«Πού το πήγαινα, πού το γύρισα…

…και πού το κατασταλάζω».

Του Τάσου Παππά.

Με τους «πρώην τους» τα κόμματα δεν τα πάνε καλά. Οταν κάποιοι αποφασίζουν να διαρρήξουν τους δεσμούς τους με τα κόμματά τους, όποια επιχειρήματα κι αν καταθέσουν για να δικαιολογήσουν την επιλογή τους, συνοδεύονται από καταγγελίες για αποστασία, οπορτουνισμό, λιποταξία, ακόμα και για ξεπούλημα της συνείδησής τους έναντι ανταλλαγμάτων. Το είδαμε να συμβαίνει αυτό πολλές φορές στην πολιτική ζωή της χώρας, άλλωστε πολλές ήταν και οι μετακινήσεις προσώπων από το ένα κόμμα στο άλλο. Και το ΚΚΕ και το ΠΑΣΟΚ έχουν στολίσει τους πρώην τους με ένα σωρό… κοσμητικά επίθετα. Για το ΚΚΕ η αποχώρηση από το κόμμα και η συνεργασία με τον ταξικό αντίπαλο (σ’ αυτήν την κατηγορία ανήκουν όλα τα άλλα σχήματα) συνιστά έγκλημα καθοσιώσεως. Το ΚΚΕ είναι το κόμμα που έχει υποστεί τα περισσότερα πλήγματα. Είδε στελέχη του, μερικά πρώτης γραμμής, με μεγάλη προσφορά την περίοδο που ήταν στην παρανομία, με χρόνια στις εξορίες και στις φυλακές, να μετακινούνται σε περιόδους ομαλότητας στο ΠΑΣΟΚ.

Το ΠΑΣΟΚ λεηλάτησε και το εκλογικό ακροατήριο της κομμουνιστικής Αριστεράς και το στελεχικό δυναμικό της. Δεν πίστευε τότε η ηγεσία του ότι έκανε κάτι επιλήψιμο με τις επιθέσεις φιλίας που εξαπέλυε και με τις δελεαστικές προτάσεις του προς τα στελέχη της. Θεωρούσε πως οι μετακινούμενοι δεν άλλαζαν πολιτικό στρατόπεδο. Εφευγαν από ένα κόμμα της ευρύτερης δημοκρατικής παράταξης και πήγαιναν σε ένα άλλο κόμμα της ίδιας παράταξης για να πολεμήσουν από καλύτερες θέσεις τον κοινό εχθρό, δηλαδή τη Δεξιά. Οπότε δεν επρόκειτο για αποστασία και κακώς, κατά την κρίση της ηγεσίας του ΠΑΣΟΚ, τα κόμματα της κομμουνιστικής Αριστεράς αντιμετώπιζαν τη συγκεκριμένη πράξη ως εχθρική ενέργεια. Οι καιροί άλλαξαν και το ΠΑΣΟΚ βρέθηκε σε μειονεκτική θέση. Δικά του στελέχη αποχώρησαν μαζικά και προσχώρησαν στον ΣΥΡΙΖΑ. Η ιστορία επαναλήφθηκε, αλλά οι ρόλοι είχαν αλλάξει.

Το ΠΑΣΟΚ αντέδρασε όπως η κομμουνιστική Αριστερά. Με οργή εναντίον αυτών που στα δύσκολα προτίμησαν τη φυγή, με καταγγελίες για συναλλαγές κάτω από το τραπέζι, με υπαινιγμούς για την ηθική τους και με όλα εκείνα τα βιτριολικά επιχειρήματα που είχε χρησιμοποιήσει η κομμουνιστική Αριστερά όταν ήταν στη θέση του ΠΑΣΟΚ. Και σ’ αυτήν την περίπτωση πάντως δεν είχαμε ένταξη στο αντίπαλο στρατόπεδο. Ηταν μετακινήσεις εντός της λεγόμενης δημοκρατικής παράταξης. Ενδιαφέρον όμως έχουν οι περιπτώσεις αυτών που στο παρελθόν είχαν υπηρετήσει με ενθουσιασμό και πάθος την κομμουνιστική ιδεολογία και σε κάποια φάση γοητεύτηκαν από τον νεοφιλελευθερισμό και δέχτηκαν να πάρουν θέσεις εξουσίας σ’ ένα σύστημα στο οποίο κάποτε είχαν αντιταχθεί με όλες τους τις δυνάμεις. Τέτοιους θα βρούμε αρκετούς στη Νέα Δημοκρατία σε κυβερνητικά πόστα και σε θέσεις-κλειδιά.

Η ιστορία φυσικά δεν είναι καινούργια. Και στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες είχαμε πολιτικούς και διανοούμενους που ξεκίνησαν κομμουνιστές και κατέληξαν φανατικοί αντικομμουνιστές. Στο βιβλίο του «Τι απέγιναν οι διανοούμενοι;» (Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου) ο Εντσο Τραβέρσο παραπέμπει σ’ ένα άρθρο της Χάνα Αρεντ το 1953 όπου κάνει τη διάκριση σε «όχι πια κομμουνιστές» που είχαν εγκαταλείψει την κομματική τους στράτευση και σε «πρώην κομμουνιστές» οι οποίοι είχαν αλλάξει στρατόπεδο, όχι όμως και το σταυροφορικό τους πνεύμα (σελ. 86).

Για το ίδιο θέμα δημοσιεύτηκε στην «Εποχή» (2/7/2022) ένα κείμενο του Ισαάκ Ντόιτσερ σε μετάφραση του Χάρη Γολέμη. Αναφέρεται στους διανοούμενους μιας άλλης εποχής, αλλά με λίγη προσπάθεια και με κάποια δόση αυθαιρεσίας, μπορούμε να κάνουμε τις συγκρίσεις με το σήμερα: «Ο αιρετικός έχοντας έρθει σε ρήξη με την κομματική γραφειοκρατία στο όνομα του κομμουνισμού, στη συνέχεια έρχεται σε ρήξη με τον ίδιο τον κομμουνισμό… Δεν υπερασπίζεται πλέον τον σοσιαλισμό από την αδίστακτη παραποίησή του, τώρα υπερασπίζεται το ανθρώπινο είδος που κινδυνεύει από την πλάνη του σοσιαλισμού. Δεν πετάει πλέον τα βρόμικα νερά της ρωσικής επανάστασης για να προστατεύσει το μωρό. Ανακαλύπτει ότι το μωρό είναι ένα τέρας που πρέπει να στραγγαλιστεί. Ο αιρετικός γίνεται αποστάτης… Ως κομμουνιστής, δεν έβλεπε καμιά διαφορά ανάμεσα στους φασίστες και τους σοσιαλδημοκράτες. Ως αντικομμουνιστής, δεν βλέπει καμιά διαφορά μεταξύ του ναζισμού και του κομμουνισμού».

Η αναθεώρηση των απόψεων, όταν τα ιστορικά γεγονότα είναι συντριπτικά και διαψεύδουν τις προσδοκίες, είναι συνηθισμένο φαινόμενο. Μόνο οι νεκροί και οι δογματικοί μένουν αμετακίνητοι. Εχει όμως σημασία και η μετέπειτα στάση των προσώπων απέναντι σ’ αυτό που κάποτε πίστευαν. Οταν γίνονται βασιλικότεροι του νέου βασιλέως και γλείφουν εκεί που έφτυναν υπάρχει κάποιο πρόβλημα και αισθητικό και επί της ουσίας πολιτικό. Στρατευμένοι χτες, στρατευμένοι σήμερα, αλλά σε άλλη υπόθεση. Πιστοί χτες, πιστοί σήμερα, αλλά σε διαφορετικό Θεό. Πορεύτηκαν για κάμποσο καιρό με ευγενείς μύθους και αναποδογυρίζοντας τις ιδέες τους κατέληξαν να υπηρετούν επωφελή ψεύδη, τυφλωμένοι από το καινούργιο πάθος τους. Από την ακραία λατρεία στην ακραία απόρριψη.

Άρθρο στην ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ