Εγκόσμια γνώση ή κατήχηση;
Του Ευτύχη Μπιτσάκη.
Η διαμάχη για τη διδασκαλία των θρησκευτικών συνεχίζεται και θα συνεχιστεί. Η συζήτηση ώς τώρα δεν έχει διεξαχθεί σε θεωρητικό επίπεδο. Οι ακραίοι θυμήθηκαν πάλι το πατρίς, θρησκεία, οικογένεια. Αλλοι την αλλοίωση της εθνικής μας ταυτότητας. Και άλλοι, άλλα.
Ο γνωστός μητροπολίτης Αμβρόσιος αντιμετώπισε τα επιχειρήματα του υπουργού Παιδείας με το ευγενές: «Παχεία γαστήρ, λεπτόν ου τίκτει νόον». Αλλος μητροπολίτης ευχήθηκε στον κ. Φίλη να «σαπίσει το χέρι του». Γιατί όμως μόνο του Φίλη; Η κυβέρνηση συνολικά είναι συνυπεύθυνη. Λογικό θα ήταν να ευχηθεί ο σεβασμιότατος: Ως εκλείπει καπνός εκλειπέτωσαν. Ως τήκεται κηρός από προσώπου πυρός. Χριστιανικότατα.
Αυτά από μητροπολίτες. Αλλά και ο ήπιος γενικά αρχιεπίσκοπος κατηγόρησε τον υπουργό Παιδείας ότι «προσπαθεί να στρατεύσει τους μαθητές σε μια εκκοσμικευμένη στάση απέναντι στο θρησκευτικό φαινόμενο». Ο αρχιεπίσκοπος, π.χ., υποστήριξε ότι κατά την περίοδο μιας δικτατορίας (της χούντας), ο επίσημος ρόλος της Εκκλησίας «ήταν συνεπής και αδιάβλητος για την αποστολή της».
Αλλά τα στοιχεία της «Εφημερίδας των Συντακτών» είναι συντριπτικά: Η σιωπή και οι έπαινοι προς τη χούντα ήταν η αντίδραση των περισσότερων μητροπολιτών. Ως προς την Κατοχή: Σημαντικό μέρος του κατώτερου κλήρου πήρε μέρος στην Αντίσταση. Η ηγεσία της Εκκλησίας; Ο ρόλος της έχει εξωραϊστεί από την επίσημη προπαγάνδα.
Ο αρμόδιος υπουργός Παιδείας δήλωσε σχετικά: «Είμαστε προσκολλημένοι στις αξίες της ανεξίθρησκης δημοκρατικής παιδείας» (25/9). Επίσης: «Να μην επιστρέψει η Εκκλησία στην εποχή του Χριστόδουλου» (1-2/10).
Επίσης, ο Αλ. Τσίπρας σε δηλώσεις του τόνισε τους διακριτούς ρόλους κράτους και Εκκλησίας. Γενικά η κυβέρνηση, εν όψει της συνταγματικής αναθεώρησης, θεωρεί ότι μπορούμε «να συζητήσουμε με όρους κοινωνικής ενότητας τους διακριτούς όρους Εκκλησίας-Κράτους». Διάλογος! Σε ποια θεωρητική-επιστημονική βάση; Εδώ ανακύπτει ένα ερώτημα, το οποίο, απ’ ό,τι διάβασα στην Τύπο, δεν έχει καν τεθεί.
Ερώτημα: Τα θρησκευτικά είναι δυνατόν να αποτελέσουν αντικείμενο διδασκαλίας σε μια μη θεοκρατική Πολιτεία; Οπως είναι γνωστό, οι θρησκευτικοί μύθοι ήταν μία από τις πρώτες μορφές κοσμοθεωρίας, πριν από τις λιγότερο ή περισσότερο φυσιοκρατικές κοσμολογίες των προσωκρατικών και άλλων. Με την κοινωνική εξέλιξη, η γνώση του κόσμου έγινε αντικείμενο της επιστήμης, η οποία υπήρξε η διαλεκτική άρνηση και κληρονόμος της φιλοσοφίας.
Η κυβέρνηση επιδιώκει διάλογο με την ηγεσία της Εκκλησίας. Διάλογο σε ποια έλλογη βάση; Κατάργηση λοιπόν των θρησκευτικών; Αυτό που θα ήταν το σωστό, θα ήταν η κατάργηση του προσηλυτισμού σε εξ αποκαλύψεως «αλήθειες» και η εισαγωγή ενός μαθήματος θρησκειολογίας, ενός μαθήματος επιστημονικής διαπραγμάτευσης του φαινομένου της θρησκείας, ως στοιχείου του ανθρώπινου πολιτισμού. Η θρησκεία δεν είναι ιδεαλιστική φιλοσοφία, υποκειμενικός ή αντικειμενικός ιδεαλισμός. Είναι δόγμα. Ως δόγμα δεν ασκεί κάποια γνωστική λειτουργία. Η εγκόσμια γνώση είναι πεπερασμένη. Το ανθρωπίνως εφικτό εντούτοις είναι μεγαλειώδες. Θα το τολμήσει η σημερινή κυβέρνηση;
* Ολόκληρο το άρθρο στην «Εφημερίδα των Συντακτών» που κυκλοφορεί.
