Σ’ ευχαριστούμε, Γκρέτα!
Του Τάσου Τσακίρογλου.
«Το πιο επείγον είναι να αλλάξει ο τρόπος που βλέπουμε τα πράγματα, για να μάθουμε να διακρίνουμε τα σπέρματα άλλων δυνητικών κόσμων σ’ έναν κόσμο που πεθαίνει και που αλλάζει». Τα λόγια αυτά του μεγάλου Γαλλο-αυστριακού φιλοσόφου Αντρέ Γκορζ από το βιβλίο του «Η αθλιότητα του σήμερα και η προοπτική για το αύριο» (εκδόσεις Λιβάνη) είναι ίσως τα καταλληλότερα για να περιγράψουν αυτό που βιώνουμε στις μέρες μας.
Εχει γίνει ίσως του συρμού για διάφορους θεσμικούς παράγοντες είτε του ΟΗΕ είτε διαφόρων κομμάτων να παπαγαλίζουν ότι «είμαστε η πρώτη γενιά που βιώνει τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής και η τελευταία που μπορεί να κάνει κάτι γι’ αυτό». Ομως, όπως έλεγε ο Ρέιμοντ Γουίλιαμ, «για να είσαι πραγματικά ριζοσπάστης πρέπει μάλλον να κάνεις την ελπίδα εφικτή, παρά την απελπισία πειστική».
Πολλά γράφονται αυτές τις μέρες για την Γκρέτα Τούνμπεργκ, τη νεαρή ακτιβίστρια από τη Σουηδία, τα περισσότερα γεμάτα καχυποψία και χολή. Οτι χειραγωγείται από επιτήδειους, ότι είναι ένα υστερικό κοριτσάκι, ότι είναι «άτομο με ειδικές ανάγκες», ότι προέρχεται από εύπορη οικογένεια και άλλα πολλά.
Το 2010 μια εξέγερση –που σηματοδότησε την «αραβική άνοιξη»– ξέσπασε στην Τυνησία με αφορμή την αυτοπυρπόληση νεαρού πλανόδιου μικροπωλητή, ο οποίος διαμαρτυρόταν για τη φτώχεια και τους εξευτελισμούς από αστυνομικούς. Το 1989 στην πλατεία Τιεν Αν Μεν του Πεκίνου ένας άνδρας με λευκό πουκάμισο στέκεται μπροστά στα τανκς και γίνεται το σύμβολο της φοιτητικής εξέγερσης ενάντια στη γραφειοκρατία του ΚΚΚ.
Θα μου πείτε, έχουν σχέση αυτές οι εμβληματικές φιγούρες με τη 16χρονη Σουηδή; Τηρουμένων των αναλογιών, ναι. Η Τούνμπεργκ μπόρεσε να καταφέρει μια σχισμή στο πέπλο της σιωπής γύρω από το θέμα της κλιματικής αλλαγής και της δραματικής μείωσης της βιοποικιλότητας. Γι’ αυτό και μόνο μπορούμε να της είμαστε ευγνώμονες. Δεν έχουμε ψευδαισθήσεις. Η κοινωνία του θεάματος ξέρει να αφομοιώνει και να «καταπίνει» την αμφισβήτηση, την εξέγερση και την «αυθάδεια».
Αυτό σημαίνει ότι η κοινωνία των πολιτών και κυρίως η νεολαία πρέπει να πάρουν την υπόθεση της κλιματικής κατάρρευσης (αυτός είναι ο σωστός όρος) στα χέρια τους. Μόνο εάν αυτό το κίνημα βαθύνει, πολιτικοποιηθεί και συνδεθεί με τον αγώνα ενάντια στη λεγόμενη οικονομία της αγοράς και τον καπιταλισμό μπορεί να δούμε κάποιο ουσιαστικό αποτέλεσμα. Διαφορετικά και αυτό το κίνημα θα έχει την τύχη της «αραβικής άνοιξης» ή του Occupy Wall Street.
Ομως σε κάθε περίπτωση η πολυχρωμία του περιβαλλοντικού κινήματος μπορεί να αναζωογονήσει ένα πολιτικό κίνημα μαραγκιασμένο και κολλημένο σε πρακτικές και εμμονές του παρελθόντος, οι οποίες συντηρούν διαιρέσεις και διασπάσεις. Το θέμα της κλιματικής κατάρρευσης και ενός μέλλοντος πέρα από τον αρπακτικό καπιταλισμό, με αλληλεγγύη, συνεργασία και κοινωνική συνοχή μπορεί σήμερα να τεθεί με άλλους όρους.
Και ίσως η μικρή Γκρέτα να είναι απλώς ο καταλύτης για να ανοίξει ένας γόνιμος διάλογος στον δημόσιο χώρο και ένα μονοπάτι στις συνειδήσεις εκατομμυρίων ανθρώπων, έτσι ώστε να αντιληφθούν πραγματικά ότι η ενδεχομενικότητα στην ιστορία μπορεί να περιλαμβάνει και τον αφανισμό της ανθρώπινης ζωής από τον πλανήτη.
Εστω, λοιπόν, και γι’ αυτή τη μοναδική στιγμή «φώτισης» που μας προσφέρεται απλόχερα σήμερα, έχω μόνο να πω «σ’ ευχαριστούμε, Γκρέτα!».
Άρθρο στην ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ
