Συλλέγοντας ψηφίδες ιστορίας
Δημήτρης Νικοπολιτίδης: Ο φιλόλογος, ο συγγραφέας, ο μεγάλος Κιλκισιώτης!
Όνομα, Δημήτριος Νικοπολιτίδης. Ηλικία, 91. Συνταξιούχος εκπαιδευτικός. Ένας Κιλκισιώτης που αγαπά τον τόπο του με το αίμα και την καρδιά του, για να θυμηθούμε τον Νίκο Μπελογιάννη!
Μια επίσκεψη στο μικρό διαμέρισμά του, απέναντι απ` το 2ο Γυμνάσιο Κιλκίς, την μεγάλη του αγάπη όπου πέρασε πολλά απ` τα όμορφα χρόνια της πρώτης νιότης ως μαθητής και της ύστερης προσφοράς ως εμπνευσμένος δάσκαλος, θα μας αφήσει με ορθάνοιχτο στόμα!
Πρόκειται για ένα διαμέρισμα-αρχείο! Παντού φάκελοι, τόμοι, φωτογραφίες κι ενθυμήματα μιας εποχής, που έφυγε μεν οριστικά αλλά επιζητά εναγωνίως να αναδειχθεί και μέσα απ` την αξιοποίηση ενός πολύτιμου για το παρόν και το μέλλον υλικού.
Εκεί, στη ταπεινή φωλιά του θα βρει ο κάθε Κιλκισιώτης και Κιλκισιώτισα μέχρι και τη βαθμολογία των ενδεικτικών και απολυτηρίων των γονιών ή των παπούδων και των γιαγιάδων του! Το γράφουμε έτσι, σαν παράδειγμα για τον αρχειακό πλούτο που μπορεί να συναντήσει κανείς…
Με έκδηλη περηφάνια, ο απόμαχος καθηγητής, μας παρουσιάζει το αρχείο του με ονόματα, βαθμολογίες και καταγωγή μαθητών του Κιλκίς, απ` την ακαδημαϊκή χρονιά 1914-15 ακόμα! Ανάμεσα στα ονόματα της πρώτης αυτής χρονιάς βλέπουμε κι αυτό της δεσποινίδας Ειρήνης, που ως μαθήτρια του Ημιγυμνασίου Κιλκίς με το όνομα Γεωργιάδου (και όχι με το μετέπειτα Ευθυμιάδου) βαθμολογείται φυσικά με άριστα 10!
Οι ογκώδεις φάκελοι με αρχεία πολύτιμα για την ιστορία της πόλης και της περιοχής, καθώς κι οι εκατοντάδες παλιές φωτογραφίες, απαιτούν μέρες για να τα ανακαλύψεις, να τα χαρείς, να τα μελετήσεις.
«Πρότεινα στο Δήμο Κιλκίς να πάρουν ότι υλικό θέλουν για να το αξιοποιήσουν όπως νομίζουν αλλά συνάντησα την απόλυτη αδιαφορία», μας αποκαλύπτει με εμφανή στο βλέμμα του την απογοήτευση.
Άσβεστο μεράκι
Ο Δ. Νικοπολιτίδης μπορεί να πάτησε ήδη τα 91, αλλά μοιάζει για 20 τουλάχιστον χρόνια νεώτερος, διατηρώντας μια αξιοθαύμαστη ενεργητικότητα και κυρίως άσβεστο το μεράκι που κουβαλάει ακόμα απ` τα νιάτα του.
Μεταξύ των αρχείων που διατηρεί, κυριολεκτικά ως κόρη οφθαλμού, είναι και ένα μητρώο, στο οποίο μπορεί να βρει κανείς πρόσωπα που γεννήθηκαν πριν από 170 κοντά χρόνια, και συγκεκριμένα από το 1848!
Ο κ. Νικοπολίδης γεννήθηκε στο Κιλκίς το 1925 από Καυκάσιους γονείς με καταγωγή από το Καρς. Η οικογένειά του πρωτογνώρισε τη προσφυγιά ήδη από το 1914 όταν τρεις θείοι του ήλθαν στο Κιλκίς, με τους γονείς του να ακολουθούν στο μεγάλο προσφυγικό κύμα του `22.
Ο μικρός Δημήτρης πήγε σχολείο στο 2ο Δημοτικό (στο Ντάνεφ), το οποίο είχε ξεκινήσει ως Δημοτικό Σχολείο Αρρένων Κιλκίς. Το αντίστοιχο των θηλέων στεγάζονταν σε κτίσμα της νυν Πλατεία Ειρήνης, που οι παλαιότεροι Κιλκισιώτες θα το θυμούνται ως «ΚΑΨΟ», τον στρατιωτικό δηλαδή κινηματογράφο που λειτουργούσε εκεί μέχρι τα τις αρχές της δεκαετίας του `70. (Ο διαχωρισμός αρρένων – θηλέων έπαψε πια να υφίσταται με τη λειτουργία του 3ου Δημοτικού, όταν και τα τρία σχολεία του Κιλκίς έγιναν πια μικτά).
«Τα δυο δημοτικά σχολεία των αρρένων και των θηλέων άρχισαν να λειτουργούν απ` τη χρονιά 1922-23. Νωρίτερα υπήρχε στο Κιλκίς μόνο ένα σχολείο μικτό, για το οποίο όμως τα αρχεία έχουν χαθεί», μας λέει.
Ανάμεσα στον αρχειακό όγκο που ξεδιπλώνεται μπρος στα μάτια μας, διαβάζουμε:
«Εισήγηση του αναπληρωτή δημάρχου, Πανταζή Καραμανώλη, να χορηγηθή στον Δ/ντή του ενταύθα σχολείου, Κ. Βασιλειάδη, το ποσό των 100 δραχμών για την αγορά διαφόρων φανών και πυροτεχνημάτων για την εθνική γιορτή της 25ης Μαρτίου».
Σε άλλο έντυπο:
28-3-1916. Γνωρίζεται η κατάληψις του περιβόλου του ναού (σ.σ. του Αγ. Δημητρίου) του χρησιμοποιημένου ως διδακτηρίου (σ.σ. Ημιγυμνάσιο) υπό Γάλλων στρατιωτών και το αδύνατον της διδασκαλίας. Προς τούτοις η παραχώρησις αιθούσης του Υποδιοικητηρίου προς προσωρινή χρήσιν του Ημιγυμνασίου».
Και κάπου αλλού:
«Τον Μάϊο του 1925 έγινε παράνομη κατάληψη του διδακτηρίου Αρρένων Κιλκίς για τη στέγαση του επιθεωρητού των Δημοτικών Σχολείων, Δ. Κοντογιάννη»!
Τα πέτρινα χρόνια
Το 2ο Δημοτικό διαδέχτηκε το Γυμνάσιο Κιλκίς, όπου ο Δ. Νικοπολιτίδης συναντά καθηγητές όπως ο Αθανάσιος Τσούντας αλλά και ο Νικόλαος Χαριστός. Χρόνια πέτρινα, που ξεκινούν επί δικτατορίας του Μεταξά και συνεχίζονται με τη ναζιστική μαύρη καταχνιά. Οι Γερμανοί κατακτητές επιτάσσουν το σχολείο κι μαθητές αναγκάζονται να κάνουν μαθήματα στο σπίτι του Ιωάννη Βάτσου, στην οδό Στενημάχου 19 (εκατό περίπου μέτρα από το Γυμνάσιο) που διατηρείται μέχρι σήμερα.
«Ευτυχώς, τη γεωργική μας οικογένεια δεν την πλήττει η πείνα της εποχής, παρά μόνο για ενάμιση μήνα. Να σκεφτείτε ότι είχαμε τη δυνατότητα να δίνουμε και αλεύρι σε συνανθρώπους μας», λέει για τα χρόνια που «όλα τα `σκιαζε η φοβέρα και τα πλάκωνε η σκλαβιά».
Απ` τα αρχεία του κ. Νικοπολίδη μαθαίνουμε ότι Ημιγυμνάσιο λειτούργησε στο Κιλκίς απ` το 1914 ως το 1930, εκτός από τα έτη 1916-18 λόγω του Α` Παγκοσμίου Πολέμου. Αρχικά το σχολείο στεγάστηκε στο νάρθηκα του παλιού ναού του Αγ. Δημητρίου και στη συνέχεια (1917;) στην ημικατεστραμμένη παλιά σχολή των Βούλγαρων Ουνιτών, στο σημερινό Λαογραφικό Μουσείο.
Φοιτητής με παιδιά
Ο Δ. Νικοπολίδης παίρνει το απολυτήριο του Γυμνασίου ως αριστούχος το 1945. Ακολουθεί το Πανεπιστήμιο, αλλά οι σπουδές στη Φιλοσοφική Θεσσαλονίκης διακόπτονται λόγω εμφυλίου. Τον παίρνουν φαντάρο για τρία χρόνια στον Γράμμο, όπου τοποθετείται σε θέση γραφέα. Μετά το τέλος του πολέμου επιστρέφει στις σπουδές του, όντας πια φοιτητής με δυο παιδιά, καθώς στο μεταξύ νυμφεύεται!
Μετά την αποφοίτησή του υπηρετεί ως καθηγητής κατά σειρά, στο ιδιωτικό γυμνάσιο Κρύας Βρύσης, στην εμπορική σχολή Κομοτηνής (Οικονομικό γυμνάσιο), στο δημόσιο γυμνάσιο Κρύας Βρύσης, στο γυμνάσιο Νέας Μεσημβρίας Θεσσαλονίκης, στο γυμνασιακό παράρτημα Αγίου Αθανασίου του Α’ γυμνασίου θηλέων Θεσσαλονίκης ως διευθυντής και στο 3ο Γυμνάσιο Εράτυρας Κοζάνης.
Στα χρόνια του `70 διορίζεται στο Δ’ Γυμνάσιο Θεσσαλονίκης και από εκεί παίρνει απόσπαση για τη Θεολογική Σχολή Χάλκης, υπηρετώντας από το 1975 έως το 1980 στο λυκειακό τμήμα της, στην Κωνσταντινούπολη. Πρόκειται για έναν από τους σημαντικότερους σταθμούς στην εκπαιδευτική διαδρομή του, με πλήθος εμπειριών να τον σημαδεύουν στην υπόλοιπη πορεία του.
Επιστέφει στην Ελλάδα το 1980 και διορίζεται γυμνασιάρχης στο Α’ Γυμνάσιο Αρρένων Αλεξάνδρειας Ημαθίας, για να καταλήξει στη συνέχεια στο Β’ γυμνάσιο και Β’ λύκειο Κιλκίς, απ` όπου και συνταξιοδοτήθηκε το 1988.
Και θεατρικός συγγραφέας
Στα χρόνια που υπηρετεί ως καθηγητής στη Κρύα Βρύση, ο διευθυντής του σχολείου του ζητά να γράψει μια ποντιακή θεατρική κωμωδία για μια εκδήλωση. Ο Δ. Νικοπολιτίδης το ρισκάρει και του βγαίνει σε καλό. Αφού ξεσήκωσε βιβλιοθήκες ολόκληρες για το σκοπό του, έγραψε και παρουσίασε στη σκηνή με μαθητές του, τη γνωστή πλέον κωμωδία «Ο Πρόεδρον τη Χωρί».
Ακολουθούν τα έργα « Όλ(ε)α για την Παναΐλαν», «Χωρίς εσέν’ ‘κι ‘ίνουμαι, χωρίς εσέν’ ‘κ’ ευτά(γ)ω» και «Η Λίτα Εγάνωσεν τα Πουλούλ(ε)α». Το τελευταίο, μάλιστα, παίχτηκε και σε πολλές πόλεις της Γερμανίας, σε σκηνοθεσία του άλλοτε πρωταγωνιστή μαθητή του στο γυμνάσιο Κρύας Βρύσης, Λευτέρη Τελλίδη.
Όμως, έργο ζωής του κ. Νικοπολιτίδη είναι το «Λεξικό της Ποντιακής Διαλέκτου» (αντίστροφο – από τη νεοελληνική οτην ποντιακή), ενώ ως εξαιρετικός γνώστης της ποντιακής διαλέκτου επιμελήθηκε περισσότερα από τριακόσια ανέκδοτα που δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό «Ποντιακή Εστία» και σε τοπικές εφημερίδες.
Αποχαιρετάμε τον αειθαλή Δημήτρη Νικοπολιτίδη με περισσότερο Κιλκίς, με περισσότερη πατρίδα μέσα μας. Ο άνθρωπος που συλλέγει χρόνια τώρα πολύτιμες ψηφίδες της ιστορίας μας, κουβαλάει στη ψυχή του και προσωπικές διαδρομές ανθρώπων, που η ζωή τους έφερε κάποια στιγμή στο ίδιο σταυροδρόμι μαζί του. Και είναι πάντα πρόθυμος να τις εξιστορήσει. Ας τον γνωρίσουμε κι ας τον αξιοποιήσουμε περισσότερο. Το αξίζει!
Ρεπορτάζ: Γιάννης Καραγιαννίδης
Φωτογραφίες: Σάββας Γαβουχίδης
Πρώτη δημοσίευση: ΠΡΩΤΗ ΣΕΛΙΔΑ
