Περί πολιτικής ηθικής

Του Γιώργου Φλωρίδη

————————————————————-Τώρα που κατακάθισε ο “κουρνιαχτός”, που σηκώθηκε με αφορμή την παραίτηση από το κόμμα, αλλά όχι από την ευρω-βουλευτική έδρα, ενός νέου (και προερχόμενου από τα κοινωνικά κινήματα – κατά την υπερήφανη δήλωσή του) ευρω-βουλευτή, ίσως είναι χρήσιμες κάποιες σκέψεις σ’ ένα διάλογο που αφορά την ποιότητα της δημοκρατίας μας, αλλά και τις εκπτώσεις που είμαστε έτοιμοι, κατά περίπτωση, να κάνουμε.

Πολλές φορές η συζήτηση φτάνει σε αδιέξοδο, επειδή δεν ξεκινά από υπαρκτές καταστάσεις, αλλά από ιδανικές. Εννοώ κυρίως τον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζουμε το κομματικό φαινόμενο και τη λειτουργία του στην Ελλάδα. Για πολλές δεκαετίες, πολλοί από εμάς -πολιτικοί και πολίτες- δεχτήκαμε, ανεχτήκαμε, συμμετείχαμε, βολευτήκαμε και εξυπηρετηθήκαμε από τη λειτουργία των κομμάτων ως καρικατούρα δημοκρατίας, με αναγνώριση του κυρίαρχου αρχηγικού δικαιώματος. Οι εσωτερικοί συσχετισμοί αφορούσαν κυρίως τους “από κάτω”, μέχρι του σημείου που δεν έθιγαν ή θίγουν -ακόμη και σήμερα- τον αρχηγό. Τα ελληνικά κόμματα ουδέποτε διαμόρφωσαν εσωτερική δημοκρατία, κατά το πρότυπο πολλών ευρωπαϊκών κομμάτων. Κυρίαρχος σκοπός τους ήταν -και παραμένει- η κατάκτηση και, κυρίως, η “παντί τρόπω” διατήρηση της κυβερνητικής εξουσίας. Η περίπτωση της τρικομματικής δείχνει ότι τελικά η μονοκομματική δυνατότητα διακυβέρνησης δεν ήταν η πραγματική αιτία των δεινών μας, αφού η πελατειακή αντίληψη για το κράτος-λάφυρο και η εξυπηρέτηση φίλων και κολλητών περνούν μέρες δόξας αυτήν την περίοδο. Όσοι συμμετείχαν -και συμμετέχουν- στη λειτουργία των κομμάτων, έχουν αποδεχτεί, μεταξύ των πολλών άλλων, ένα από τα βασικά στοιχεία της εξουσίας του αρχηγού και του περιβάλλοντός του: τον ορισμό των προσώπων που θα συμμετάσχουν στα ψηφοδέλτια του κόμματος σε όλες τις εκλογές. Αν, λοιπόν, αυτό συμβαίνει, τότε η συζήτηση για το πού “ανήκει” η βουλευτική ή ευρω-βουλευτική έδρα έχει μια εύκολη απάντηση: στο κόμμα, στο οποίο με τις γνωστές -και αποδεκτές από πριν, διαδικασίες- ανακηρύχθηκε κάποιος ως υποψήφιος και εκλέχθηκε. Ή, για να το πούμε αλλιώς, αυτός που αποδεχόμενος τις διαδικασίες εκλέχθηκε, απλώς δεν θα είχε εκλεγεί αν δεν είχε εγκριθεί -εσωκομματικά- η υποψηφιότητά του ή αν ήταν υποψήφιος ως ανεξάρτητος. Μπορεί η υποψηφιότητά του να έφερε κάποιους προσωπικούς του ψήφους στο κόμμα, αλλά αυτό ποτέ δεν μπορεί να μετρηθεί κατά πόσο έπαιξε ρόλο στο να πάρει το κόμμα (προσοχή: το κόμμα) την έδρα.

Υπάρχει, άραγε, διαφορά στην περίπτωση ενός δημοκρατικά οργανωμένου κόμματος σε σχέση με την έγκριση της υποψηφιότητας και την “κυριότητα” της έδρας; Κατά τη γνώμη μου και σε τελική ανάλυση καμία. Στα εκλογικά συστήματα των ευρωπαϊκών χωρών δεν υπάρχει σταυρός προτίμησης. Σε κάποια από αυτά, οι ψηφοφόροι διατηρούν το δικαίωμα να αλλάζουν τη σειρά των προς εκλογή υποψηφίων, αλλά στην πράξη τηρούν τη σειρά εκλογής που έχει επιλέξει το κόμμα. Τι θα έπρεπε να γίνεται, λοιπόν, στην περίπτωση σημαντικής διαφωνίας ενός βουλευτή με το κόμμα του; Στην πατρίδα μας, όλοι όσοι κάποια στιγμή διαφωνούν και θέλουν να αποστασιοποιηθούν από το κόμμα τους, δηλώνουν με μεγάλη ευκολία ότι πλέον είναι ανεξάρτητοι και διατυπώνουν, διαχρονικά και χωρίς καμία πρωτοτυπία και φαντασία, την ίδια άποψη: “δεν αποστάτησα εγώ, αλλά το κόμμα μου από τις αρχές του”. Πώς ορίζεται, όμως, η “αποστασία” ενός ολόκληρου κόμματος; Αν ένα κόμμα αλλάξει ριζικά πορεία, αυτό γίνεται είτε με απόφαση του αρχηγού και της ομάδας του -όπως γίνεται αποδεκτό από τον κάθε υποψήφιο στην Ελλάδα- είτε με αποφάσεις των συλλογικών οργάνων του. Επομένως, το συμπέρασμα είναι απλό: για την όποια αλλαγή συμπεριφοράς στην πορεία του κόμματος, ο κόσμος θα αποφασίσει στις επόμενες εκλογές. Μέχρι τότε, αυτός που διαφωνεί οφείλει να παραδώσει την έδρα του. Αυτήν που δεν θα είχε πάρει ποτέ αν δεν είχε τοποθετηθεί ως υποψήφιος από το κόμμα ή αν είχε τολμήσει να κατέλθει στις εκλογές ως ανεξάρτητος. Και από τη θέση του πολίτη, αυτήν στην οποία βρισκόταν πριν την υποψηφιότητά του, να υπερασπίσει τις ιδέες του.

Στην περίπτωση που μας απασχόλησε τελευταία, κάποιοι επιχείρησαν διάφορες κλιμακώσεις στην κριτική τους: “έπρεπε, λένε, να παραδώσει την ευρω-βουλευτική του έδρα, αφού είχε εκλεγεί με λίστα ως επιλογή του αρχηγού, ενώ οι άλλοι που έχουν εκλεγεί με σταυρό και έχουν ανεξαρτητοποιηθεί μετά τις εκλογές, δεν οφείλουν να το κάνουν”. Κάπως έτσι αρχίζουν οι εκπτώσεις, όσον αφορά τις αποδεκτές πολιτικές συμπεριφορές. Σύμφωνα με όσα υποστηρίζω παραπάνω, αυτή η άποψη δεν αντέχει σε καμία κριτική. Εισάγει δύο μέτρα και δύο σταθμά για το ίδιο ακριβώς ζήτημα. Κι όταν αρχίζουν οι εκπτώσεις σε κρίσιμα ζήτημα πολιτικής ηθικής και ποιότητας της δημοκρατίας, τότε δεν υπάρχει σταματημός. Ας σκεφτούμε πού έχουμε φτάσει κι ας δούμε επιτέλους ότι το πολιτικό σύστημα, στο οποίο συμμετείχα, δεν οδήγησε τυχαία τη χώρα στη χρεοκοπία. Οι διαρκείς εκπτώσεις σε θέματα διαφάνειας και στην εσωτερική κομματική δημοκρατία, όπως και η αποδοχή της πελατειακής και παρασιτικής διαχείρισης κρίσιμων θεμάτων που βόλεψαν και βολεύουν πολλούς, πρέπει να μας οδηγήσουν σε μια ισχυρή απόφαση: να τα αλλάξουμε όλα εκ βάθρων. Υπέρ της δημοκρατίας. Είναι κρίμα, σ’ αυτή τη δύσκολη εποχή που περνάμε, όπου ο κόσμος αναζητά νέα πρότυπα συμπεριφοράς, οι πολιτικοί να του προσφέρουν τα ακριβώς αντίθετα. Ο Στέλιος Ράμφος λέει ότι οι Έλληνες πείθονται λιγότερο από τα επιχειρήματα και περισσότερο από τα παραδείγματα. Αναζητάμε, λοιπόν, τα νέα παραδείγματα. Αλλιώς, δεν έχουμε καμία τύχη.

Άρθρο στο protagon.gr