Κριτική ταινιών από τον Γ. Τσιτσίμη
Γυναικείες κουβέντες (woman talking) –ΗΠΑ, 2022-διάρκεια: 1΄.44΄.
Σκηνοθεσία:
Sarah Polley
Κύριοι Ρόλοι:
- Rooney Mara … Ona
- Claire Foy … Salome
- Jessie Buckley … Mariche
- Judith Ivey … Agata
- Ben Whishaw … August
- Frances McDormand … Scarface Janz
- Sheila McCarthy … Greta
Σενάριο: Sarah Polley, Miriam Toews
Παραγωγή: Dede Gardner, Jeremy Kleiner, Frances McDormand
Μουσική: Hildur Gudnadottir
Φωτογραφία: Luc Montpellier
Πώς να μιλήσεις για πράγματα που σου σφίγγουν την καρδιά, σου παίρνουν τα λόγια και τα σβήνουν και σε χαράσσουν ανεπανόρθωτα; Ίσως ο κινηματογράφος, μαζί με την ποίηση, να είναι η μόνη φόρμα ικανή για κάτι τέτοιο. Να βγάλεις δηλαδή σαν εξομολόγηση τον πόνο και την αδικία και πάνω απ’ όλα τη στέρηση για ζωή που σου έχουν επιβάλλει οι άλλοι με τη βία.
Μα ας ξεκαθαρίσουμε τα πράγματα: ποιοι είναι οι άλλοι και τι συμβαίνει τέλος πάντων μέσα σε αυτό το εξορισμού δραματικό φιλμ χαμηλών τόνων που έφτασε μέχρι τη δεκάδα υποψήφιων καλύτερων ταινιών φέτος και προτάθηκε για καλύτερη ταινία και σενάριο (αλλά δεν ήπιε νερό από την οσκαρική πηγή που προτίμησε να βραβεύσει ανοσιότητες τύπου «Τα πάντα όλα»). Βρισκόμαστε στο 2010, και αρκετές γυναίκες ζουν απομονωμένες σε μια αποικία Μεννονιτών. Μια χριστιανική ανδροκρατούμενη σέκτα με αυστηρή δομή πειθαρχίας που βρίσκεται σε επίπεδο καθημερινότητας 100 τουλάχιστον χρόνια πίσω από τον σύγχρονο πολιτισμό (δεν έχει ρεύμα και η μετακίνηση γίνεται με άλογα και κάρα και πολλά άλλα ). Ωστόσο πίσω από αυτήν την επιφανειακή αγνότητα ζωής σύμφωνα με την ερμηνεία επιταγών της Βίβλου, αποκαλύπτεται πως οι άνδρες της κοινότητας αφού ναρκώσουν όποια γυναίκα διαλέξουν, στη συνέχεια τη βιάζουν ενώ για χρόνια πουλάνε το παραμύθι στις γυναίκες –που τις κρατούν τελείως αγράμματες σε σχέση με τα αγόρια της κοινότητας που πάνε σχολείο- πως τα σημάδια στο σώμα τους ή ακόμη και οι εγκυμοσύνες τους δεν είναι παρά…έργο Θεού!
Το φιλμ ξεκινά αφού έχει γίνει η αποκάλυψη αυτή και στις γυναίκες έχει δοθεί διορία ένα 24ωρο να συγχωρέσουν-σαν καλές χριστιανές-τους βιαστές τους ώστε η ζωή στην κοινότητα να συνεχιστεί απρόσκοπτα. Μέσα σε αυτόν τον χρόνο που έχουν στη διάθεσή τους οι γυναίκες, κρυφά από τους άνδρες που λείπουν, πρέπει να αποφασίσουν αν θα μείνουν και θα συγχωρέσουν τους βιαστές τους υποταγμένες όπως το αρνί στον σφάχτη του, αν θα παλέψουν για την ελευθερία τους ή αν θα φύγουν για πάντα από αυτό το δαιμονικό μέρος. Κι αυτό ακριβώς το κομμάτι, τις συνομιλίες τους μέχρι τη δύσκολη απόφαση που θα πάρουν γυναίκες όλων των ηλικιών και των απόψεων, παρακολουθούμε με τρόπο επώδυνο, σπαρακτικό αλλά και ενίοτε μελό.
Δεν ξέρω κατά πόσο το ανδρικό κοινό είναι έτοιμο να παρακολουθήσει ένα τέτοιο έργο με καθαρόαιμες γυναικείες απόψεις και παρουσίες ειδικά σε αυτήν την εποχή που καθημερινά έχουμε και μια αναφορά για βιασμό ή ξυλοδαρμό γυναίκας (για να μην αναφερθώ στη βίαιη εκπόρνευση ανήλικων κοριτσιών). Ίσως οι άνδρες να μην είναι κατάλληλα εκπαιδευμένοι από την κοινωνία και την οικογένεια για κάτι τέτοιο, ίσως να είναι και οι περισσότεροι ανίκανοι έτσι όπως μεγάλωσαν να αντιληφθούν το μεγαλείο της γυναικείας σιωπής και του γυναικείου λόγου (πάνω σε αυτά ο μεγάλος Μπέργκμαν έχει πει και δείξει αρκετά κι όχι μόνο στην ταινία του «Σιωπή»). Ίσως να μην πιστεύουν καν πως έχει αξία η γυναικεία κουβέντα, η ανθρώπινη θηλυκή πλευρά της αλήθειας.
Το φιλμ αναμετράται λοιπόν με ειλικρινή τρόπο και με δομικό στοιχείο την παντελή απουσία ανδρών εκτός από το δάσκαλο της κοινότητας που είναι απλός πρακτικογράφος της συνέλευσης, με την υπόκωφη μα οργισμένη στάση του λόγου των γυναικών, με την ελπίδα σ’ έναν χαοτικό κόσμο απόλυτης βίας, με το δικαίωμα της διάθεσης του κορμιού ελεύθερα, με τον σκοταδισμό που κρύβει μέσα της κάθε θρησκεία και ιδιαίτερα η χριστιανική ειδικά απέναντι στη γυναίκα, με τον πόνο της φυλακής και της αμάθειας μα και την ελπίδα της απόδρασης σ’ ένα καλύτερο μέλλον αν όχι γι’ αυτές τις γυναίκες τότε σίγουρα για τα παιδιά που στο τέλος του φιλμ παίρνουν μαζί τους σε μια ατέλειωτη, σπαρακτική μα και γροθιά στο στομάχι σειρά γυναικών που η μία μετά την άλλη φεύγουν. Φεύγουν γιατί θέλουν να επιστρέψουν στην αξία του να είσαι ζωντανός και να χαίρεσαι τον κόσμο γύρω σου, όχι να τρέμεις όταν ο άνδρας επιστρέφει σπίτι και κλείνει την πόρτα πίσω του.
Με όλα αυτά δεν θέλουμε να καταλήξουμε στο ότι ο ανδρικός πληθυσμός είναι όλος βίαιος και γεμάτος διαστροφές. Το φιλμ βάζει το ερώτημα αν τα δυο φύλα μπορούν να συνυπάρξουν ειρηνικά κάποτε μαζί. Και οι «γυναικείες κουβέντες» έχουν τη δύναμη να υποδείξουν τον τρόπο. Η Καναδέζα Sara Polley με την τέταρτη ταινία της, παραδίδει ένα δράμα όχι «γυναικείο» μα πανανθρώπινο. Μια δύσκολη φόρμα κινηματογράφησης καθώς απουσιάζει η δράση για ένα κοινό που αποζητά τον διαφορετικό, το καλλιτεχνικό, το ανεξάρτητο στο σινεμά. Εντούτοις δοκιμάζεται και τα καταφέρνει. Σαν ψίθυρος γυναίκας…
