Ρευστό κι αβέβαιο νέο έτος

Του Γιώργου Μαργαρίτη*

Συνήθως τα χαρακτηριστικά της χρονιάς που έρχεται μπορούμε να τα διακρίνουμε μέσα σε όσα αφήνει πίσω της η χρονιά που φεύγει. Η ρευστότητα και η συνακόλουθη αβεβαιότητα είναι τα κυρίαρχα στοιχεία στο σκηνικό που έχει διαμορφωθεί και μπορούμε χωρίς κίνδυνο να υποθέσουμε ότι με αυτά θα πορευθούμε στο 2016.

Ολα αυτά ισχύουν οπωσδήποτε για τη χώρα μας αλλά πλέον, ούτε η σταθερότητα της Ευρώπης, στο σύνολό της, ούτε η σταθερότητα του κόσμου που την περιβάλλει μπορούν να θεωρηθούν δεδομένες.

Στο εγχώριο πολιτικό σκηνικό η ισχνή κοινοβουλευτική πλειοψηφία της παρούσας κυβέρνησης σε συνδυασμό με τη σοβαρότητα των μέτρων που καλείται αυτή να θεσμοποιήσει και να εφαρμόσει υπόσχεται εξελίξεις ειδικά όταν η πολυαναγγελλόμενη «έξοδος από την κρίση» παραμένει ανεύρετη και αποκτά χαρακτηριστικά λογοπαιγνίου.

Η απόπειρα «φυγής προς τα εμπρός» με το άνοιγμα ζητημάτων που άπτονται θεσμικών αλλαγών και μεταρρυθμίσεων –o «διάλογος» για την Παιδεία είναι ένα τέτοιο παράδειγμα– προσκρούει στη γενική κοινωνική δυσπραγία αλλά και στο αβέβαιο της μακροημέρευσης της παρούσας κυβέρνησης.

Στις ήδη δεδομένες πιέσεις που η τελευταία αντιμετωπίζει από το εξωτερικό και από το εσωτερικό αναμένεται να προστεθούν στο κοντινό μέλλον καινούργιες: καθώς προχωρά η θεσμοποίηση των προβλέψεων του τρίτου μνημονίου είναι ορατή η καταβαράθρωση η πραγματική ή «τεχνική» (στις δημοσκοπήσεις) δημοφιλία της κυβέρνησης.

Η ανατροπή της δημοσκοπικής ισορροπίας λειτουργεί –το έχουμε δει πολλές φορές στο παρελθόν– ως αυτοεκπληρούμενη προφητεία: επαναφέρει τον περί εκλογών και ανακατατάξεων λόγο, ανατρέπει τα όποια σχέδια για «διευρύνσεις» και συνεργασίες και σε τελευταία ανάλυση καθιστά αδύνατη την εφαρμογή του οποιουδήποτε προγράμματος και μετατρέπει την κυβέρνηση σε μεταβατικό, «υπηρεσιακό» σχήμα.

Υποψιαζόμαστε ότι το βασικό στοιχείο στη στρατηγική της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝ.ΕΛΛ. υπήρξε ο χρόνος. Η δικομματική αυτή κυβέρνηση επιχείρησε να διαμορφώσει συνθήκες που θα της επέτρεπαν την παραμονή στην εξουσία για ένα εύλογο, όσο το δυνατόν μεγαλύτερο, χρονικό διάστημα. Ο πολιτικός αυτός χρόνος τής ήταν ζωτικά αναγκαίος για να προχωρήσει στην «κεφαλαιοποίηση» της εξουσίας της.

Να προχωρήσει δηλαδή στη δημιουργία και την ολοκλήρωση πλεγμάτων εξουσίας στον κρατικό ιστό –«πελατειακών σχέσεων» αν προτιμάτε– σε τρόπο ώστε να διατηρήσει το κυβερνών κόμμα και ο μικρότερος σύμμαχός του τη συνοχή και τη δυναμική του στην περίπτωση πρόσκαιρης απώλειας της εξουσίας.

Αυτή ήταν και είναι η προϋπόθεση για να παραμείνει το ΣΥΡΙΖΑ μέρος του συστήματος: να γίνει δηλαδή πολιτικός χώρος εξουσίας και κυβερνητικής εναλλαγής σε τρόπο ώστε να μπορέσει να διεκδικήσει εκ νέου την κυβερνητική εξουσία στην περίπτωση πρόσκαιρης απώλειάς της.

Η επιδιωκόμενη κεφαλαιοποίηση γίνεται ολοένα και πιο δυσχερής όσο αυξάνουν οι πολύπλευρες πιέσεις στο κυβερνητικό σχήμα. Και, όπως έχει αποδειχθεί, οι επικοινωνιακές τακτικές μπορούν μεν να δώσουν χρόνο και ίσως πρόσκαιρη ανακούφιση, δεν μπορούν όμως να αποτρέψουν τα όσα η πραγματικότητα δημιουργεί.

Η τρέχουσα πολιτική συγκυρία υπόσχεται πολλά πράγματα, δεν φαίνεται όμως πουθενά να υπόσχεται και να προσφέρει τον πολιτικό χρόνο που εναγώνια αναζητά η κυβέρνηση. Το αντίθετο, μάλιστα. Καθώς πολλαπλασιάζονται τα προβλήματα που αντιμετωπίζει το ευρωπαϊκό πολιτικό οικοδόμημα, το ελληνικό ζήτημα μετατρέπεται σε «συμπληρωματικό πρόβλημα», και δεν βρίσκεται πλέον στην πρώτη σειρά των απειλών που βαραίνουν την πολύπαθη «Ενωση».

Αυτό προκαλεί απροθυμία σε οποιαδήποτε επένδυση χρόνου και φαιάς πολιτικής ουσίας πάνω στο ζήτημα. Οι «διαπραγματεύσεις», πάνω στις οποίες στήριξαν πολλές προσδοκίες οι κυβερνήσεις και του χθές και η αντίστοιχη του σήμερα, μετατρέπονται μέσα σε αυτό το σκηνικό σε αμείλικτο μηχανισμό παραγωγής τελεσιγράφων, όπως εύκολα μπορεί να διακρίνει ακόμα και ένας αδαής περί τα διπλωματικά παρατηρητής.

Η δυνατότητα ελιγμών της παρούσας κυβέρνησης ακυρώνεται επιπρόσθετα από το γεγονός ότι η μόνη εναλλακτική λύση για εξαγορά της ανοχής της κοινωνίας περνά μέσα από τους μηχανισμούς της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Η οικονομία και η παραοικονομία των ΕΣΠΑ και των λοιπών «ευρωπαϊκών προγραμμάτων» θα εξακολουθήσουν τη νέα χρονιά να αποτελούν το προνομιακό πεδίο δραστηριοτήτων της «δημιουργικής» αστικής τάξης.

Η επίμονη μετατροπή εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ σε κυβόλιθους και σε πλακάκια είναι αμφίβολο αν βελτιώνει τη γενική αισθητική πόλεων που φιλοξενούν ολοένα και φτωχότερους κατοίκους, οπωσδήποτε όμως αποτελεί τονωτική ένεση για τα εισοδήματα εργολάβων και ποικίλων «επιχειρηματιών» που ριζώνουν στα πέριξ της πολιτικής και της αυτοδιοικητικής εξουσίας.

Η εκποίηση τραπεζών, λιμανιών και υποδομών βελτιώνει τις θέσεις των μονοπωλίων –κυρίως ξένων– χωρίς σε τίποτα να βελτιώνει τη ζωή των πολλών ή τις επιδόσεις της χώρας. Ολα αυτά δεν συνιστούν σε καμία περίπτωση συνταγή για οικονομική απογείωση ή έστω για ψευδαίσθηση «εξόδου από την κρίση».

Στο κοινωνικό πεδίο η σιωπή των τελευταίων μηνών, αποτέλεσμα της απογοήτευσης που έσπειρε γύρω της η «αριστερή καρικατούρα» της πρόσφατης εξουσίας – αναμένεται το συμβάν που θα συνδέσει επιμέρους δυσαρέσκειες και θα μετατρέψει σε ενεργή αντίδραση την ώς τώρα διάχυτη δυσπραγία.

Οι δυσοίωνες για τον κυβερνητικό συνασπισμό προοπτικές του νέου έτους οδηγούν σε έντονες προετοιμασίες για το επόμενο βήμα. Η πανστρατιά του χώρου τού «ΝΑΙ», που εκφράζεται με τη γοητεία που ασκεί η ηγεσία Μητσοτάκη στη Νέα Δημοκρατία σε παραπλήσιους χώρους «ευρωπαϊστών», δείχνει το δυσοίωνο, από την πλευρά των λαϊκών συμφερόντων, μέλλον.

Το μόνο που υπόσχεται η «διάδοχη» αυτή κατάσταση είναι η συνέχιση των ώς τώρα πολιτικών με ακόμα πιο επιθετικό και σθεναρό τρόπο. Σε βάρος των πολλών εξυπακούεται.

* Καθηγητής Σύγχρονης Ιστορίας ΑΠΘ

Άρθρο στην ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ