Η Παλιά Νομαρχία – ΜΕΡΟΣ Ι
Του Θανάση Βαφειάδη.
Το διοικητήριο κτίζεται την περίοδο της ύστερης τουρκοκρατίας όταν το Κιλκίς είναι πλέον μια μεγάλη πόλη που αριθμεί περί τους 5.000 κατοίκους και είναι έδρα του καζά του Αβρέτ Χισάρ του σατζακίου Θεσσαλονίκης. Το 1899 ο καζάς του Αβρέτ Χισάρ σύμφωνα με τον Νικολαΐδη, που βασίσθηκε εν μέρει σε πίνακες των τουρκικών αρχών και εν μέρει σε επίσημα στοιχεία των χριστιανικών κοινοτήτων, ανερχόταν σε 35.202 κατοίκους. Γνωρίζουμε μάλιστα και την ημερομηνία των εγκαινίων του Διοικητηρίου που είναι η 17 Μαρτίου 1896.
O Πάνος Τσολάκης στο βιβλίο του «Οθωμανικά διοικητήρια στον ελλαδικό χώρο, 1850-1912» μας δίνει μια ακριβή αρχιτεκτονική περιγραφή του κτηρίου: «Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα αξιόλογο διώροφο εκλεκτιστικής μορφολογίας κτήριο, με διαστάσεις 19,20χ23 μ., το οποίο λόγω της κλίσης του εδάφους παρουσιάζεται σχεδόν τριώροφο στην πρόσοψή του. Οι όροφοι διαχωρίζονται στις όψεις με διαζώματα. Η κάλυψή του γίνεται με τετράριχτη στέγη από κεραμίδια, κάτω από την οποία προεξέχει γείσο που φέρει κυμάτια και οδόντες.
Στην πρόσοψη του κτηρίου ένα μεσαίο τμήμα, που αντιστοιχεί περίπου στο μισό του πλάτους της, προεξέχει κατά 70 εκ., ενώ στις πλάγιες πλευρές προεξέχουν αντίστοιχα δύο ακριανά τμήματα, δημιουργώντας μια πλαστικότητα στις επιφάνειές του. Στον άξονα συμμετρίας της πρόσοψης κυριαρχεί στο ύψος της στέγης μια μεγάλη ημικυκλική επίστεψη, η οποία πατάει πάνω σε χαμηλό στηθαίο που επεκτείνεται σε όλη την πρόσοψη. Στο τύμπανό της παρατηρούμε μια τετράγωνη αβαθή εσοχή, όπου παλαιότερα προφανώς υπήρχε έμβλημα. Η επίστεψη αυτή μας θυμίζει τα κυκλικά κεντρικά ακρωτήρια των αρχαϊκών αετωμάτων. Στις δύο άκρες του στηθαίου, καθώς και πάνω από την επίστεψη, υπάρχουν πήλινες διακοσμητικές γλάστρες.
Τα παράθυρα του κτηρίου έχουν περιμετρικά πλαίσια με κυμάτια, μικρό τοπικό γείσο, καθώς και ορθογώνιο πλαίσιο κάτω από τις ποδιές τους. Σε όλες τις γωνίες του, καθώς και εκατέρωθεν της κεντρικής εισόδου υπάρχουν παραστάδες με επίκρανα».
Το διοικητήριο στη μάχη του Κιλκίς ήταν το στρατηγείο των Βουλγάρων, οι οποίοι εγκατέλειψαν άρον – άρον μόλις πλησίαζε ο ελληνικός στρατός αφήνοντας σημαντικά έγγραφα, όπως σημείωνε το ΣΚΡΙΠ στις 26-6-1913: «Εις το στρατιωτικόν διοικητήριον Κιλκίς ευρέθη μεταξύ άλλων εγγράφων και το σχέδιον οχυρώσεως του Κιλκίς. Η οχύρωσις αύτη έχουσα σχήμα ημικυκλίου αποτελεί τέλειον σύστημα, συγκροτείται δε εκ δεκαπέντε περιφράκτων περιβόλων ισχυράς κατανομής». Τις οχυρώσεις αυτές κατόπτευσε από τον εξώστη του διοικητηρίου ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος στις 26-4-1914 όταν επισκέφθηκε το Κιλκίς και αυτή ήταν η πρώτη επίσκεψη πρωθυπουργού στην πόλη μας: «O ταγματάρχης του πυροβολικού κ. Μιχαηλίδης επέδειξεν εις τον κ. Βενιζέλον από του εξώστου του διοικητηρίου τας θέσεις των βουλγαρικών δυνάμεων κατά τας μάχας του Κιλκίς». (ΝΕΟΝ ΑΣΤΥ 24-4-1914).
Με την έλευση των Στρωμνιτσιωτών προσφύγων στάλθηκαν στο Κιλκίς υπάλληλοι δημοσίων υπηρεσιων με επικεφαλής τον Υποδιοικητή. Οι δημόσιες υπηρεσίες εγκαταστάθηκαν στο Διοικητήριο, σύμφωνα με τον Αριστείδη Λευκίδη, ήταν: 1) Υπηρεσία Περιθάλψεως επιφορτισμένη με την φροντίδα αποκατάστασης των προσφύγων, 2) Διοίκηση Χωροφυλακής, 3) Οικονομική εφορία, 4) Δημόσιο Ταμείο, 5)Ταχυδρομείο και Τηλεγραφείο, 6) Επιθεώρηση Δημοτικών Σχολείων. (Το ταχυδρομείο στεγαζόταν σε ξεχωριστό ισόγειο κτήριο, πίσω από το σημερινό αρχαιολογικό Μουσείο, το οποίο κατεδαφίστηκε πριν το 1940).
Μετά την επικράτηση του κινήματος της Εθνικής Άμυνας υποδιοικητής Κιλκίς ανέλαβε ο δικηγόρος Αντώνης Γαλάνης, ο οποίος σε βιβλίο που εξέδωσε το 1958 περιέγραψε την κατάσταση που βρήκε το Διοικητήριο το 1916: «Παρουσίαζε όψι εγκαταλελειμμένου κτιρίου, ανεβήκαμε στο γραφείο του υποδιοικητή χωρίς να συναντήσωμε ψυχή. Μας έφερε σε αμηχανία κείνη η ερημιά. Τη στιγμή που ήμουνα έτοιμος νάβγω αναζητώντας άνθρωπο παρουσιάστηκε στην πόρτα του γραφείου μια γνωστή μου φυσιογνωμία, ο Κωστ. Χαλκιάς. Τον είχα γνωρίσει ως μαθητή στην Αθήνα. Πήρε είδησι κι’ ο εκτελών χρέη αστυνόμου ενωμοτάρχης Γραμμένος, με τη σειρά τους έκαμαν την παρουσία τους κι’ οι οικονομικοί υπάλληλοι, Ταμίας κι Έφορος και δυο γραφείς, ο ένας τοποθετημένος στη υποδιοίκησι κι’ ο άλλος στο τμήμα αποκαταστάσεως προσφύγων, αυτοί και τέσσαρες χωροφύλακες ήσαν όλοι οι υπάλληλοι κι’ οι αρχές του Κιλκίς».
Ανάρτηση στο facebook
