Ο Τσιτσάνης κι οι αρχόντισές του

Γράφει ο Δημήτρης Χ. Παυλακούδης,

ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ – ΜΑ  Μεσαιωνικής και Βυζαντινής Φιλολογίας ΑΠΘ

Σε μια εποχή που ο πολιτισμός  περνά  τη δική του  «κρίση»   και ειδικά οι  παραστάσεις  και  οι  παραγωγές  ποιότητας  σε  θέατρο και  μουσική σπανίζουν, με το πρόβλημα ασφαλώς  στην επαρχία  να είναι ακόμη  μεγαλύτερο  έρχονται   ξαφνικά  μερικές  κυριολεκτικά  ευχάριστες εκπλήξεις!

Για μια ακόμη φορά  η «έκπληξη» έρχεται από  το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος!

Εδώ και χρόνια βέβαια το ΚΘΒΕ μας έχει συνηθίσει σε αξιόλογες παραστάσεις, όμως αυτό που «γευτήκαμε» θεατρικά και μουσικά χτες ήταν κάτι μοναδικό.

Η μουσικοθεατρική  παράσταση  «Σερσέ λα φαμ – Οι γυναίκες στα τραγούδια του Βασίλη Τσιτσάνη»  έρχεται  να ταράξει  τα  «ήσυχα» νερά της  Θεσσαλονίκης  το φετινό χειμώνα.

ΣΙΓΟΥΡΑ και  μόνο  το όνομα  ΒΑΣΙΛΗΣ ΤΣΙΤΣΑΝΗΣ είναι αρκετό  για να  πεισθεί  ο καθένας μας  να ασχοληθεί με την παράσταση.  Πόσο μάλλον οι σαλονικιοί  που έχουμε στο αίμα μας  το  ρεμπέτικο  και το λαϊκό τραγούδι.

Το «Σερσέ λα φαμ» όμως καθηλώνει. Ευφυέστατα και άρτια δομημένο κείμενο από το Στρατή Πασχάλη  και εξαίρετη  σκηνοθεσία και χορογραφία από την Σοφία Σπυράτου δένονται άρτια με τους ήχους και τα τραγούδια ενός συνθέτη που δέθηκε άρρηκτα με την πόλη της Θεσσαλονίκης. Κι αυτό γιατί αν και Τρικαλινός και με πολλές λαμπρές στιγμές στην Αθήνα ο Τσιτσάνης,πάντα δήλωνε πως η διαμονή του στην προσφυγομάνα πόλη μας την μαύρη περίοδο της Κατοχής τον στιγμάτισε. Εδώ υπηρέτησε τη θητεία του, εδώ παντρεύτηκε και εδώ γνώρισε ορισμένα από τα σπουδαιότερα πρόσωπα της ζωής του.

Γνήσιος λαϊκός άνθρωπος και μουσικός αυτοδίδακτος και ατόφιος έπλασε δημιουργικά τις απλές καθημερινές ιστορίες σε στίχο  απλό και δυνατά λυρικό και τις έντυσε με μουσική αυθεντική, καθαρή και αμόλυντη! Μπόλιασε τη μουσική του με το ρεμπέτικο και το παραδοσιακό-δημοτικό τραγούδι και έφερε το λαϊκό τραγούδι σε θέση οδηγού,καταξιώνοντας το  στις καρδιές όλων.

ΜΙΑ ΣΕΙΡΑ λοιπόν από τέτοιες καθημερινές ιστορίες με πρωταγωνιστή το Βασίλη Τσιτσάνη, που υποδύεται εξαιρετικά πετυχημένα (ειδικά στα αφηγηματικά μέρη και τους μονολόγους συναρπάζει) ο Λεωνίδας Κακούρης παρακολουθούμε στο «Σερσέ Λα Φαμ». Γύρω του περνούν πρόσωπα-σταθμοί στη ζωή του και κυρίως γυναίκες που ήταν άλλωστε και ό,τι αγάπησε περισσότερο. Γυναίκες όπως η Μαρίκα Νίνου (Αλεξία Σαπρανίδου) που τόσο ταίριαξε μαζί του φέρνοντας  τον  καημό της  προσφυγιάς  στα τραγούδια του, αλλά και η μεγάλη Σωτηρία Μπέλλου που τόσο αυθεντικά υποδύεται-αν και δεν τραγουδά  η  Άννα Κυριακίδου.

Κυρίαρχη μορφή η «Αρχόντισσα»  Ελίζα, η γυναίκα-σταθμός στη  ζωή του  Τσιτσάνη, την οποία υποδύεται έξοχα η  Βίκυ Παπαδοπούλου. Η Ελίζα υπήρξε ένα πρόσωπο που ο Τσιτσάνης γνώρισε τυχαία σε μια άδεια του ( υπηρετούσε στο Τάγμα Τηλεγραφητών στη Θεσσαλονίκη) όταν κατέβηκε στην Αθήνα και την οποία είχε ερωτευτεί ο φίλος του ο Λάκης. Γοήτευσε όμως το συνθέτη όπως ο ίδιος είχε διηγηθεί από την πρώτη ματιά και  παράλληλα εντυπωσιάστηκε και κείνη από αυτόν! Στη συνέχεια όλο το έργο διαπερνά  η τραγική ιστορία της Ελίζας,μιας πλούσιας πανέμορφης γυναίκας αρχοντικής καταγωγής που όμως αντιμετώπιζε πολλά προβλήματα και τελικά όπως μαθαίνουμε δια στόματος  του θεατρικού Τσιτσάνη λίγο πριν το τέλος χάθηκε όντας αλκοολική και ψυχικά διαταραγμένη,όταν  την εκτέλεσαν κατά τη διάρκεια της Κατοχής.

Η Ελίζα όμως σφράγισε ανεξίτηλα τη ζωή και τη μουσική του Τσιτσάνη και όχι μόνο, καθώς η δική της ιστορία έγινε ένα από τα μεγαλύτερα τραγούδια του, η «Αρχόντισσα»!

Η ιστορία της «Αρχόντισσας» λοιπόν είναι η κύρια αφήγηση της παράστασης εμπλουτισμένη μοναδικά με ποικίλες άλλες μικρές η μεγάλες ιστορίες απλών καθημερινών ανθρώπων! Άλλωστε η ουσία της παράστασης βρίσκεται στο πως νιώθεις πως «ταξιδεύεις»,πως χάνεσαι σε άλλους καιρούς και άλλες εποχές, πως βαδίζεις δίπλα στο μεγάλο συνθέτη και πως είσαι μέλος της παρέας του και του δικού του κόσμου!

Κι όμως όσα και να πεις για την παράσταση είναι λίγα…καθώς το ΜΟΥΣΙΚΟ ΤΗΣ ΚΟΜΜΑΤΙ είναι ποιοτικότερο και από την πιο καλοδουλεμένη συναυλία!

25 ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ του μεγάλου δημιουργού άρτια και άψογα δεμένα με τη θεατρική πλοκή ΑΠΟΓΕΙΩΝΟΥΝ το «Σερσέ Λα Φαμ»!

Η ΛΙΖΕΤΑ ΚΑΛΗΜΕΡΗ αποδίδει με μοναδική γλυκύτητα,αισθαντικότητα,τρυφερότητα και ερωτισμό σπουδαία τραγούδια που ερμήνευσαν οι «γυναίκες» του Τσιτσάνη επιβεβαιώνοντας πως η φωνή της είναι για τα δύσκολα και απαιτητικά! Νιώθεις πως είναι μια ακόμη  «Μούσα» του, μια σύγχρονη Νίνου! Ειδικά στη «Γκιουλμπαχάρ» που συνοδεύεται και από εξαιρετικά ριζοσπαστικη χορογραφία, στο «Αργοσβήνεις Μόνη» και στα «Δε  με στεφανώνεσαι» και «Τι σήμερα.τι αύριο,τι τώρα» αλλά και στο χιλιοακουσμένο δια στόματος Γιώργου Νταλάρα «Πέφτεις σε λάθη»  η ΛΙΖΕΤΑ γίνεται χωρίς υπερβολή και Νίνου και Μπέλλου και Γκρεϋ!

ΓΙΑ το ΔΗΜΗΤΡΗ ΜΠΑΣΗ δε χρειάζεται να πει κανείς πολλά! Απλά γιατί αν τον ακούσεις ….σωπαίνεις! Γνήσια,λαϊκή,καθαρή φωνή….Φωνή με μέταλλο γνωστή πλέον σε όλους του Έλληνες! Τραγουδιστής λαϊκός  απ’αυτούς που σπανίζουν σήμερα και που δεν έχουν μεγάλους συνθέτες του διαμετρήματος ενός Τσιτσάνη ή ενός Καλδάρα να τους γράψουν τραγούδια-ύμνους! Αναμετριέται φωνητικά με φωνές θρύλους που ερμήνευσαν Τσιτσάνη και σε πολλά τραγούδια «πατά» καλύτερα από αυτούς και  δείχνει να τους ξεπερνά!

«Αχάριστη, δεν πόνεσες για μένα
κι αυτό το βρίσκω να `ναι άδικο…»  μας τραγουδά ο Μπάσης βγαίνοντας στη σκηνή και μας καθηλώνει!

«Χωρίσαμε ένα δειλινό»,  «Γιατί με ξύπνησες πρωί», «Κάνε λιγακι υπομονή», «Τα λερωμένα τ’άπλυτα» και τόσα άλλα σε αναγκάζουν να χειροκροτήσεις μια φωνή που βγαίνει αβίαστα σα νερό γάργαρο από  έναν άνθρωπο που είναι παιδί του «λαού» κι έτσι κάνε το ρόλο-βίωμα και το βίωμα ρόλο.Ειδικά στο «Παλιόσπιτο» που ηχεί στα αυτία μου από παιδί με τη φωνή του Στέλιου Καζαντζίδη, ο Μπάσης δίνει μια ξεχωριστή βυζαντινή μελωδικότητα που μετατρέπει το τραγούδι από απλό παράπονο σε λυρική εξομολόγηση του κάθε προδωμένου!

Τέλος ο Μπάσης δικαιωματικά παίρνει ως  πρωταγωνιστής ερμηνευτής και το ρόλο του μουσικού «αφηγητή»-τραγουδιστή  της «Αρχόντισσας» του κεντρικού τραγουδιού-ιδέα της παράστασης και  το απογειώνει!

ΑΣΦΑΛΩΣ και δε θα μπορούσαμε να παραλείψουμε τη φωνή έκπληξη της βραδιάς,τον εκπληκτικό ρεμπέτη στη φωνή και την όψη ΓΙΑΝΝΗ ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ που έφερε το πιο «μάγκικο»- σκληρό στοιχείο πολλών τραγουδιών του Τσιτσάνη στο ρόλο του, ενώ  είχε  και θεατρικό-δραματικό ρόλο στο έργο(βέβαια οι πιο ψαγμένοι όπως ο φίλος Πάνος Τσαχιρίδης που καθόταν δίπλα μου μου είπαν την μουσική του προϊστορία και καλλιέργεια)! Όπως και να χει ο εν λόγω ερμηνευτής  που  παραπέμπει σε χαρακτήρα της ταινίας Ρεμπέτικο και έχει  πεδίο δόξης  λαμπρό  μπροστά του.

Πολύ καλοί και οι μουσικοί που συνόδευαν τους ερμηνευτές και ενίοτε έπαιζαν και μουσική πίσω από τη θεατρική δράση και εξαιρετικές και οι χορογραφίες με τις κοπέλες ειδικά να μαγεύουν στα ανατολίτικης υφής άσματα και τους  χορευτές να αποδίδουν εξαιρετικά ζεϊμπέκικο που συνόδευε τους ερμηνευτές!

ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ  ο ΒΑΣΙΛΗΣ ΤΣΙΤΣΑΝΗΣ θα καμαρώνει αν από κει που βρίσκεται μαζί με τη Νίνου,τη Μπέλλου και φυσικά τις υπόλοιπες γυναίκες του αλλά και το Μουσχουντή(ο Δημήτρης Καραβιώτης  που τον υποδύονταν επίσης στο πετσί του ρόλου)  βλέπει πόσο πιστά και με πόσο σεβασμό προσεγγίζουν το έργο του οι συντελεστές του «Σερσε λα Φαμ»!

ΕΥΤΥΧΩΣ η παράσταση θα μείνει καιρό στην πόλη μας! Άλλωστε ο κόσμος της Θεσσαλονίκης αγαπά πολύ κάθε τι λαϊκό και αυθεντικό σαν τον Τσιτσάνη!

Φεύγοντας αναλογιζόμουν πόσο καλά κρατά στον «αέρα» της  αυτή η πόλη το στοιχείο της προσφυγιάς, του ξεριζωμού μα και του γνήσια λαϊκού !

Όσα για σας δεν έχετε παρά να πάτε μια βόλτα  στη γειτονική σ’εμάς τους «Δυτικούς» Μονή Λαζαριστών και ν’απολαύσετε «Σερσε λα φαμ»!

Υ.Γ. Μου άρεσε πολύ πως προβάλλεται κατά διαστήματα και ο Τσιτσάνης ως λαϊκός φιλόσοφος! « Ο φίλος και ο αδερφός δε χρειάζονται λόγια!Σε καταλαβαίνουν και σε νιώθουν και χωρίς να τους μιλήσεις»

«Το μπουζούκι είναι το όργανο που ξέρει να κλαίει», «Ποια χαρά δεν κρύβει μέσα της και λίγη πίκρα;»  αλλά και η φιλοσοφία δια στόματος Λιζέτας: « Η αλήθεια βρίσκεται πάντοτε στην απέναντι όχθη»