My Twitter Feed

16 Οκτωβρίου, 2024

ΕΙΔΗΣΕΙΣ.ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ:

Νίκη και στο Ν. Κιλκίς με 70%! -

Δευτέρα, 14 Οκτωβρίου, 2024

Ειρήνη: Είναι αργά για δάκρυα! -

Σάββατο, 12 Οκτωβρίου, 2024

Όχι κατακερματισμός δικαστικών -

Παρασκευή, 11 Οκτωβρίου, 2024

Εκδηλώσεις για τα 100 χρόνια Ν. Σάντας -

Παρασκευή, 11 Οκτωβρίου, 2024

Δ. Κιλκίς: Λεφτά για τα σχολεία -

Παρασκευή, 11 Οκτωβρίου, 2024

Γεύματα σε 20 σχολεία του Κιλκίς -

Πέμπτη, 10 Οκτωβρίου, 2024

Ονειρικό και φέτος το φεστιβάλ! -

Τετάρτη, 9 Οκτωβρίου, 2024

ΣΥΡΙΖΑ: Αποδοκιμασία Π. Παππά! -

Τετάρτη, 9 Οκτωβρίου, 2024

Κεντρα αντιστασης στο ν. Κιλκις …

… κατά την περίοδο του Μακεδονικού Αγώνα – α` μέρος

Του Χρήστου Π. Ίντου

 

 

 

 

Γενικά στοιχεία για την περιοχή και προϋπάρχουσα κατάσταση

Ο Νομός Κιλκίς με τη σημερινή του γεωγραφική έκταση και τα διοικητικά του κέντρα είναι δημιούργημα των πρώτων είκοσι χρόνων μετά την απελευθέρωση του 1912. Κατά τη μακραίωνη περίοδο της τουρκοκρατίας και ιδιαίτερα κατά τα τελευταία πενήντα χρόνια της περιόδου εκείνης οι περιοχές που συγκροτούν τον σημερινό Νομό Κιλκίς ανήκαν διοικητικά κατά κύριο λόγο στις επαρχίες (καζάδες) Αβρέτ Χισάρ (Γυναικοκάστρου) με πρωτεύουσα το Κιλκίς και Γιαννιτσών με πρωτεύουσα την ομώνυμη πόλη.

Στην πρώτη περίπτωση, του καζά του Αβρέτ Χισάρ, ανήκε το μεγαλύτερο τμήμα της σημερινής επαρχίας Κιλκίς και στη δεύτερη, εκείνης των Γιαννιτσών, εκτός της ομώνυμης επαρχίας ανήκε και η σημερινή επαρχία Παιονίας με πρωτεύουσα τη Γουμένισσα. Τμήματα του σημερινού Νομού Κιλκίς ανήκαν στους καζάδες Δοϊράνης, Γευγελής, Σερρών, Λαγκαδά και Θεσσαλονίκης. Την ίδια χρονική περίοδο η περιοχή του Κιλκίς εκκλησιαστικά ανήκε στην Επισκοπή Δοϊράνης και η περιοχή της Γουμένισσας στη Μητρόπολη Βοδενών (Εδέσσης). Η υπενθύμιση αυτή θεωρείται αναγκαία, διότι γνωρίζουμε όλοι τον ρόλο που διαδραμάτιζαν οι τουρκικές αρχές στις μεταξύ των Ελλήνων και αλλοφύλων διενέξεις, τη δυναμική και τη σημασία των διοικητικών κέντρων στην ίδια υπόθεση. Η υπενθύμιση της εκκλησιαστικής υπαγωγής έχει σχέση με τον ρόλο της Ορθόδοξης Εκκλησίας στη στήριξη του ελληνισμού των αλυτρώτων περιοχών καθ’ όλη την περίοδο της σκλαβιάς αλλά και κατά την περίοδο του Μακεδονικού Αγώνα.

Όσον αφορά στην πληθυσμιακή σύνθεση των περιοχών πρέπει να επισημάνουμε πως στις επαρχίες του Κιλκίς και των Γιαννιτσών, στην ύπαιθρο και τις πόλεις, είχαμε εκτός από χριστιανούς και πολλούς Τούρκους. Στην επαρχία της Γουμένισσας διέμειναν σε τσιφλίκια και αγροτικούς οικισμούς. Η Γουμένισσα και οικισμοί του όρους Πάικο από το 1696 απολάμβαναν φορολογικών απαλλαγών και ήταν δεσμευμένοι να προσφέρουν υπηρεσίες στην Υψηλή Πύλη επεξεργαζόμενοι μάλλινα υφάσματα από τα οποία κατασκευάζονταν οι στολές του τουρκικού στρατού του σώματος Θεσσαλονίκης.
Στην επαρχία του Κιλκίς πολύ πριν ξεσπάσει η διένεξη μεταξύ Ελλήνων και Βουλγάρων είχαμε έντονη δράση καθολικών, ουνιτών και προτεσταντών. Με ποικίλους τρόπους προσπάθησαν να προσηλυτίσουν τους κατοίκους της περιοχής στα δικά τους δόγματα. Κάτω από το θρησκευτικό ζήτημα υπόβοσκαν πλήθος διπλωματικών δραστηριοτήτων που ήταν αποτέλεσμα των βλέψεων των ξένων δυνάμεων στην περιοχή. Η δραστηριότητα αυτή και ιδιαίτερα εκείνη της Ουνίας προετοίμασε το έδαφος για την έντονη δράση αργότερα στην ίδια περιοχή της βουλγαρικής προπαγάνδας. Η δεινή κατάσταση στην οποία είχε περιέλθει η Ελληνική Ορθόδοξη Κοινότητα του Κιλκίς διαφαίνεται από πολλές εκθέσεις της περιόδου εκείνης. Χαρακτηριστική είναι η έκθεση του Αρχιμανδρίτη Θ. Μαντζουρανή με ημερομηνία 30 Ιουλίου 1901 όπου όχι μόνο διεκτραγωδεί την όλη κατάσταση αλλά και προτείνει μέτρα για την αναδιοργάνωση. Αναφέρεται στον ρόλο θρησκευτικών, πολιτικών και ξένων διπλωματών, στο μέγεθος της δράσης Ουνιτών και εξαρχικών, στον αγώνα που έπρεπε να αναληφθεί για να ανακτήσει η τοπική κοινότητα τα παλαιά προνόμιά της, να επαναλειτουργήσει σχολείο και ορθόδοξη εκκλησία.

Παρόμοια με την επαρχία του Κιλκίς, δραστηριότητα ξένων δογμάτων είχαμε στην πόλη και στην επαρχία των Γιαννιτσών· το φαινόμενο όμως ήταν περιορισμένο και δεν είχε κανένα αποτέλεσμα στην επαρχία της Γουμένισσας, παρά τις έντονες κατά καιρούς πιέσεις και παρεμβάσεις. Τον περιορισμό της δράσης αυτής στη Γουμένισσα τον αποδίδουμε στην ύπαρξη εκεί δύο μοναστηριακών μετοχίων, της Μονής των Ιβήρων και της Μονής Ζωγράφου του Αγίου Όρους. Ήταν οι κύριοι πόλοι γύρω από τους οποίους συσπειρώθηκαν κάτοικοι της πόλης και της περιοχής όσο δυνάμωνε ο ανταγωνισμός Ελλήνων και Βουλγάρων.

Ένα τρίτο μετόχι, εκείνο του Παναγίου Τάφου, ήταν δημιούργημα του Αγιο-ταφίτη Αρχιμανδρίτη Χατζηπαύλου, ο οποίος θα προσπαθήσει να υπηρετήσει τα συμφέροντα της βουλγαρικής προπαγάνδας, αλλά έχοντας έντονα τα στοιχεία του προσωπικού συμφέροντος θα αποτύχει, όπως βέβαια απέτυχε εν πολλοίς και η ανάλογη δράση του μετοχίου της Μονής Ζωγράφου.
Εκτός από τη βουλγαρική πίεση και εκτός από το πλήθος των προπαγανδών που ασκήθηκαν στην περιοχή του Κιλκίς (Μητροπολιτική περιφέρεια Πολυανής–Καζάς Αβρέτ Χισάρ), στην επαρχία της Γουμένισσας (Καζάς Γιαννιτσών) είχαμε και τη ρουμανική προπαγάνδα στα ορεινά βλαχόφωνα χωριά του Πάικου, όπως στα Λιβάδια, την Κάρπη, το Σκρα, την Κούπα και άλλα των όμορων επαρχιών. Ακόμη έγιναν προσπάθειες ίδρυσης και λειτουργίας ρουμανικών σχολείων και τοποθέτησης ρουμανιζόντων ιερέων.
Οι προσπάθειες και η δράση της Σερβικής προπαγάνδας στην ευρύτερη περιοχή στην οποία αναφερόμαστε ήταν μηδαμινές ως και ανύπαρκτες. Αναφέρεται αριθμός είκοσι οικογενειών του Κιλκίς, οι οποίες είχαν αποδεχθεί τις σερβικές προτάσεις.

Εκπαιδευτική δραστηριότητα

Η εκπαιδευτική δραστηριότητα ήταν δείγμα όχι μόνο του μορφωτικού επιπέδου των κατοίκων της περιοχής αλλά και γενικότερα της πολιτιστικής τους κατάστασης. Από το 1870 και μετέπειτα έχουμε έντονο ανταγωνισμό στη λειτουργία και την οργάνωση των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. Παρά τα ισχυρά ερείσματα που είχε δημιουργήσει η βουλγαρική Εξαρχία με αποτέλεσμα πολλές φορές να υφαρπάζει ναούς και σχολεία ή να κλείνει τα λειτουργούντα ελληνικά, όπως έγινε σε πολλές περιπτώσεις μεταξύ των οποίων στο Καρασούλι (Πολύκαστρο) και το Ποταρός (Δροσάτο), οι ομογενείς κοινότητες αντιστάθηκαν, όπως στο Κιλινδίρ (Καλίνδια), το Κάτω Θεοδωράκι, τη Βαρδαρόφτσα (Αξιοχώρι), το Αμάτοβο (Άσπρο), το Σαρί Παζάρ (Ανθόφυτο), το Γκιαζιλάρ (Ξυλοκερατιά), το Μίροβο (Ελληνικό). Σημαντική είναι η εκπαιδευτική δραστηριότητα στη Ράμνα (Ίσωμα).

Στην επαρχία της Γουμένισσας είχαμε ιδιαίτερη εκπαιδευτική δραστηριότητα. Από πολύ νωρίς λειτούργησαν στην κωμόπολη και την ύπαιθρο ελληνικά εκπαιδευτήρια. Δόθηκε ιδιαίτερη φροντίδα στην ανέγερση νέων εκπαιδευτηρίων με πρωτοβουλία της Μητρόπολης Βοδενών (Εδέσσης) και της τοπικής Ελληνικής Κοινότητας. Λειτουργούσε «Φιλεκπαιδευτική Αδελφότητα» από το 1874 και οι εκάστοτε διευθυντές των σχολείων ηγούνταν εθνικών δράσεων στην ευρύτερη περιοχή.

Σημαντικά σχολεία είχαμε στη Γρίβα, όπου και Φιλεκπαιδευτική Αδελφότητα από το 1874, στη Γοργόπη, το Πέτροβο (Άγιο Πέτρο), τη Μπαροβίτσα (Καστανερή), το Κοσίνοβο (Πολύπετρο), το Πετγς (Πεντάλοφο), την Τσερναρέκα (Κάρπη) και το Τοσίλοβο (Στάθης). Η λειτουργία βέβαια των σχολείων στα περισσότερα από τα χωριά αυτά δεν ήταν εύκολη υπόθεση ιδιαίτερα κατά την περίοδο της ένοπλης φάσης του Μακεδονικού Αγώνα, όπως διαπιστώνεται και από επιστολή του Μητροπολίτη Βοδενών Στεφάνου προς τον Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Αλέξανδρο.

Σημαντικό ρόλο στη δράση και την οργάνωση του Αγώνα στη Γουμένισσα είχαν οι Διευθυντές των ελληνικών σχολείων της πόλης Γεώργιος Ν. Λαδακάκος, ο Μ. Δημάδης και ο Β. Νεράντζης. Για τον πρώτο γράφει ο Λ. Κορομηλάς προς το Υπουργείο των Εξωτερικών: … τὴν γενναιότητά του ἐξαίρει ἡ νεολαία τῆς Γουμέντσης…, για τον δεύτερο σημειώνει ότι δείχνει ζωηρό ενδιαφέρον για τα σχολεία των γύρω χωριών και για τον τρίτο έχουμε την πληροφορία πως ήταν …κατὰ πάντα ἀξιέπαινος καὶ ἀκούραστος …. Επίσης ο Λαδακάκος με επιστολή του προς τον Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Αλέξανδρο στις 2 Ιουνίου 1904 περιγράφει την κατάσταση στην πόλη, τις απειλές των Βουλγάρων, την επικείμενη φορολογία που θα εισπραχθεί από τον κομιτατζή Αποστόλη την περίοδο των κουκουλιών, την εκπαιδευτική κατάσταση, τις επικείμενες σχολικές εξετάσεις στις οποίες τον προσκαλεί να παραβρεθεί, το αίτημα των κατοίκων για την ενίσχυσή τους με όπλα. Βέβαια οι εκπαιδευτικοί που εργάστηκαν και προσέφεραν τις υπηρεσίες τους στην εθνική υπόθεση ήταν πάρα πολλοί μεταξύ των οποίων κάποιοι βρήκαν μαρτυρικό θάνατο, όπως ο Ιωάννης Πίτσουλας, θύμα της συμμορίας του Αποστόλη.

Οι λίμνες Αρτζάν και Αματόβου

Ο Νομός Κιλκίς βρισκόμενος μεταξύ των ορεινών όγκων των Κρουσίων, της Κερκίνης (Μπέλες) και του Πάικου, έχοντας τον ποταμό Αξιό και μεγάλο τμήμα της κοιλάδας αυτού, τις λίμνες Αρτζάν και Αματόβου και πολύ κοντά τις λίμνες Γιαννιτσών και Δοϊράνης αποτέλεσε σταυροδρόμι δράσης και διέλευσης ανταρτικών ομάδων καθ’ όλη τη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα κυρίως δε κατά την περίοδο της ένοπλης φάσης του. Πρέπει να σημειωθεί πως οι λίμνες Αρτζάν–Αματόβου βρισκόμενες κοντά στην ανατολική όχθη του Αξιού και μεταξύ του Κιλκίς και της Γουμένισσας ενοικιάζονταν από τους Βουλγάρους από το 1898 και εντεύθεν και είχαν καταστεί ἀπόρθητον κρησφύγετον, βάσις καὶ κέντρον τῶν ἐνεργειῶν των καὶ ὁρμητήριον για ολόκληρο το σαντζάκι της Θεσσαλονίκης. Στις λίμνες αυτές οργανώνονταν τα σώματα των κομιτατζήδων που απαρτίζονταν από 60–80 άνδρες και πέτυχαν σταδιακά τον πλήρη έλεγχο της επαρχίας του Αβρέτ-Χισάρ (Γυναικοκάστρου). Τα σώματα αυτά από εκεί προωθούνταν στην επαρχία της Δοϊράνης και έφθαναν ως τους Ευζώνους και τη Γευγελή.

Δείτε το βίντεο απ` τη σειρά της ΕΡΤ, “ΤΟ ΠΑΝΟΡΑΜΑ ΤΟΥ ΑΙΩΝΑ”

http://www.youtube.com/watch?v=mbp0YBqdeGk

Σχολιάστε