Η ομιλία του Θ. Βαφειάδη

Το ΚΙΛΚΙΣ24 δημοσιεύει ολόκληρη την ομιλία του συγγραφέα Θανάση Βαφειάδη, που εκφώνησε στη  χθεσινή εκδήλωση παρουσίασης του νέου του βιβλίου ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΟΥ ΚΙΛΚΙΣ 1913-1940. Διαβάστε την, αξίζει τον κόπο!

Κυρίες και κύριοι

Σας ευχαριστώ θερμά για τη σημερινή παρουσία σας. Δεν είναι τυπικό το ευχαριστώ που σας απευθύνω. Σας το λέω από το βάθος της καρδιάς μου και σας διαβεβαιώνω με απόλυτη ειλικρίνεια ότι κάνατε αυτή τη μέρα μια από τις πιο ξεχωριστές μέρες της ζωής μου.

Ευχαριστώ την κ. Γερόλυμπου, τον κ. Μαργαρίτη, τον κ. Σαββίδη και τον κ. Φωτιάδη που δέχτηκαν να παρουσιάσουν το βιβλίο μου και να μιλήσουν για τη δουλειά μου. Η παρουσία τους τιμά όχι μόνο εμένα αλλά και την πόλη μας.

Ευχαριστώ τους φορείς που ανέλαβαν την διοργάνωση της εκδήλωσης και όσους βοήθησαν στην επιτυχή πραγματοποίησή της.

Οφείλω να ευχαριστήσω όσους βοήθησαν με οποιοδήποτε τρόπο στην ολοκλήρωση αυτού του έργου και ιδιαίτερα τους παρακάτω:

Τον Ηλία Νεοκαστρίτη, μόνιμο συνεργάτη μου από το 1998 στον τομέα των εκδόσεων, που επιμελήθηκε με εξαιρετικό τρόπο την επεξεργασία του φωτογραφικού υλικού και την ηλεκτρονική σχεδίαση του εντύπου.

Τον επιστήθιο φίλο και συνεταίρο μου Παναγιώτη Κεμεντσετσίδη, που επωμίσθηκε το φόρτο των υποχρεώσεων του τεχνικού μας γραφείου ώστε απερίσπαστος να αφοσιωθώ στην έρευνα του αρχειακού υλικού και τη συγγραφή των κειμένων.

Κυρίως όμως θέλω να ευχαριστήσω την οικογένειά μου, που έδειξε κατανόηση για την συνεχή απουσία μου τις ατελείωτες ώρες της συγγραφής αυτού του βιβλίου και στήριξε ηθικά την προσπάθειά μου.

Το ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΟΥ ΚΙΛΚΙΣ είναι ένα βιβλίο για την ιστορία της πόλης μας, που όπως αναγράφεται στον πρόλογο μου, «μοιάζει με ανεξερεύνητη ήπειρο. Γνωρίζουμε το περίγραμμά της, έχουμε φθάσει μέχρι τις παρυφές της αλλά δεν έχουμε διεισδύσει στα άδυτά της». Πότε και πώς δημιουργήθηκε ο μικροσκοπικός οικισμός που άκουγε στο όνομα Κιλκίς ή στις διάφορες παραλλαγές του τοπωνυμίου Καλκίς, Καλκίτσι, Κουκους, Κουκούσι δεν το γνωρίζουμε.  Οι τουρκικές πηγές αναφέρουν ότι προϋπήρχε της τουρκικής κατάκτησης που στην περιοχή μας χρονολογείται από το 1384 όταν τα στίφη του Γαζή Εβρενός κατέλαβαν το βυζαντινό κάστρο του Γυναικόκαστρου. Στα μέσα του 15^ου αιώνα κατοικούσαν εδώ μόνο 24 οικογένειες, 2 χήρες, 2 άγαμοι χριστιανοί και δυο μόνο οικογένειες μουσουλμάνων. Σταδιακά ο οικισμός αυτός εξελίχθηκε σε κωμόπολη, έγινε έδρα του καζά όπως αποκαλύπτει ένα έγγραφο του 1764, και στις αρχές του 20^ου αιώνα αποτελεί πια μια μεγάλη πόλη και μάλιστα από τις σπουδαιότερες της Κεντρικής Μακεδονίας καθώς ο πληθυσμός της το 1909 ξεπερνούσε τους 8.000 κατοίκους. Και δεν ήταν μόνο μεγάλη εκείνη η πόλη αλλά και όμορφη, όπως έγραφε ο ανταποκριτής του ΝΕΟΛΟΓΟΥ ΠΑΤΡΩΝ την επομένη της μεγάλης μάχης: «Τας μεγαλοπρεπείς οικοδομάς της Κιλκίδος εις ουδέν άλλον μέρος της Μακεδονίας εύρομεν. Ήτο πόλις, ήτις αν είχε και ρυμοτομίαν, θα ήτο εφάμιλλος ευρωπαϊκής πόλεως με τας δενδροφυτευμένας οδούς της και τους ωραίους κήπους της, των οποίων ουδεμία οικία εστερείτο».  Και το πιο εντυπωσιακό. Διέθετε ακόμη και ηλεκτρικό δίκτυο όπως γραφόταν στην έκθεση της επιτροπής Κάρνεγκι: «Το ηλεκτρικό του δίκτυο αποδεικνύει τις προσπάθειες που έγιναν για να έχει ένα επίπεδο υλικής προόδου ασυνήθιστο στην Τουρκία».

Το 1913 κατά τη διάρκεια της μεγάλης μάχης η «ωραία Κιλκίς» με το «ασυνήθιστο επίπεδο υλικής προόδου» γίνεται παρανάλωμα της φωτιάς και καταστρέφεται σχεδόν ολοσχερώς. Στη θέση της, μέσα από τις στάχτες και τα ερείπια, αναδύεται μια νέα πόλη.  Από εδώ ξεκινά και το δικό μου βιβλίο, το «ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΟΥ ΚΙΛΚΙΣ 1913-1940», που επιχειρεί να καταγράψει την πολιτική, κοινωνική και οικονομική ιστορία της νέας πόλης από τα πρώτα της βήματα μέχρι την ενηλικίωσή της. Το βιβλίο μου ξεκινά με έναν ακήρυκτο πόλεμο, τελειώνει με έναν πόλεμο που άρχισε πριν καν εκπνεύσει το τελεσίγραφο κήρυξης του και παρουσιάζεται σε μια εποχή ακήρυκτου οικονομικού πολέμου στον οποίο παρά την συνθηκολόγησή μας εξακολουθούν να μας στέλνουν ιταμά τελεσίγραφα που επιδεινώνουν διαρκώς τους όρους παράδοσης μας.

Όταν ξεκίνησα τη συγγραφή αυτού του βιβλίου είχα πλήρη συνείδηση των δυσκολιών που συνεπαγόταν η έκδοση του σε μια εποχή πρωτοφανούς λεηλασίας και εξαφάνισης των εισοδημάτων μας, αποφάσισα όμως να την πραγματοποιήσω όχι μόνο γιατί το επιθυμούσα αλλά και γιατί το θεωρούσα χρέος προς τον γενέθλιο τόπο μου.

            Στηρίχτηκα στην έρευνα παλιών εφημερίδων από τη Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων, που διαθέτει την πληρέστερη συλλογή του ελληνικού ημερήσιου και επαρχιακού Τύπου, και σε μικρότερο βαθμό από την Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος που διαθέτει ψηφιακά περιορισμένο αριθμό εφημερίδων αλλά έχει το πλεονέκτημα του λημματικού ευρετηρίου. Η αλήθεια είναι ότι η προπολεμική κοινωνία του Κιλκίς σπανίως συγκέντρωνε πάνω της τα φώτα της δημοσιότητας, η εκτεταμένη όμως έρευνα στις σελίδες των εφημερίδων της εποχής απέδωσε έναν αρκετά μεγάλο αριθμό πληροφοριών, ικανών να ανασυνθέσουν με ευκρίνεια και αξιοπιστία την εικόνα της κοινωνίας εκείνης. Η έκθεση της ιστορίας της πόλης έγινε και με τον μακρογραφικό και με τον μικρογραφικό τρόπο αφού θεώρησα ότι εκτός από τα σημαντικά γεγονότα και τις κορυφαίες προσωπικότητες η αναφορά στα ήσσονος σημασίας συμβάντα και στα λιγότερο γνωστά πρόσωπα ήταν απολύτως απαραίτητη για να αποδοθεί η πραγματική εικόνα της πόλης. Θα έλεγα μάλιστα ότι οι αναφορές στη ζωή των απλών καθημερινών ανθρώπων του μόχθου, είναι και οι πιο ενδιαφέρουσες. Κάποιες από αυτές είναι συγκλονιστικές όπως το παρακάτω δημοσίευμα της ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ στις 9-11-1925 που γράφει για τους πρόσφυγες που συνέχιζαν να λιμοκτοκτονούν και να πεθαίνουν από το ψύχος στοιβαγμένοι στις καπναποθήκες του Κιλκίς: «Και ήδη κατεδικάσθησαν και πάλιν να διαχειμάσωσιν εν ταις αποθήκαις. Είνε δε αποθήκη τόπος υγρός και δυσώδης, άνευ παραθύρων, εις ον και τα κτήνη θα υπέφερον ακόμη, ως χωρίσματα δε δωματίων χρησιμοποιούνται ψάθαι παλαιαί και ράκη. Εν καιρώ χειμώνος οπόταν προς θέρμανσιν των καίουν αγριακάνθας και κλίματα, πληρούνται τα πάντα ασφυκτικώς καπνού και δυσωδίας. Εις τοιαύτην ευρισκόμενοι κατάστασιν η ζωή των κατέστη μαρτύριον και κόλασις. Εμπνέει δε φρίκην και τον οίκτον εις πάντα θεατήν συναισθανόμενον την θέσιν των».

Αυτός ο κόσμος της προσφυγιάς εκτός από την αντοχή, την εντιμότητα και την εργατικότητά του είχε ένα ακόμη χαρακτηριστικό: την σταθερή προσήλωσή του στη δημοκρατία. Πίστεψε σ’ αυτήν και αγωνίστηκε γι αυτήν. Πίστεψε ακόμη και στους δήθεν σωτήρες της δημοκρατίας που στο μυαλό τους δεν είχαν τίποτε άλλο παρά πώς θα κυβερνήσουν με τη σοφία των πτερνιστήρων τους. Και οι τρεις λεγόμενοι «κορυφαίοι της Δημοκρατίας», ο Πάγκαλος, ο Κονδύλης και ο Χατζηκυριάκος πέρασαν από εδώ, εκφώνησαν τους φιλιππικούς τους κατά της μοναρχίας και ορκίστηκαν πίστη στη δημοκρατία. Και οι τρεις την πρόδωσαν. Ο πρώτος επιβάλλοντας δικτατορία, ο δεύτερος επαναφέροντας πραξικοπηματικά τον «εστεμμένο φελλό» και ο τρίτος συμμετέχοντας σε όλες τις δικτατορικές κυβερνήσεις. Αλλά τουλάχιστον οι πολιτικοί απατεώνες της εποχής εκείνης μιλούσαν, ακόμη κι αν δεν το πολυπίστευαν, για τα δίκαια του προσφυγικού κόσμου και για την πολύπαθη δημοκρατία ενώ οι σημερινοί μιλάνε μόνο για τα δίκαια των δανειστών και για ανύπαρκτες επενδύσεις ενώ η δημοκρατία έχει εξαφανισθεί παντελώς από το λεξιλόγιό τους. Εκείνοι τουλάχιστον κάποτε πολέμησαν για την πατρίδα και αγωνίστηκαν τη δημοκρατία. Οι σημερινοί πού ακριβώς πολέμησαν και πού ακριβώς αγωνίστηκαν; Στα πολυτελή διαμερίσματα του Μανχάταν, στα παρισινά σαλόνια του Four Seasons, ή στις βίλες των βορείων προαστίων όπου ποτέ δεν πρόκειται να κηρυχτούν μεταλλευτική ζώνη για εξόρυξη χρυσού; Θα μου πείτε άλλες εποχές άλλα ήθη. Τότε, οι συγγενείς των πολιτικών πολεμούσαν στην πρώτη γραμμή. Πριν τη μάχη του Κιλκίς ο βασιλιάς Κωνσταντίνος διέταξε το διάδοχο να τεθεί επικεφαλής του λόχου του. Και οι δυο γιοι του τότε πρωθυπουργού πολέμησαν στον 2^ο βαλκανικό πόλεμο και μάλιστα ο Κυριάκος Βενιζέλος ήταν από τους πρώτους που όρμησαν στην πιο ισχυρή βουλγαρική οχύρωση του Κιλκίς, την περιβολή βασιλιάς Φερδινάνδος. Σήμερα οι συγγενείς των υπουργών έχουν άλλη μεταχείριση. Διαγράφονται από τις λίστες μεγαλοκαταθετών για να μη φανεί το μέγεθος της αμύθητης περιουσίας τους.

Αλλά και στα καθημερινά πράγματα οι συγκρίσεις είναι καταλυτικές. Όταν εγκαινιάστηκε το νοσοκομείο μας στις 24 -2-1939 θεωρήθηκε το καλύτερο θεραπευτήριο των Βαλκανίων. «Τα κρεβάτια του δεν υπάρχουν ούτε στη «Μεγάλη Βρετανία» των Αθηνών» έγραφε το ΦΩΣ. Σε κάθε κλίνη ασθενούς υπήρχαν ηχεία ραδιοφώνου ώστε η διαμονή των αρρώστων να είναι όσο το δυνατόν ευχάριστη. Σκεφτείτε πόσο σημαντικό ήταν αυτό όταν γνωρίζουμε ότι η κρατική ραδιοφωνία είχε αρχίσει να λειτουργεί λίγους μόνο μήνες πριν. Ακόμη και γήπεδο τένις υπήρχε για το νοσηλευτικό προσωπικό. Και πού κατάντησε σήμερα το νοσοκομείο μας; Γιατροί και νοσηλευτές το κρατούν με νύχια και με δόντια για να μην καταλήξουν οι θάλαμοι των ασθενών σε θαλάμους νεκροτομείων. Δεν είναι περικοπές δαπανών για την υγεία αυτές που κάνουν σήμερα. Περικοπές σε ανθρώπινες ζωές πραγματοποιούν γιατί συγκαταλέγουν την ανθρώπινη ζωή στα αναλώσιμα σαν το βαμβάκι, τις γάζες και το οινόπνευμα.

Κυρίες και κύριοι

100 χρόνια μετά τη μεγάλη νίκη στο Κιλκίς ζούμε σε μια εποχή που οδυνηρές ήττες διαδέχονται η μια την άλλη. Δεν έχουμε χάσει μόνο τις δουλειές μας. Δεν μας έχουν ληστέψει μόνο τις οικονομίες μας. Δεν μας έχουν στερήσει μόνο την αξιοπρέπειά μας. Δεν έχουν καταστρέψει μόνο το μέλλον των παιδιών μας. Το χειρότερο είναι ότι έχουν γεμίσει ασφυκτικά τα μυαλά και τις ψυχές μας με ηττοπάθεια. Το θλιβερό είναι ότι μας έχουν πείσει σχεδόν ότι δεν πρέπει να στηριχτούμε στις δικές μας δυνάμεις για να σηκωθούμε αλλά πρέπει να παραμείνουμε γονυκλινείς, περιδεείς και αξιοθρήνητοι, εκλιπαρώντας τους για ελεημοσύνη γιατί αλλιώς θα μας τσακίσουν. Δεν γνωρίζω αν θα τα καταφέρουν, γνωρίζω όμως ότι η μοναδική σωστή απάντηση είναι αυτή που δίνει ο τραυματισμένος στρατιώτης της μάχης του Κιλκίς στην κυρία jean lean, φωτογράφο του Illustration. Η σκηνή περιγράφεται στο βιβλίο μου ως εξής: «Την ώρα που ο ελληνικός στρατός καταλάμβανε το Κιλκίς το πεδίο της μάχης είχε μετατραπεί σε ένα απέραντο πεδίο πόνου. Ακρωτηριασμένοι, βαριά τραυματισμένοι, άλλοι με θρυμματισμένα τα οστά, άλλοι με ξεσκισμένες τις σάρκες και άλλοι με παραμορφωμένα τα πρόσωπα, έβγαζαν κραυγές πόνου αλλά όχι απόγνωσης. Αυτό που μετρούσε περισσότερο από τις πληγές ήταν η νίκη και αυτό το μαρτυρούσε η φράση ενός τραυματία που είχε χάσει τα άκρα του: «Πεθαμένος ή σακάτης δεν πειράζει, φθάνει να νικήσωμε».

Σας ευχαριστώ  πολύ.