Κριτική ταινιών από τον Γ. Τσιτσίμη

ΤΟ ΜΕΝΟΥ

Σκηνοθεσία:      MarkMylod

Σενάριο:              SethReiss&WillTracy

Ηθοποιοί:            Ralph Fiennes, John Leguizamo, Nicholas Hoult, Hong Chau, Janet McTeer, Aimee Carrero, Judith Light, Rob Yang, Paul Adelstein, Reed Birney, Arturo Castro, Christina Brucato, Mark St. Cyr, Mel Fair, Michael A. Dean, Peter Grosz, Anya Taylor-Joy

Διάρκεια:            107 λεπτά / 2022 – USA

Και να που το τέλος της χρονιάςμάς επιφύλαξε ένα από τα κορυφαία φιλμ της σεζόν. Και μάλιστα από ένα σκηνοθέτη που δεν μας έχει δώσει τίποτε στο παρελθόν εκτός από κάποια καλά επεισόδια σε τηλεοπτικές σειρές όπως πχ το Gameofthrones.

Στην υπόθεση της ταινίας έχουμε μια ομάδα πλούσιων ατόμων που απαρτίζεται από γιάπηδες εταιρίας, πρώην διάσημο ηθοποιό, λεφτάδες καλοφαγάδες, κριτικούς εστιατορίων κι ένα παράξενο αταίριαστο με την ομάδα ζευγάρι οι οποίοι έχουν καταφέρει να κλείσουν τραπέζι σε ένα από τα κορυφαία ρεστοράν των ΗΠΑ που λειτουργεί σε  ένα έρημο, απομονωμένο νησί.

Ο υπεύθυνος σεφ του εστιατορίου (επιτέλους ένας καλός ρόλος και μια μεγάλη επιστροφή για τον RalphFiennes) λειτουργεί σαν γκουρού για τα υπόλοιπα μέλη της κουζίνας που τον υπακούν τυφλά σαν να είναι μια παραστρατιωτική οργάνωση φανατικών με επικεφαλή τον ιδεολόγο αρχηγό τους. Κατά την πορεία των πιάτων που δίνονται με μεγάλη επισημότητα και κτύπημα παλάμης από τον σεφ (ανατριχιαστικές σκηνές και μια αγωνία που υποβόσκει) αρχίζει να αποκαλύπτεται μια φοβερή αλήθεια που αφορά το εστιατόριο  και τον σεφ αλλά έχει σχέση και με το παράξενο ζευγάρι που δεν «κολλάει με την υπόλοιπη πλούσια ομήγυρη ( ο NicholasHoultκαι ηAnyaTaylor-Joy σε ακόμη έναν απολαυστικό ρόλο δείχνοντας τη στόφα μεγάλης ηθοποιού που εξελίσσεται). Δεν θα αποκαλύψουμε περισσότερα καθώς το φιλμ κτίζεται σε επίπεδα παίζοντας με τον θεατή ένα γοητευτικό παιχνίδι αναμονής.

Αντίθετα με την κριτική γύρω από αυτό το φιλμ που το χαρακτήρισε ως κωμωδία (!) ή τρόμου (!!) πιστεύω πως πρόκειται για κάτι πολύ πιο εσωτερικό που έχει να κάνει με τις αντοχές του ατόμου, τη μαθητεία στον φανατισμό, την απελπισία στη σύγχρονη κοινωνία με τη μοναξιά της, τη βιτρίνα της καθώς πρέπει κοινωνίας και μια ανήλεη επίθεση στον κόσμο του καπιταλισμού όχι σαν τη συνήθη αριστερή διαλεκτική αλλά σαν μια ολομέτωπη αναμέτρηση με την ίδια την αξία της ζωής που πια έχει ξευτελιστεί τελείως στις ημέρες μας καθώς κάθε πιάτο που παρουσιάζεται ανεβάζει επίπεδο εκδίκησης και μίσους του σεφ προς το κοινό του, δηλαδή προς τον κόσμο τον ίδιο που έχει μάθει  να κολυμπά στην επιφάνεια, να υποκρίνεται και να δέχεται να του σερβίρουν κάθε λογής σκουπίδι αρκεί να παραμείνει στις επάλξεις  του in, του follow, του  glamour, του Instagram, να γράφει ανοησίες στο twiterκαι μωρολογίες στο facebook, να θεωρεί είδηση κάθε viralχωριάτικο αρκεί να μπορεί να αναπνεύσει μέσα στα κόπρανα που τον έχουν πείσει πως είναι άρωμα πολυτελείας. Απέναντι σε αυτόν τον κόσμο, ο σεφ του «Μενού» προτείνει μια τρομερή εκδίκηση. Απέναντι στην χαζομάρα, την ανεμελιά και την χαλαρότητα ως lifestyleαντιπαραθέτει το τρομακτικό flambeτου.

Δεν υπάρχουν πολλά γιατί και πολλές εξηγήσεις σε αυτήν την ταινία, στοιχείο που την ωθεί ακόμη ψηλότερα. Η τύχη ως ένα θέμα της πραγματικότητας παίζει τον ρόλο της αλλά περισσότερο η ατυχία ως μέρος της πράξης που λέγεται ζωή και που δεν έχει να κάνει με πόσα χρήματα έχεις τελικά αλλά με το πόσο θέλεις να ζήσεις, να επιβιώσεις πραγματικά και όχι σανκτήνος επάνω στα πτώματα άλλων.

Το «Μενού» είναι μια φιλμική κάθαρση που μιλά πικρά για την σύγχρονη πραγματικότητα  και προτείνει τον θάνατο σαν κομμάτι αναπόσπαστο της ζωής. Οι τρομερές ερμηνείες των ηθοποιών του, το ασφυκτικό σενάριο και η αριστουργηματική σκηνοθεσία του έρχονται ν’ αποτελειώσουν τον θεατή που στην ουσία αποτελεί και το επίκεντρο ενός θεάτρου που στήνεται εμπρός του ανεβάζοντας στα ύψη τον σφυγμό και τις ανάσες. Όπως την πρώτη φοράπου μάς σέρβιραν ένα εκπληκτικά νόστιμο πιάτο κι αυτό μάς σημάδεψε με τηγεύση και την εμφάνισή του. Για πάντα.

DRIVE MY CAR

Σκηνοθεσία: Ρ. Χαμαγκούτσι Ιαπωνία. 2021. Διάρκεια: 179΄

Βραβεία:  Όσκαρ καλύτερης Διεθνούς Ταινίας,  Βραβείο Σεναρίου στο Φεστιβάλ Καννών του 2021 και  βραβεία Ενώσεων Κριτικών στις Κάννες, στη Νέα Υόρκη, στο ΛοςΆντζελες για το 2021.

Ο εξαίρετος Ιάπωνας σκηνοθέτης ΡιουσούκεΧαμαγκούτσι έγινε γνωστός  παγκοσμίως με τις προηγούμενες δουλειές τουHappyHour” (2015) και “Η Διπλή Ζωή της Ασάκο”και στην χώρα μας κυρίως με την ταινία «Ιστορίες της Τύχης και της Φαντασίας” (2020).  Στο τελευταίο του –αριστουργηματικό- φιλμ μιλά με τον κώδικα της λιτότητας (αληθινό μάθημα οικονομίας εικόνας για σπουδαστές κινηματογράφου) και με όχημα τον «Θείο Βάνια», μάς παραδίδει ένα 3ωρο έπος για το συναίσθημα, την αγάπη, τον θάνατο και-πάνω απ’ όλα-τη συγχώρεση, τη δύναμη της συγχώρεσης.

Το σενάριό του δε στηρίζεται παρά σε έναδιήγημα 24 σελίδων του ΧαρούκιΜουρακάμι, ενός συγγραφέα που επίσης κάνει καριέρα με την απλή αλλά απίστευτα μεστή γραφή του. Προφανώς το πρώτο βασικό μάθημα που μας έρχεται από την Ιαπωνία είναι ότιόληη δύναμη της αφήγησης μιας ιστορίαςκρύβεται στην απλή φόρμα, κάτι βέβαια που οι θιασώτες του κινηματογράφου από την χώρα του ανατέλλοντος ήλιου θα έχουν παρατηρήσεικαι σε παλιότερες ταινίες από τους Όζου, Μιζογκούτσι, Κομπαγιάσι (αυτός κι αν δεν είναι ο masterτης οικονομίας και διαχείρισης ταινίας) και φυσικά ο πολύ αγαπητός στην χώρα μας Κόρε-Έντα.

Στην υπόθεση του φιλμ ο Καφούκου (ΧιντεντόσιΝισιζίμα)διάσημος ηθοποιός και σκηνοθέτης του θεάτρου τέχνης αποφασίζει μετά τον θάνατο της γυναίκας του για να ξεπεράσει την οδύνη του ξαφνικού χαμού της να φύγει και συνεργαστεί με τοθέατρο της Χιροσίμα για το ανέβασμα του θείου Βάνια. Τα πράγματα περιπλέκονται όταν από τη μια η παραγωγή τουέργου τον υποχρεώνει να έχει οδηγό στοαυτοκίνητό του μια απλή κοπέλα χωρίς καλλιτεχνικές  «ρίζες» και να μην οδηγεί ο ίδιος για λόγους ασφάλειας ενώ στο castingγια τους ρόλους εμφανίζεται και ο τελευταίος εραστής της γυναίκας του. Δεν πρόκειταινα αποκαλύψω τίποτε περισσότερο για αυτό το ασταμάτητο, γάργαρο ποτάμι από διαλόγους, συναισθήματα, πόνο, έρωτα και φιλία που απλώνεται εμπρός στα μάτια του θεατή για πολλή ώρα χωρίς να χάνει στιγμή τον ρυθμό, την έμφαση, την  αφήγηση δίχως να κουράσει.

Και ακριβώς το στοιχείο αυτό, η αφήγηση, ο τρόπος της αφήγησης και ο λυρισμός των απλών συμβάντων καθημερινά και γύρω μας, είναι το σημείο, η πινακίδα που γράφει έξοδος, το συναίσθημα που φέρνει τη λύτρωση καθώς η κάθαρση είναι υπόθεση μιας άλλης πραγματικότητας πολύ πιο υπερβατής από αυτήν που κατέχουμε.

Το drivemycar(ευτυχώς οι διανομείς εδώ δεν πείραξαν όπως συνηθίζουν τον πρωτότυπο τίτλο δίνοντας έναν άλλο άκυρο και ξενέρωτο)  είναι ένα διαμάντι μέσα στημοναδικότητα της μοναξιάς του, μέσα στα λάθος λόγια μιας πρόβας, μέσα σε μιαατάκα που δεν έρχεται κι εσύ περιμένεις και περιμένεις, είναι η στιγμή που –μέσα από τα μάτια του πρωταγωνιστή και την αργή δράση της ταινίας-διαπιστώνει πως είσαι σε θέση τελικά να αγαπήσεις ανυπέρβλητα, ολοκληρωτικά, με πλήρη αποδοχή του άλλου/ της άλλης κι ας υπάρχουν ατοπήματα στην πραγματικότητα όπως και στην υπόλοιπη ζωή.

Ο  τρόπος που ο Χαμαγκούτσι μεταφέρει το λογοτεχνικό κείμενο στο σελιλόιντ είναι επίσης μια στάση ζωής, ένα μάθημα για τους διάφορους δασκάλους «δημιουργικής γραφής» που περιφέρονται  στα διάφορα «εργαστήρια» γραφής θέλοντας να διδάξουν το αδύνατο στους φερέλπιδες (κι εύπιστους) μαθητές τους: τη λογοτεχνία, τη συγγραφή, την ίδια την τέχνη (όντας άτεχνοι οι ίδιοι ως δάσκαλοι και συγγραφείς στου τίποτε την χώρα που λέει κι ο Αγγελάκας στην γεμάτη οικονομία ποίησή του…).

Μια άλλη οπτική λοιπόν του συναισθήματος που καθορίζει τη ζωή ασυνείδητα στους περισσότερους και συνειδητά σε λιγότερους, πάντως καθορίζει τις πράξεις και τις αποφάσεις μας, μια σχέση, μια συνάντηση με τον εσωτερικό μας εαυτό που έχουμε δει κι άλλοτε όπως με το υπαρξιακό δρώμενο σε όλα τα φιλμ του Μπέργκμαν, όπως με το στοιχείο του εγκλωβισμένου ατόμου που μετατρέπεται σε ανήμπορο για αποφάσεις  στο σινεμά του Ούγγρου ΖόλτανΦάμπρι, όπως με τους άβουλους ήρωες του Τζάρμους ή πολλές φορές του Γιμού που καθηλώνονται από την εποχή τους και περιμένουν τη λύτρωση μέσα από τις ζωές των άλλων.

Σχετικά με όλα αυτά ο μεγάλος αυστριακός συγγραφέας και διανοούμενος Χέρμαν Μπροχ σημειώνει ότι «όλα τα έργα τέχνης πρέπει να είναι πλούσια σε δυναμικά παραδείγματα. Το κάθε επεισόδιο πρέπει να αντικατοπτρίζει με τη μοναδικότητά του την ενότητα και την παγκοσμιότητα  του συνόλου. Αυτός ο πρωταρχικός κανόνας που ισχύει για τη μουσική, πρέπει να εφαρμόζεται εξίσου και στην τέχνη της αφήγησης όπου το έργο είναι ανάγκη να οικοδομείται σύμφωνα με ένα προκαθορισμένο σχέδιο, ακολουθώντας τη μέθοδο της αντίστιξης» (από την εισαγωγή του συγγραφέα στο μυθιστόρημά του, Οι Υπνοβάτες, 1932). Μπορεί να διαφωνεί κάποιος με όλα αυτά, ωστόσο η τέχνη της κινηματογραφικής αφήγησης είναι ίσως το σπουδαιότερο σημείο μετά τη συγγραφή του σεναρίου: χωρίς αυτά οι εικόνες μένουν άψυχες όσο σωστά φωτισμένες κι αν είναι.

Κλείνοντας, το Drivemycarδεν είναι ένα ακόμη γλυκόπικρο φιλμ που μιλάει για την αναζήτηση με τρόπο στοχαστικό. Είναι κάτι πολύ πιο πέρα από αυτό. Μια καταβύθιση μέσα στην τέχνη όπου στο στάδιο της τελικής εξόδου  βρίσκεσαι εσύ ο ίδιος γυμνός κι αντιμέτωπος με τα όνειρά σου μέσα στον θάλαμο της εξομολόγησης που γράφει τ’ όνομά σου. Αν θα πεις την αλήθεια, είναι μονάχα δική σου απόφαση

• Παραγωγή: ΤσουγιόσιΓκόρο, ΜισάκιΚαουαμούρα, ΟσάμουΚουμπότα, ΣάτσιοΜατσουσίτα, ΓιοσίτιΝακάμπε, ΚέιτζιΟκουμούρα, Τζιν Σουζούκι, ΑκιχίσαΓιαμαμότο
• Σκηνοθεσία: ΡιγιουσούκεΧαμαγκούτσι
• Σενάριο: ΡιγιουσούκεΧαμαγκούτσι, ΤακαμάσαΟε
• Φωτογραφία: ΧιντετόσιΣινομίγια
• Μοντάζ: ΑζούσαΓιαμασάκι
• Μουσική: ΕϊκοΙσιμπάσι
• Πρωταγωνιστούν: ΧιντεντόσιΝισιζίμα
• Διάρκεια: 179 λεπτά
• Διανομή: AmaFilmstsitsimis@gmail.com