Εσωκομματικές αντιπολιτεύσεις
Του Τάσου Παππά.
Στην ιστορία των κομμάτων υπάρχουν λογιών λογιών εσωκομματικές αντιπολιτεύσεις. Από το πλήθος που έχει εμφανιστεί μερικές είναι χαρακτηριστικές: Οι σκληρές, που δίνουν τη μάχη εφ’ όλης της ύλης γιατί πιστεύουν ότι η ηγεσία καταστρατηγεί τις δεσμεύσεις της έναντι των πολιτών, συμβιβάζεται με τον αντίπαλο, εφαρμόζει πολιτικές που δεν συνάδουν με την ιστορία και την ιδεολογία της παράταξης και πρέπει να αντικατασταθεί πάση θυσία και με κάθε τρόπο πριν οδηγηθεί το κόμμα στην πλήρη μετάλλαξή του.
Οι ήπιες, που διαφωνούν με ορισμένες επιλογές της ηγετικής ομάδας, αλλά εκτιμούν ότι δεν έχουν εξαντληθεί τα περιθώρια για εποικοδομητική σύνθεση και για κατοχύρωση της ενότητας μέσα από τη διαφορετικότητα. Γι’ αυτό δεν πάνε σε συνολική αναμέτρηση. Φοβούνται ότι θα χάσουν και θα χρεωθούν τη διάσπαση και την πτώση της κυβέρνησης αν το κόμμα βρίσκεται στην εξουσία.
Υπάρχουν και οι εσωκομματικές αντιπολιτεύσεις που υιοθετούν στάση παρατεταμένης αναμονής. Λουφάζουν γιατί καταλαβαίνουν πως δεν έχουν τη δύναμη να ανατρέψουν τους συσχετισμούς, κρατούν τις θέσεις τους στον μηχανισμό, κινούνται διακριτικά στο παρασκήνιο, συνωμοτούν, φραξιονίζουν, χτίζουν συμμαχίες, διατυπώνουν με προσοχή τις διαφορετικές αντιλήψεις τους για να μην προκαλέσουν την οργή της ηγεσίας και περιμένουν υπομονετικά μέχρι να αλλάξουν οι συνθήκες ώστε, δικαιωμένες από τις εξελίξεις, να καταλάβουν το κόμμα, είτε εξ εφόδου είτε μέσω των διαδικασιών που προβλέπονται από το καταστατικό. Βουτώντας στην ιστορία μπορούμε να ξεχωρίσουμε:
► Στην πρώτη κατηγορία ανήκει η λεγόμενη Αριστερή Αντιπολίτευση υπό την ηγεσία του Λέοντος Τρότσκι. Οσο υπήρχε ο Λένιν, στο μπολσεβίκικο κόμμα χωρούσαν και εκφράζονταν χωρίς συνέπειες σχεδόν όλες οι απόψεις (με εξαιρέσεις φυσικά). Μετά τον θάνατό του όμως τα πράγματα έφτασαν στα άκρα.
Ο Τρότσκι και οι οπαδοί του, στην αρχή μέσα στα καθοδηγητικά όργανα, στη συνέχεια στη βάση και στην τελική φάση στην κοινωνία, κατέθεσαν τη ριζική αντίθεσή τους και με την πορεία που είχε πάρει το κόμμα και με την κεντρική γραμμή της σοβιετικής διοίκησης. Η σύγκρουση με τον Στάλιν ήταν αναπόφευκτη. Η Αριστερή Αντιπολίτευση προσπάθησε να κερδίσει την πλειοψηφία και να ελέγξει το κόμμα. Ηττήθηκε κατά κράτος. Ο αμείλικτα ευφυής και εκτυφλωτικά χαρισματικός αρχηγός του Κόκκινου Στρατού έχασε από έναν άνθρωπο του μηχανισμού τον οποίο περιφρονούσε και θεωρούσε ασήμαντο. Ολέθριος σύμβουλος ο ναρκισσισμός.
Μερικά στελέχη της αναδιπλώθηκαν και παρέμειναν, τα περισσότερα κυνηγήθηκαν. Ο επικεφαλής της καθαιρέθηκε, διεγράφη, εκτοπίστηκε, εξορίστηκε, δολοφονήθηκε. Τηρουμένων των αναλογιών, μπορούμε να πούμε (με μπόλικη δόση αυθαιρεσίας) ότι στο ίδιο μήκος κύματος ήταν και η Αριστερή Πλατφόρμα του ΣΥΡΙΖΑ, αν και ορισμένοι από τους παράγοντές της βγάζουν σπυράκια ακούγοντας το όνομα του Τρότσκι. Ριζική πάντως ήταν η αντίθεσή τους με τις αποφάσεις της ηγεσίας τον Ιούλιο του 2015. Η συνύπαρξη ήταν αδύνατη.
► Στην κατηγορία των εσωκομματικών αντιπολιτεύσεων που επιλέγουν στάση αναμονής μέχρι να ωριμάσουν οι συνθήκες ανήκει το ρεύμα των εκσυγχρονιστών στο ΠΑΣΟΚ. Ο Κώστας Σημίτης δεν έκρυβε τις ηγετικές φιλοδοξίες του. Από τα πρώτα χρόνια είχε εκφράσει σοβαρές αντιρρήσεις (κάποτε φωναχτά, κάποτε ψιθυριστά) και με βασικές επιλογές του Α. Παπανδρέου (ΕΟΚ) και με το στιλ της ηγεσίας του (αρχηγικό) και με τον τρόπο που λειτουργούσε το κόμμα (γραφειοκρατικό).
Η διαδρομή του είχε πολλά σκαμπανεβάσματα: αποπέμφθηκε από το Ε.Γ., κατέλαβε κορυφαία κυβερνητικά και κομματικά πόστα, επιστρατεύτηκε για να βάλει τάξη στα οικονομικά, απομακρύνθηκε όταν ο αρχηγός του άλλαξε κατεύθυνση, παραιτήθηκε από υπουργός, έγινε ξανά υπουργός, έστησε μεθοδικά γύρω του μια ομάδα στελεχών κι αυτά με τη σειρά τους δούλεψαν για λογαριασμό του στις οργανώσεις. Απέφυγε τη μετωπική σύγκρουση όσο ο Α. Παπανδρέου ήταν πανίσχυρος. Θα ήταν μια βέβηλη ενέργεια και θα αντιμετωπιζόταν καταλλήλως.
Την κρίσιμη στιγμή αξιοποίησε τις συμμαχίες του (ομάδα των τεσσάρων, συμφωνία με τον Γ. Παπανδρέου), εκμεταλλεύτηκε τις περιστάσεις (ασθένεια του Α. Παπανδρέου) και εξελέγη πρωθυπουργός και πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ κόντρα στους επιγόνους του ιδρυτή που δήλωναν σίγουροι για την άνετη επικράτησή τους. Εκ του αποτελέσματος, η στρατηγική του ήταν επιτυχημένη. Μερικοί τον κατηγόρησαν (ανάμεσά τους και ορισμένοι σύντροφοί του από τη Δημοκρατική Αμυνα) ότι θυσίασε τις αρχές του για να γίνει πρωθυπουργός.
► Στην κατηγορία των ήπιων αντιπολιτεύσεων εντάσσεται η «κίνηση των 53» στον ΣΥΡΙΖΑ. Δεν προκαλούν με μαξιμαλιστικές θέσεις, δεν πολώνονται σε ήσσονος σημασίας θέματα, έχουν ερείσματα στην κυβέρνηση και την κοινοβουλευτική ομάδα, υποστηρίζουν ότι αγωνίζονται για να υλοποιηθούν οι προεκλογικές υποσχέσεις του κόμματος, αναγνωρίζουν τις δυσκολίες που έχει ο Τσίπρας, ομνύουν στον πλουραλισμό και στην ενότητα και φυσικά δεν επιθυμούν την πτώση της κυβέρνησης.
Μια τέτοιου τύπου εσωκομματική αντιπολίτευση δεν ξεπερνάει τα όρια ανοχής της ηγεσίας και δεν πρέπει να προκαλεί εκνευρισμό. Αντιθέτως, μπορεί να της φανεί χρήσιμη, αφού συνιστά απόδειξη ότι η δημοκρατία στο κόμμα λειτουργεί. Βεβαίως, αν τα πράγματα στο κοινωνικό πεδίο ζορίσουν για την κυβέρνηση, η κατάσταση μπορεί να αλλάξει. Και οι χρήσιμοι να γίνουν ενοχλητικοί.
Άρθρο στην ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ
