ανάμεσα 16 και 65 ετών. Αυτοί οι άνδρες ήταν 35 – κλείστηκαν στο ξωκλήσι που ήταν στην άκρη του χωριού. Τα γυναικόπαιδα διατάχθηκαν να φορτώσουν τα κάρα με τα υπάρχοντά τους κα να εγκαταλείψουν το χωριό μέχρι τις 10 το πρωί. Τότε αποδείχθηκε πως ένα αγόρι κάτω από τα 16 ήταν ανάμεσα στους κρατουμένους και αφέθηκε ελεύθερο για να ακολουθήσει τους άλλους που είχαν ήδη αποχωρήσει. Εμείς ακόμα δεν ξέραμε τι θα γίνονταν οι συλληφθέντες, αλλά τότε μας ήρθε διαταγή να τους εκτελέσουμε. Κάποιος έκανε νόημα στους πρώτους τρεις άντρες να βγουν από το ξωκλήσι και ο διοικητής μας, υπολοχαγός Dilg, τους υπέδειξε να προχωρήσουν προς μίαν ορισμένη κατεύθυνση. Τους σκότωσε ο ίδιος από απόσταση πέντε περίπου μέτρων. Και άλλοι τρεις θανατώθηκαν με τον ίδιο τρόπο. Ύστερα από αυτό κανείς δεν ήθελε να βγει πια. Τότε διατάχθηκε να κλειστεί η πόρτα και από τα παράθυρα ρίχτηκαν χειροβομβίδες μέσα στο ξωκλήσι. Κατόπιν μπήκαν μέσα ο επιλοχίας Voigt, οι υπαξιωματικοί Panneke, Gradehand και άλλοι για να ρίξουν στους επιζώντες τη χαριστική βολή. Στο τέλος σκαπανείς ανατίναξαν το ξωκλήσι και πυρπολήθηκε το χωριό. Όσο μπορούσαμε να δούμε στο ορεινό τοπίο, καίγανε τα χωριά. Δεν ξέρω πόσοι λόχοι είχαν δράσει συνολικά. Όταν αποχωρήσαμε, είδα και τον διοικητή του τάγματος, ταγματάρχη Geissler» (Χάγκεν Φλάισερ «Αντίποινα των γερμανικών δυνάμεων Κατοχής στην Ελλάδα 1941-1944», Μνήμων τχ.7, 1978-79).

Τα γυναικόπαιδα που γλύτωσαν κατέφυγαν σε διάφορα χωριά, οι πιο πολλοί στην Ξηρόβρυση όπου είχαν συγγενείς και συντοπίτες από τον Καύκασο.

Σύμφωνα με τον Θανάση Μητσόπουλο εκτελέστηκαν 96 συνολικά άρρενες κάτοικοι των τριών χωριών και όχι 65 που αναφέρονται στο γνωστό τραγούδι. Ο Στράτος Δορδανάς αναφέρει ότι συνολικά εκτελέστηκαν 67 άτομα από τα οποία 34 ήταν κάτοικοι του Κλειστού, 1 του Διποτάμου Δράμας, 15 της Κυδωνιάς, 7 του Αμπελόφυτου και 10 του Ισώματος.(Σ. Δορδανάς, «Αντίποινα των γερμανικών αρχών κατοχής στη Μακεδονία (1941- 1944), διδακτορική διατριβή, 2002)

Τα τρία μαρτυρικά χωριά των Κρουσσίων μετά την εξόντωση του πληθυσμού τους δεν κατάφεραν να ανασυγκροτηθούν και καταργήθηκαν επίσημα το 1951. Πρόσφατα τα ονόματα των τριών αυτών χωριών εντάχθηκαν στο Δίκτυο των μαρτυρικών πόλεων και χωριών της Ελλάδας περιόδου 1940 -1945 το οποίο αποτελείται από 50 Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης της χώρας (46 δήμους και 4 κοινότητες) στην περιφέρεια των οποίων υπάρχουν 120 αναγνωρισμένες πόλεις και χωριά.

Ανάρτηση στο facebook https://www.facebook.com/thvafeiadis/posts/181093047515563