Ο νεοελληνικός διαφωτισμός,

…το όραμα του Ρήγα και η δημιουργία του έθνους-κράτους».

Του Βλάση Αγτζίδη (*)

«Η Ελλάδα έγινε η πηγή έμπνευσης του διεθνούς φιλελευθερισμού, και ο φιλελληνισμός…της δεκαετίας του 1820 έπαιξε ρόλο ανάλογο με αυτόν που θα έπαιζε στο τέλος της δεκαετίας του 1930 η υποστήριξη στην Ισπανική Δημοκρατία» –

ERIC HOBSBAWM, «Η εποχή των επαναστάσεων, 1789-1848

Αυτούς τους άξονες που τίθενται στο τίτλο, καλούνται να αναπτύξουν οι εισηγητές της πρώτης εκδήλωσης που διοργανώνει το Σάββατο 14 Μαρτίου, 7.30 μ.μ. στο χώρο της Πολιτιστικής Εταιρείας (Μητροπόλεως 11), ο νεοϊδρυθείς «Όμιλος για την Ιστορία και τον Πολιτισμό του ν. Κιλκίς»    σε συνεργασία με την «Πολιτιστική Εταιρεία Εκπαιδευτικών».

Η σημασία του 1821

Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι η μεγαλύτερη και σημαντικότερη επέτειος του νεότερου ελληνισμού είναι η 25η Μαρτίου. Η συμβολική αυτή ημερομηνία παριστά στην πραγματικότητα την έναρξη της ένοπλης διαδικασίας που στόχευε στην πολιτική αποκατάσταση του γένους. Μόνο που χρόνια τώρα, η αναφορά μας στη συγκεκριμένη επέτειο περικλείεται μέσα στο ομοιόμορφο και το αυτονόητο, κάτι που αποτρέπει το στοχασμό για την ίδια την επέτειο, για τα σύμβολα και τους μύθους.

Η Επανάσταση του 1821 δεν ήταν ένα τοπικό γεγονός, αλλά είχε παγκόσμια σημασία. Υπήρξε μια πρώιμη εθνική επανάσταση, εμπνευσμένη από το πρότυπο της Γαλλικής, ενάντια στην ισλαμική κυριαρχία στο χώρο της Ανατολής. Ήταν μια επανάσταση που είχε ως γενέθλια ημερομηνία την 22α Φεβρουαρίου του 1821, όταν ο Αλέξανδρος Υψηλάντης πέρασε τον Προύθο, ύψωσε τη σημαία της Επανάστασης και δύο μέρες μετά εξέδωσε την προκήρυξη-κάλεσμα «Μάχου υπέρ πίστεως και πατρίδος». Αυτό ήταν το γεγονός που πυροδότησε τις ελληνικές εξεγέρσεις σε διάφορα μέρη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, με πιο πετυχημένη απ’ όλες αυτή του Μοριά.

Ο νέος ιστορικός, που καλείται να διερευνήσει τα όσα διαδραματίστηκαν κατά τον 19ο αιώνα, μέχρι και το τραγικό για μας ´ 22, βρίσκεται μπροστά σε ένα πλήθος άγνωστων σημαντικών ζητημάτων – θεωρητικών αλλά και συγκεκριμένων γεγονότων. Θέματα καθοριστικής σημασίας για την τελική μορφή που έλαβε η ελληνική ταυτότητα, η Ελλάδα και ο ελληνικός κόσμος, αλλά και η γεωπολιτική ισορροπία που επικράτησε στην ευρύτερη περιοχή μας, αγνοούνται και εντέχνως απωθούνται. Η σύγχυση μεταξύ εθνικού κράτους και ελληνικού κόσμου είναι πλέον καθολική. Οι οδύνες που προκάλεσε στον ελληνισμό η εποχή του έθνους-κράτους και οδήγησε στον περιορισμό των Ελλήνων στο βαλκανικό νότο, είναι άγνωστες. Η μεγέθυνση του ελληνικού κράτους, επικάλυψε τη σμίκρυνση του ελληνικού κόσμου.

Έλλειψη συμφωνίας

Το περιεχόμενο της Επανάστασης του 1821 διχάζει ακόμα την Ελλάδα, αναδεικνύοντας ότι ακόμαμέχρι σήμερα δεν υπάρχει κοινή συμφωνία για όλες τις παραμέτρους εκείνης της εντυπωσιακής εξέγερσης. Τα θέματα που διχάζουν εκκινούν από ζητήματα τυπολογικά, όπως το πότε είναι η επίσημη ημέρα κήρυξης της Επανάστασης, έως ζητήματα που σχετίζονται με το κοινωνικό περιεχόμενο, το διεθνές πλαίσιο και την ποιότητα της αποκτημένης ελευθερίας.

Γενικά, η παραδοσιακή αφήγηση, συμπεριλαμβανομένης και της αφήγησης της Αριστεράς, χαρακτηρίζεται από μερικότητα που οφείλεται στην εσωστρέφεια της νεοελληνικής κοινωνίας, αλλά και της επιστημονικής κοινότητας. Έτσι, διάφορες παράμετροι που σχετίζονται με το ιδεολογικό, κοινωνικό αλλά και γεωγραφικό πλαίσιο παραμένουν ακόμα άγνωστες, παρ’ ότι η Επανάσταση του 1821 έχει μελετηθεί σε μεγάλο βαθμό.

Αυτά τα ζητήματα θα επιχειρήσει να προσεγγίσει η εκδήλωση του «Ομίλου για την Ιστορία και τον Πολιτισμό του ν. Κιλκίς» το επόμενο Σάββατο

——————

(*) διδάκτωρ σύγχρονης Ιστορίας, μαθηματικός. Βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών για τη συγγραφή της ιστορίας της παρευξεινίου ελληνικής Διασποράς