Η κατάσταση…

…των πραγμάτων  μετά την αποψίλωση του λόγου.

Του Όμηρου Ταχμαζίδη

————————————————————————————————————————————————————————————–Περί αντιστάσεως: Ο Χρήστος Γιανναράς διατυπώνει για μυριοστή φορά, με τον ίδιο πάντοτε μονότονο τρόπο, τη δική του πρόταση-πανάκεια απέναντι στο ελληνικό «πρόβλημα»: από τη στιγμή εκείνη της μεταπολίτευσης κατά την οποία αναγορεύτηκε η Ελλάδα σε πρόβλημα, άρχισε να γίνεται και η πολιτική μας κατάσταση προβληματική – στην μεταστροφή αυτή η συμβολή του Αθηναίου αρθρογράφου υπήρξε σημαντική.

Ο Χρήστος Γιανναράς πολιτικολογεί, αλλά δεν είναι πολιτικός επιστήμων, θεολογεί αλλά αμφισβητείται από εκπροσώπους της Εκκλησίας, το «φιλοσοφεί»,αλλά δεν είναι φιλόσοφος- και, μάλλον, φέρνει σε «φιλόζοφο», για να ενθυμηθούμε και τις «μάχες» του νεοελληνικού διαφωτισμού.

Στο τέλος του χρόνου και εν μέσω οικονομικής καταστροφής ο Χρήστος Γιανναράς προτείνει ως απάντηση στην κρίση την «οδό [της] προσωπικής αντιστάσεως». [Βλ. Χρήστος Γιανναράς, Οδός προσωπικής αντιστάσεως, εφημ. ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, Κυριακή 30 Δεκεμβρίου 2012]

 Ταλαντώσεις: Ο Χρήστος Γιανναράς στη  «επιφυλλίδα» του στην εφημερίδα «Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ» – στην οποία φαίνεται ότι επικρατούν γεροντοκρατικά σοβιετικά ήθη- ταλαντεύεται διαρκώς, εδώ και μια εικοσαετία, μεταξύ της φοβίας έναντι του ξένου και της φοβίας έναντι του εαυτού του. Και στις δύο περιπτώσεις συμβαίνει τούτο υπό τον κοινό παρονομαστή μιας επιθυμίας-μύθου: του λαού κομιστή κάποιας πολιτισμικής ιδιαιτερότητας.

Ο τακτικός αρθρογράφος αφιέρωσε στήλες και στήλες στη συγκεκριμένη εφημερίδα για να αποδείξει, πρωτίστως στον εαυτό του και δευτερευόντως στους συμπολίτες του, ότι προερχόμαστε από μια εξαιρετική πολιτισμική ιδιαιτερότητα και οφείλουμε να αναδειχθούμε σε μια νέα πολιτιστική ιδιαιτερότητα: επιστρέφοντας, κατά κάποιο τρόπο, στην παλιά ιδιαιτερότητα.

Στην αλληλοδιαδοχή των ετών, ο θεολόγος-αρθρογράφος οδηγήθηκε σε απύθμενες ακρότητες, προέβη σε μια σειρά από κοινότοπες παρατηρήσεις, υπογράμμισε κατά καιρούς κάποια κακώς κείμενα – το άθλημα όλων εκείνων, οι οποίοι δημοσιολογούν του καλού καιρού- και δε λησμονούσε ποτέ να επισημάνει την προέλευση των δεινών του τόπου: το μιμητισμό – στη θεώρηση του επιφυλλιδογράφου το Α και το Ω της ελληνικής κακοδαιμονίας.

Ο αποδιοπομπαίος τράγος: Αλλά η διαρκής και αμετάλλακτη μομφή της μιμήσεως – τις περισσότερες φορές διατυπωμένη σε ένα επιθετικό, ενίοτε και προσβλητικό γλωσσικό ύφος – δε δύναται να αποκρύψει τη σημαντικότερη πτυχή τούτης της αστόχαστης και κοντόφθαλμης ρητορείας: το φόβο από και προς το ξένο – τούτος εκδηλώθηκε σε διάφορες περιστάσεις μέσω μιας αποπροσανατολιστικής επίκλησης της ιδιαιτερότητας, μέσω διαφόρων ακροεθνικιστικών κοινοτοπιών, και, φυσικώς, με δηλητηριώδεις δόσεις αντιδυτικισμού.

Ο φόβος απέναντι στο ξένο – ο απόλυτος ξένος-εχθρός, είναι ο πιο κοντινός, ο δυτικός άνθρωπος και ο δυτικός πολιτισμός– εμφανίζεται στην εσωτερική του ταλάντωση ως απαξίωση και υποτίμηση, σε ό,τι δημιουργεί την υποψία του «δυτικού»: σε όλες τις περιπτώσεις αποδιοπομπαίος τράγος είναι ο πολιτικός κόσμος της χώρας – το εύκολο θύμα ενός ρηχού διανοητικού λαϊκισμού. Στο κάτω κάτω: είναι ή δεν είναι ο αποδιοπομπαίος τράγος μια ακόμη συμβολή των Ελλήνων στον παγκόσμιο πολιτισμό;

Η μισαυτία: Η οικονομική κρίση και η καταστροφή της χώρας αποκάλυψαν στον Χρήστο Γιανναρά και έναν ακόμη υπεύθυνο: τους Έλληνες –  εννοείται και τις Ελληνίδες, ή μήπως σφάλλουμε; Η «μισαυτία», τούτο το φθοροποιό είδος ρατσισμού απέναντι στον ίδιο σου τον εαυτό, εκδηλώνεται άμεσα στη γλώσσα του θεολόγου: «Ελληνώνυμοι». Η μεγαλομανία του εντείνεται όσο δεινοπαθούν οι άνθρωποι και διασύρεται η χώρα. Δε θα επεκταθώ στα διάφορα φαιδρά, τα οποία αναφέρει ο επιφυλλιδογράφος της εφημερίδας «Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ» στη χυδαία αντιδυτική του έξαρση: αντιστρατεύονται, ούτως ή άλλως, την όποια ηθική και λογική.

Το κείμενο είναι μισελληνικό: εκδηλώνει απαξίωση και υποτίμηση προς όλους μας στη λογική μιας συλλογικής ταυτότητας – τούτο το επιστημονικό σιδηρόξυλο των καιρών, το οποίο ο Χρήστος Γιανναράς προσδιορίζει με την κτητική αντωνυμίας «μας».[ Βλ. σχετικώς με τη χρήση της αντωνυμίας «μας» και το κείμενο: Όμηρος Ταχμαζίδης, Η κατάσταση των πραγμάτων και η άβυσσος του ελληνικού αδιεξόδου].

Εγκαλεί ο Χρήστος Γιανναράς τους Έλληνες και τις Ελληνίδες, επειδή δε συμπλέουν με την εμμονή του: «να βασίσουμε την κοινωνική συνοχή μας στη μικρή κοινότητα που της χρωστάμε την ιστορική  μας διάρκεια».

Στην ορολογία του FerdinandToennies – και με μια εκατονταετία καθυστέρηση- να προκρίνουμε την «Κοινότητα» έναντι της «Κοινωνίας»: ένα μακροβούτι στο παρελθόν, το οποίο στο νου του Χρήστου Γιανναρά δε λέει να παρέλθει.

Αλλά το ερώτημα συνοδεύεται με οργή και φουρκίζει: είναι δυνατόν ένας λόγιος με τέτοια προνομιακή μεταχείριση από ένα προβληματικό σύστημα πληροφόρησης να αποφαίνεται με τόση ευκολία για το κατρακύλισμα της χώρας και να μοιράζει ευθύνες δεξιά και αριστερά, χωρίς ίχνος κριτικής στη δική του συμπεριφορά και στο δικό του λόγο;

Η σκοτεινή προοπτική: Η πρόταση θα ήταν συζητήσιμη, υπό μια προϋπόθεση: εάν παρείχε ο Χρήστος Γιανναράς, έστω και ένα σχέδιο τούτης της επιστροφής στην «παραδεισένια» κοινότητα του παρελθόντος – στο πλαίσιο μιας τέτοιας πατριαρχικής ορθόδοξης χριστιανικής κοινότητας, αμόλυντης από κάθε τι δυτικό, υπανδρεύτηκε η γιαγιά μου Ειρήνη, κατά το έθιμο της κοινότητας, σε ηλικία εννέα (9) ετών!!! Επιζητούμε να μετατραπούμε σε ένα ελληνο-ορθόδοξο Ιράν;

Ιρανοποίηση του «Κέντρου»: Ο Χρήστος Γιανναράς προσπαθεί επιμελώς να αποκρύψει την «ταυτοχρονικότητα» των απόψεων του με εκείνες του ιρανικού αναθεμελιωτισμού: το ιρανικό «γκαρμπατζέκι» είναι πολύ κοντά στη μομφή του μιμητισμού και του εκδυτικισμού, την οποία αναφέρει ως πηγή όλων των κακών του τόπου ο επιφυλλιδογράφος της συντηρητικής «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ» – άλλο ένα παράδοξο του τόπου, μια εφημερίδα με σαφή υποτίθεται «δυτικό» προσανατολισμό έχει γίνει ορμητήριο των πιο ακραίων αναθεμελιωτικών (φονταμενταλιστικών) απόψεων και έχει αφήσει εκτεθειμένο σε αυτές  το υποτιθέμενο «κέντρο» της κοινωνίας.

Ο «νόμος»: Εξευρωπαϊσμός, εκδυτικισμός κ.ο.κ. είναι λέξεις δαιμόνια για τον Χρήστο Γιανναρά, η ενσάρκωση του κακού: «“Εξευρωπαϊσμό”, δηλαδή εκδυτικισμό, δεν καταφέρνουμε, γιατί είναι νόμος που διέπει τα ανθρώπινα ότι με την ξιπασιά μένεις πάντοτε μίμος, πάντα μεταπράτης, δηλαδή δεύτερος και καθυστερημένος. Αν εξαφανιστείς ιστορικά, κανένας δε θα το αντιληφθεί και από κανέναν δε θα λείψεις – υπάρχει και ενδιαφέρει τους άλλους όποιος κομίζει κατακτημένη ιδιαιτερότητα που αφορά περισσότερους ή όλους».

Το σύμπλεγμα κατωτερότητας προβάλλεται επάνω σε έναν ολόκληρο λαό: φοβάται ο Χρήστος Γιανναράς, μήπως περάσει ο ελληνικός λαός απαρατήρητος από τους συγκαιρινούς και τους μεταγενέστερους ή μήπως περάσει ο ίδιος απαρατήρητος; Δεν είναι προσωπική ξιπασιά να εγκαλείς διαρκώς έναν ολόκληρο λαό; Και γιατί τούτη η αγωνία για αναγνώριση; Προς τι η αγωνία για μια αναγνώριση τέτοιου μεγέθους; Ενοχλείται ο Χρήστος Γιανναράς επειδή είναι «Έλληνας», υπό τούτες τις συνθήκες; Γιατί τούτη η αγωνία για την υστεροφημία του λαού, στον οποίο ανήκει; Μήπως πρόκειται για φενακισμένη ιδιοτελή αγωνία για την τύχη της προσωπικής του υστεροφημίας;

Ο Φρειδερίκος Νίτσε περιλάμβανε την υστεροφημία στις εκδηλώσεις της θελήσεως για εξουσία: τι επιθυμεί η θέληση για εξουσία του Χρήστου Γιανναρά; Την αθανασία της υστεροφημίας: δηλαδή την ακύρωση του φυσικού θανάτου μέσω της εγγραφής σε ένα ιστορικό αρχείο, αυτό του «έθνους» του; Ένας χριστιανός, ο οποίος φοβάται τόσο το θάνατο; Πόσο βαθειά θα πρέπει να σκάψει κανείς στη «χριστιανική βιογραφία» του Χρήστου Γιανναρά για να ανασύρει καθηλώσεις και κρυφές επιθυμίες στην  επιφάνεια; Από πού προέρχεται ο φόβος της «δευτερότητας» και γιατί, οπωσδήποτε, να είναι η «μίμηση» απαξιωτικό στοιχείο για έναν λαό και να είναι πλεονέκτημα μια κάποια ασαφής «πολιτιστική ιδιαιτερότητα»; Ελληνικός Sonderweg;

Έως που φθάνει η διανοητική αλαζονεία και η έλλειψη μέτρου ενός «προσώπου», το οποίο αναγορεύει τις κοινοτοπίες και τις αερολογίες  του σε νόμους των ανθρωπίνων: «με την ξιπασιά μένεις πάντα μίμος, πάντα μεταπράτης, δηλαδή πάντα δεύτερος και καθυστερημένος» – ιδού ο άνθρωπος, ιδού και οι νόμοι του.

Οι συνέπειες: Η κορύφωση του ελληνικού δράματος κορυφώνεται με μια έξαρση διανοητικής αυθύπνωσης: «Το κλίμα που εξέθρεψε τον σημερινό εφιάλτη ήταν η επιπόλαιη αυτάρκεια ή και καύχηση του μίμου, του μεταπράτη, η ψευδοαλαζονεία να βαφτίζουμε «πρόοδο» και «εκσυγχρονισμό» την εκούσια  αλλοτρίωση, τον ξιπασμένο πιθηκισμό».

Δε θα επιχειρήσω να αντικρούσω την ανορθολογική οιστρηλάτηση του επιφυλλιδογράφου. Αλλά το ερώτημα πιέζει το έρκος των οδόντων: τόσα χρόνια δεν ευρέθηκε κανείς να καταπολεμήσει τούτη την ασυνάρτητη αδολεσχία; Μια χρονιά, δύο χρονιές, τρεις χρονιές… μια δεκαετία, δύο δεκαετίες… έως πότε; Θα πρέπει να εκδημήσει ο Χρήστος Γιανναράς εις Κύριον, για να αποτιμήσουμε τη φθορά, την οποία επέφερε η γραφή του στο δημόσιο λόγο και στην κοινωνική συνείδηση; Από που προκύπτει τούτη η προνομιακή μεταχείριση του από το σκληρό πυρήνα του συστήματος πληροφόρησης (στη δικτατορία η εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ, τις τελευταίες δεκαετίες η εφημερίδα Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ);

Προς τι τούτη η απλόχερη διάθεση χώρου σε κενολογίες του τύπου: «…αυτοσυνειδησία ελληνική, ικανή να συντηρήσει αξιοπρέπεια πολιτισμικής ιδιαιτερότητας».

Πριν τη «διαπίστωση» περί «συντελεσμένου ιστορικού τέλους του Ελληνισμού» – πόσες και πόσες φορές δεν ετελείωσε ο Χρήστος Γιανναράς τον ελληνισμό;

Η απόκριση: Ο Χρήστος Γιανναράς υπήρξε ο κυριότερος πρωτεργάτης της αναβίωσης των πιο καθυστερημένων εθνικιστικών ιδεολογικών στερεοτύπων στην ελληνική κοινωνία – από την έρευνα για τον ισλαμικό αναθεμελιωτισμό, π.χ. BasamTibi, γνωρίζουμε ότι το φαινόμενο αφορά σε μια εκδοχή «εθνικισμού». Η «νεορθόδοξη» περίπτωση στη χώρα μας δεν αποτελεί εξαίρεση.

Η σημερινή πολιτική και συνειδησιακή σύγχυση σε ευρύτατα τμήματα της ελληνικής κοινωνίας, οφείλονται και στη δική του συστηματική αποψίλωση κάθε έννοιας ορθού λόγου.

Το φαινόμενο εκκολάφθηκε κατά παράδοξο τρόπο στους χώρους της κομουνιστικής αριστεράς, τόσο του σταλινικού, όσο και του ευρωπαϊκού τύπου: κανείς δύναται να ισχυριστεί δικαιολογημένα ότι η κομμουνιστική αριστερά υπήρξε μια από τις μήτρες τούτης της ιδιότροπης μορφής εθνικισμού. Δύο ονόματα είναι χαρακτηριστικά: Κωστής Μοσκώφ και Κώστας Ζουράρις– σοβιετισμός και ευρωκομμουνισμός. Οι αφετηρίες για τη σημερινή ηγεμονία των συντηρητικών, υπερσυντηρητικών, δεξιών και ακροδεξιών δυνάμεων, θα πρέπει να αναζητηθούν και στην πολιτική του κομμουνιστικού χώρου την περίοδο της μεταπολίτευσης: η δημόσια συζήτηση την οποία οργάνωσε το πάλαι ποτέ ΚΚΕ (Εσωτερικού) για τη γλώσσα στις αρχές της δεκαετίας του 1980, ο διορισμός, με το γνωστό επεισοδιακό τρόπο, του Χρήστου Γιανναρά στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, όπως και άλλα παρεμφερή γεγονότα, καταγράφουν τις απαρχές της κυριαρχίας ενός οπισθοβατικού πολιτικού λόγου, ο οποίος θα ενισχυθεί στην πορεία του χρόνου και θα συμβάλει στη συγκρότηση του πανίσχυρου σήμερα ιδεολογικού μορφώματος του εθνολαϊκισμού – τούτο τέμνει οριζοντίως το πολιτικό σύστημα.

Η απάντηση στην κρίση και στο  αδιέξοδο της χώρας δεν ημπορεί να δοθεί αποτελεσματικώς, εάν δεν καταπολεμηθούν οι δυνάμεις του εθνολαϊκισμού σε όλο το πολιτικό φάσμα: από εδώ τροφοδοτείται το φαινόμενο του νεονατσισμού – ταυτοχρόνως εμβιώνουμε την πολιτική μακαριότητα της κομμουνιστικής και μετακομουνιστικής αριστεράς, η οποία αποδίδει τις ιδεολογικοπολιτικές μετατοπίσεις, αποκλειστικώς και μόνο στην οικονομική κρίση. Τι είχες Γιάννη, τι είχα πάντα…

Η απόκριση στην επέλαση του πολιτικού ανορθολογισμού είναι ο συνταγματικός πατριωτισμός και ο τεκμηριωμένος και συνεκτικός δημοκρατικός λόγος: σε επίπεδο κοινωνικής ισχύος τούτο ημπορεί διασφαλιστεί από έναν σοσιαλιστικό-εργατικό πολιτικό φορέα.

[Βλ. τα άρθρα μου στο Διαδίκτυο: Η κατάσταση των πραγμάτων και η επιταγή των καιρών, Το «υβρίδιο» της κεντροαριστεράς και άλλα συναφή, Το υβρίδιο της κεντροαριστεράς και η σοσιαλιστική αριστερά, καθώς και το κεφάλαιο Προσχέδιο για τη διαμόρφωση μιας διακήρυξης αρχών και θέσεων για την πορεία της χώρας,  στο βιβλίο μου «Κείμενα»]