Και η αποχή;

Του Φίλιππου Δ. Δρακονταειδή.

Εχει άραγε σημασία να αναρωτηθεί κανείς ποιοι είναι οι λόγοι που ωθούν κάποιον να απόσχει από μιαν εκλογική διαδικασία; Μπορεί μήπως να υποστηριχθεί πως η συμμετοχή μέρους του συνολικού πληθυσμού αρκεί για να αιτιολογείται πλήρως το εκλογικό αποτέλεσμα; Αν τα εμφανιζόμενα στοιχεία μαρτυρούν πως η αποχή στο Βέλγιο κατά τις ευρωεκλογές ήταν μόλις 10%, ενώ στη Σλοβακία έφτασε το 87%, με την Ελλάδα να βρίσκεται περίπου στο μέσο αυτού του ανοίγματος (κάτι περισσότερο από 43%), υπάρχουν εξηγήσεις;

Αν υποθέσουμε πως η διαμάχη Φλαμανδών (ολλανδόφωνων) και Βαλλόνων (γαλλόφωνων) στο Βέλγιο είναι πρόξενος της σπουδής των ψηφοφόρων, αν υποψιαστούμε πως η Σλοβακία είναι μοναδικό δείγμα καθολικής απόρριψης μιας υποχρέωσης δίχως αντίκρισμα, τέτοιοι συλλογισμοί είναι ικανοί να αποσιωπήσουν την πραγματικότητα μιας κοινωνικής και πολιτικής κατάστασης, η οποία -και στις δύο περιπτώσεις- εμφανίζεται σε καθεστώτα δημοκρατίας; Με άλλα λόγια, μήπως το Βέλγιο είναι συντριπτικά δημοκρατικό, ενώ η Σλοβακία είναι η δημοκρατία μιας μειοψηφίας;

Το ποσοστό αποχής στην Ελλάδα, που, το επαναλαμβάνουμε, βρίσκεται στο μέσο αυτών των δύο παραδειγμάτων, μπορεί να ερμηνευτεί ως δείγμα μιας δημοκρατίας μέσης δημοκρατικότητας; Ποιοι είναι άραγε εκείνοι που απέχουν; Μπορούμε να υποθέσουμε πως είναι ασθενείς, οδοιπόροι, ετεροδημότες. Κατά πάσα πιθανότητα δεν ξεπερνούν το 50% του δείγματος της αποχής, υπόθεση που στηρίζεται σε μετρήσεις παλαιότερων εκλογικών αναμετρήσεων, όπου η αποχή κυμαινόταν από 20% ώς 30%.

Αρκεί μήπως να υποστηρίξουμε ότι η κατρακύλα των ιδεολογιών, η αναξιοπιστία της πολιτικής και άλλοι τέτοιοι παράγοντες έχουν το κοινό τους, το οποίο δεν «πολιτεύεται», δεν ασκεί δηλαδή το ύψιστο δημοκρατικό καθήκον του; Και αν είναι έτσι, αυτό το κοινό δεν ενδιαφέρει, παρ’ όλο που αποτελεί το άλλο 50% της αποχής, κάτι παραπάνω από το 20% του εκλογικού σώματος; Μήπως αυτό το κοινό παραμένει αχειραγώγητο από κόμματα και πολιτικάντικα συμπλέγματα; Μήπως εξαιτίας αυτής της στάσης πρόκειται για ένα σιωπηλό περιθώριο, που δεν αξίζει προσοχή, επειδή δεν αποτελεί κομματικό κίνδυνο;

Οι ευρωεκλογές, όπως και οι εθνικές εκλογές, ακολούθησαν την πεπατημένη: τα κόμματα, οι παράγοντες, οι σχεδιασμοί εσωτερικών ισορροπιών ή ανατροπών έδωσαν μια δυναμική που στηρίχτηκε σε περιοδείες, φωταψίες, παραστάσεις, σε υποστηρικτικούς συνδυασμούς και συμπράξεις, σε αποστολές σταυρωμένων ψηφοδελτίων, σε χιλιάδες τηλεφωνικές επικοινωνίες προς ψηφοφόρους του ενός κόμματος ή του άλλου, δίχως να σημαίνει πως όλα αυτά έγιναν από όλους τους υποψηφίους και από όλα τα κόμματα, έγιναν όμως εντός ενός ακατάπαυστου θορύβου, με διαφοροποίηση ένα πάρτι και συνθήματα οπαδών αθλητικής ομάδας, έτσι που οι υποψήφιοι οι οποίοι έλαβαν το χρίσμα του ευρωβουλευτή έχουν λάβει την ευλογία του ψηφοφόρου και αποτελούν απόδειξη της άμεσης ή έμμεσης κομματικής προόδου, εμφάνισης (στις περισσότερες περιπτώσεις), αλλά και συντριβής (σε άλλες περιπτώσεις). Εξυπηρετήθηκε έτσι η δημοκρατία;

Η απάντηση είναι «ναι», αφού «ο κυρίαρχος λαός εκφράστηκε», «το μήνυμα πέρασε», «η ανάπτυξη έφτασε», «ο αέρας της νίκης» φύσηξε. Και σε αυτό το «ναι», είναι άραγε αστείο να αναρωτιέται κανείς τι είναι εκείνο που εκφράζει η αφωνία της αποχής; Αυτό το «ναι» έχει την εξουσία να επιδεικνύει την αποχή ως ενοχή; Το οργανωμένο κομματικό, παραγοντικό και εκλογολογικό περιβάλλον έχει την αυταρέσκεια να ικανοποιείται για τους στόχους που πέτυχε. Και η επιτυχία τού προσφέρει το πλεονέκτημα ότι δοκιμάστηκε και θα επαναληφθεί.

Υπάρχουν υποθέσεις πως η αποχή είναι μεγαλύτερη μεταξύ των νέων, για τους οποίους εξάγεται το συμπέρασμα ότι είναι «απολιτικοί», ένας όρος που δεν αποκλείει να είναι «εν δυνάμει πολιτικοί», οπότε τα καλέσματα από το ένα ή το άλλο κόμμα να προσχωρήσουν στις γραμμές του έχουν τη λογική της επαναληπτικότητας μιας τεχνικής που δεν έχει πάψει να αποδίδει και δεν υπάρχει λόγος να αποσυρθεί. Υποστηρίζεται πως οι νέοι στα ψηφοδέλτια των ευρωεκλογών ήταν «νέες φωνές». Δεν ακούστηκαν. Οι εκλεγέντες είναι «νέοι» στη σκηνή και, από άποψη ηλικίας τουλάχιστον, δεν στερούνται παρελθόντος. Η αποχή διευκόλυνε την εκλογή τους;

Άρθρο στην ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ