Η Μήδεια και ο «βολεμένος»…

…Ιάσονας.

Του Άρη Χατζηστεφάνου.

Η προβολή αυτήν την εβδομάδα της εξαιρετικά ενδιαφέρουσας ταινίας του Νίκου Γραμματικού «Μήδεια, κρείσσων των εμών βουλευμάτων» στον κινηματογράφο «Τριανόν» αποτελεί μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να θυμηθούμε το έργο του Ευριπίδη: την απόλυτη ιστορία εκδίκησης απέναντι στην προδοσία και την αλαζονεία ενός ηγεμόνα.

Η οργή μου νικάει τον λογισμό μου Μήδεια

Ο Νίτσε ήταν σαφής: Ο Ευριπίδης κατέστρεψε την αρχαία ελληνική τραγωδία. Το σκεπτικό του μεγάλου Γερμανού φιλοσόφου, ο οποίος ξεκίνησε την καριέρα του ως καθηγητής Κλασικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο της Βασιλείας, ήταν εξίσου ξεκάθαρο:

Εισάγοντας την επιστήμη στο έργο του ο δημιουργός της «Μήδειας» διέλυσε την ισορροπία ανάμεσα στις δύο θεμελιώδεις δυνάμεις του ανθρώπινου πνεύματος, το απολλώνιο (λογικό) και το διονυσιακό (εκστατικό και παράλογο).

Την ίδια άποψη για τη «ζημιά» που έκανε ο Ευριπίδης στην αρχαία τραγωδία πρέπει να συμμερίζονταν και οι περισσότεροι θεατές που παρακολούθησαν για πρώτη φορά την παράσταση το 431 π.Χ.

Με τα σημερινά δεδομένα θα λέγαμε ότι η «Μήδεια» πήγε «άπατη» συγκεντρώνοντας τις χειρότερες κριτικές που θα μπορούσε να περιμένει ένας δημιουργός του μεγέθους του Ευριπίδη.

Για τα επόμενα 2.500 χρόνια δεκάδες πανεπιστημιακοί, σκηνοθέτες και ηθοποιοί ενεπλάκησαν σε μια αντιπαράθεση για τα πραγματικά μηνύματα του έργου διαβάζοντας και ξαναδιαβάζοντας τη φαινομενικά απλή υπόθεσή του: Ο Ιάσονας αποκτά το χρυσόμαλλο δέρας χάρη στη συνεχή στήριξη που του προσφέρει η Μήδεια.

Αυτός όμως την εγκαταλείπει για την κόρη του βασιλιά Κρέοντα που θα του εξασφαλίσει την πολυπόθητη πρόσβαση στον θρόνο. Και η Μήδεια καταλήγει να σκοτώσει τα παιδιά τους για να εκδικηθεί την προδοσία του άντρα της.

Αποτελεί αυτή η ιστορία την πρώτη φεμινιστική εξέγερση της Ιστορίας ή είναι αποτύπωση του τρόπου με τον οποίο έβλεπαν οι άντρες της εποχής τις γυναίκες; Είναι το έργο σημάδι του τέλους της πόλης κράτους και μαζί της παρακμής του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού; Και αυτός ο Ευριπίδης πώς τολμά να αποδομεί την ηρωική περσόνα του Ιάσονα;

Αυτό που κανένας δεν είχε σκεφτεί μέχρι σήμερα είναι να κατέβει στον δρόμο σαν ρεπόρτερ και να ρωτήσει τους περαστικούς τι γνώμη έχουν για τη Μήδεια και τον Ιάσονα.

Αυτό δηλαδή που δοκίμασε ο Νίκος Γραμματικός στο νέο του ντοκιμαντέρ (;) με τίτλο «Μήδεια, κρείσσων των εμών βουλευμάτων». «Ο Ιάσονας -του απαντάει ένας από τους διερχόμενους- είναι ο βολεμένος, ο διαλεξάκιας που έκανε την επιλογή του αδιαφορώντας τι θα γίνει με τα παιδιά του».

Αυτό που πραγματικά εξοργίζει όμως τους απλούς θεατές, όπως ακριβώς το ήθελε ο Ευριπίδης, είναι ότι ο Ιάσονας προσπαθεί να δικαιολογήσει την προδοσία λέγοντας ότι κατέληξε στην απόφασή του για να… βοηθήσει αυτούς που προδίδει.

Με το να με σώσεις, εξηγεί στη Μήδεια, «περισσότερα πήρες παρά έδωσες… Τι θα ήταν καλύτερο απ’ το να παντρευτώ του άρχοντα την κόρη; Να ζούμε άνετα χωρίς τίποτα να μας λείπει…».

Η ταινία, που προβάλλεται από αυτήν την Πέμπτη στον κινηματογράφο «Τριανόν» στην Αθήνα, δανείζεται τη δομή της από το έργο «Αναζητώντας τον Ριχάρδο», στο οποίο ο Αλ Πατσίνο παρουσίαζε σκηνές από την προετοιμασία μιας παράστασης του Σέξπιρ.

Το αποτέλεσμα είναι συναρπαστικό με έναν μοναδικά ελληνικό τρόπο που υποπτευόμαστε ότι θα άρεσε και στον Ευριπίδη. Ακριβώς επειδή κατεβαίνει και πάλι στον δρόμο τιμά το πνεύμα του συγγραφέα, ο οποίος, όπως έγραφε παλαιότερα ο Αντρέ Μπονάρ, είναι «διαθέσιμος», «ανοιχτός σε κάθε ανθρώπινη έγνοια… δίνει το “παρών” στη φτώχεια και την αδυναμία».

Οφείλουμε φυσικά να αναγνωρίσουμε (με κίνδυνο να θυμίζουμε ανερχόμενη στάρλετ τη στιγμή που μιλά στις κάμερες έχοντας μόλις βγει από την Επίδαυρο) ότι το έργο του Ευριπίδη είναι σήμερα πιο επίκαιρο από ποτέ.

Ο «διαλεξάκιας» ήρωας, που προδίδει αυτούς που τον βοήθησαν να ανέλθει στην εξουσία και θυσιάζει όλες τις αρχές του για να διατηρήσει τον «θρόνο», θα μπορούσε να κατοικεί στο Μαξίμου ή (για λίγες ακόμη εβδομάδες) στον Λευκό Οίκο.

Θα μπορούσε να αρθρογραφεί σε κάποια προοδευτική βρετανική εφημερίδα ή να διδάσκει Λακάν σε κάποιο Πανεπιστήμιο της Σλοβενίας. Αυτό που δεν έχει συνειδητοποιήσει είναι ότι η οργή που προκαλεί θα φέρει και το δικό του τέλος. Και ίσως η συνέχεια να είναι τρομακτική χωρίς από μηχανής θεούς να δίνουν λύσεις και να καλύπτουν τα σεναριακά κενά του έργου του.

Δείτε

Μήδεια, κρείσσων των εμών βουλευμάτων (2016)

Η «Μήδεια» επιστρέφει στους δρόμους της Αθήνας (και της Σαλαμίνας) – από τις 24 Νοεμβρίου στον κινηματογράφο «Τριανόν»

Αναζητώντας τον Ριχάρδο

Ο Αλ Πατσίνο σκηνοθετεί το έργο του Σέξπιρ σε έναν αλλόκοτο και συναρπαστικό συνδυασμό ντοκιμαντέρ και μυθοπλασίας

info-war.gr – ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ