Ισότητα κι ανισότητα φύλων
Του Νίκου Κωνσταντινίδη*
Η γυναίκα στη μακραίωνη πορεία της στον πλανήτη Γη ήταν ανέκαθεν αδικημένη, καθώς όφειλε να ζει σε μια ανδροκρατούμενη κοινωνία. Στην ιστορία της εξέλιξης των δύο φύλων η ανισότητα ήταν πάντα στη μεριά της γυναίκας.
Υπήρξαν όμως και φορές με δράσεις όπως στη δωρική Σπάρτη και στην ιωνική Αθήνα, όπου μαζί με τους άνδρες και τα αγόρια, έπαιρναν μέρος γυναίκες και κορίτσια. Υπήρξαν και φιλοσοφικές σχολές στις οποίες διακρίθηκαν γυναίκες όπως: η Κόριννα, η Ασπασία, η Σαπφώ, η Θεανώ κ. ά. «Η γυναικεία φύσις ουδέν χείρων της του ανδρός» έγραφε ήδη από τότε ο Ξενοφών στο «Συμπόσιον”.
Ωστόσο, το αντιφεμινιστικό πνεύμα ήταν διάχυτο στον αρχαίο κόσμο από ρήτορες και φιλόσοφους. Ο Περικλής, αν και θαύμαζε την Ασπασία έλεγε ότι «η καλύτερη γυναίκα είναι εκείνη για την οποία οι άνδρες ομιλούν λιγότερο». Αλλά και η προοδευτική νομοθεσία του Σόλωνα περιείχε απαγορεύσεις για τη γυναίκα.
Και αργότερα στα χρόνια του Χριστιανισμού, η γυναίκα παρέμεινε η μεγάλη αδικημένη στον πλανήτη Γη. Ο Απόστολος των Εθνών Παύλος έλεγε χαρακτηριστικά: «Αι γυναίκες εν ταις εκκλησσίαις σιγάτωσαν, ου γαρ επιτρέπεται αυταίς λαλείν».
Αξία στη γυναίκα έδωσε ο Χριστός. Οι μαθητές του εξεπλάγησαν όταν Τον είδαν να μιλά με τη Σαμαρείτιδα: «Και εθαύμασαν ότι μετά γυναικός ελάλει», αναφέρουν τα χριστιανικά κείμενα.
Μετά τους ρωμαϊκούς και τους βυζαντινούς χρόνους, κατά την περίοδο της Αναγέννησης ξεκινά δειλά – δειλά η απαρχή των κοινωνικών αγώνων υπέρ της γυναίκας. Κυρίαρχο ρόλο στη δημιουργία φεμινιστικής κίνησης έπαιξε η βιομηχανική επανάσταση, καθώς στάθηκε η αιτία που η γυναίκα μπήκε στην εργασία, με αποτέλεσμα την ίδρυση πολλών γυναικείων οργανώσεων, με επιδίωξη την ίση μεταχείριση γυναίκας και άνδρα.
Ένα από τα πρώτα που έκαναν οι γυναικείες οργανώσεις ήταν να διεκδικήσουν δικαίωμα ψήφου. Στην πατρίδα μας το δικαίωμα αυτό δόθηκε το 1930 σε όσες γυναίκες ήταν άνω των 30 ετών και γνώριζαν ανάγνωση και γραφή, αλλά μόνο για τις κοινοτικές και τις δημοτικές εκλογές.
Το 1949 δόθηκε δικαίωμα ψήφου σε όλες τις γυναίκες από 20 ετών κι άνω, ανεξάρτητα από γραμματικές γνώσεις, αλλά και πάλι μόνο για τις κοινοτικές και δημοτικές εκλογές, ώσπου το 1952 παραχωρήθηκε δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες, σε πλήρη μορφή του «εκλέγειν και εκλέγεσθαι».
Παρόλα αυτά πλήρης ισότητα μεταξύ των δύο φύλων δεν έχει επιτευχθεί, ίσως γιατί η νοοτροπία δεν αλλάζει ταυτόχρονα με τη νομοθεσία. Η έξοδος ωστόσο της γυναίκας στην αγορά εργασίας προκάλεσε ένα πολιτισμικό ρήγμα στη δομή της πατριαρχικής οικογένειας και την ταρακούνησε συθέμελα. Οι σταθερές υποχρεώσεις των συζύγων έχουν πλέον ακυρωθεί με τα νέα δεδομένα…
Παρά ταύτα τίποτα δεν είναι το ίδιο για όλους, είτε πρόκειται για άνδρες, είτε για γυναίκες. Ούτε όλοι οι άνδρες είναι ίσοι μεταξύ τους ούτε όλες οι γυναίκες. Εξάλλου μια ζάπλουτη γυναίκα μπορεί να έχει όσους άνδρες επιθυμεί για υπηρέτες. Όπως και μια γυναίκα επιστήμονας έχει μεγαλύτερο κύρος από ότι ένας αστοιχείωτος (αγράμματος) άνδρας. Αντίθετα, μια γυναίκα υπουργός έχει το ίδιο κύρος με έναν άνδρα συνάδελφό της. Η ανισότητα των δύο φύλων είναι εντονότερη στα χαμηλά κυρίως κοινωνικά στρώματα.
Ωστόσο εκτός από τις βιολογικές διαφορές υπάρχουν και οι ταξικές. Το να είσαι γυναίκα και φτωχή είναι διπλά πιο δύσκολο, από το να είσαι άνδρας. Αν όμως είσαι οικονομικά ισχυρή δεν παίζει κανένα ρόλο το φύλο. Το είδαμε και στους Ολυμπιακούς Αγώνες, το 2004, όπου τον πρώτο ρόλο στη χώρα τον είχε γυναίκα.
Γυναίκα είναι και η ηρωίδα των Πεσμεργκά, που τραγουδά λίγο πριν ξεψυχήσει. Γυναίκα είναι και μια βασίλισσα. Γυναίκα είναι κι αυτή που εργάζεται στην ύπαιθρο σκληρά, που ζει την ανεργία και τη φτώχεια., αλλά γυναίκα είναι κι αυτή που ζει στη χλιδή και τον πλούτο.
Το θέμα είναι δηλαδή για ποια γυναίκα μιλάμε. Διότι εκτός από τη φυλετική διαφορά υπάρχει και η ταξική. Καθώς εκτός από το δικαίωμά μας σε κάτι, υπάρχει και η δυνατότητα αξιοποίησης του συγκεκριμένου δικαιώματος. Το δικαίωμα να πάνε για διακοπές στο εξωτερικό το έχουν όλοι. Μπορούν όμως να το αξιοποιήσουν όλοι; Πάνε όλες κι όλοι διακοπές; Πάνε όλες κι όλοι σε Μέγαρα Μουσικής και σε Θέατρα; Συνελόντι ειπείν: χωρίς την οικονομική ισότητα κάθε άλλη ισότητα είναι έννοια μισή. Το μέγεθος της δημοκρατίας είναι εξατομικευμένο, ανάλογα με τις δυνατότητες που έχει η καθεμιά και ο καθένας μας να το αξιοποιήσει.
*Συγγραφέας, εκπαιδευτικός
