Για την Ημέρα Καταναλωτή
Του Βασίλη Μάτσκου*
Η 15η Μαρτίου είναι η Παγκόσμια μέρα Καταναλωτή και οι συνθήκες είναι ότι πρέπει για να τη “γιορτάσουμε”.
Ας ξεκινήσουμε την “γιορτή” με λίγη αυτοκριτική (ως καταναλωτές) θέλοντας να αναφερθώ σε κάποιες “παρεξηγημένες” έννοιες ή ορισμούς που χρησιμοποιούμε δυστυχώς ευρέως γιατί δεν έχουμε κατανοήσει τους κανόνες και τις συνθήκες στις οποίες ζούμε (είτε μας αρέσουν είτε όχι):
Για το κέρδος: οι επιχειρήσεις που μας πωλούν προϊόντα και υπηρεσίες έχουν ως σκοπό το κέρδος, δεν είναι φιλανθρωπικά ιδρύματα, άρα δεν είναι κακό να κερδίζουν. Όταν βλέπουν ότι προτιμούμε το προϊόν τους ανεβάζουν την τιμή, όταν το προτιμήσουμε λιγότερο την κατεβάζουν αλλά δεν μπορούν να την έχουν κάτω από το κόστος (εκτός κι αν κάνουν για κάποιο χρονικό διάστημα προωθητική ενέργεια). Η Πολιτεία πρέπει να παρεμβαίνει ότι υπάρχει συνεργασία επιχειρήσεων για την αύξηση των κερδών (Επιτροπή Ανταγωνισμού)
Για τις “ξένες” επιχειρήσεις: Δεν υπάρχουν ξένες επιχειρήσεις στην Ελλάδα. Όποια επιχείρηση δραστηριοποιείται στην Ελλάδα είναι Ελληνική, έχει ελληνικό ΑΦΜ, πληρώνει φόρους, αποδίδει ΦΠΑ, κλπ σύμφωνα με τους ισχύοντες νόμους. Μια ελληνική επιχείρηση όμως μπορεί να είναι “ξένων συμφερόντων”, δηλ. να έχει μετόχους που δεν είναι Έλληνες. Αυτό είναι ορατό σε κάποιες περιπτώσεις (από το ξενικό όνομα) όπως π.χ. κάποιες αλυσίδες Σ/Μ ή μπορεί να αποκρύπτεται επιμελώς π.χ. να νομίζεις ότι αγοράζεις σοκολάτα από παραγωγό ελληνικών συμφερόντων αλλά στα “ψιλά γράμματα” να διαβάζεις ότι παράγεται από μεγάλη πολυεθνική που αγόρασε κάποια στιγμή την παλιά ελληνική επιχείρηση.
Ο παραλογισμός τιμών σε παρεμφερή προϊόντα: Θα ξέρετε όλοι ότι το γάλα light πουλιέται στην Ελλάδα ακριβότερα από το πλήρες παρότι έχουν αφαιρεθεί από αυτό συστατικά που πωλούνται ακριβότερα. Θα ξέρετε επίσης ότι το αλεύρι ολικής άλεσης πουλιέται στην ελληνική αγορά πανάκριβα παρότι με την άλεση παραμένουν σε αυτό τα πίτουρα που παλιότερα τα δίναμε μόνο στις κότες και τα άλλα ζώα… Ο πιο ανίδεος κοστολόγος θα έβγαζε τιμές αντίστροφες από αυτές που ισχύουν στην αγορά. Γιατί τελικά επικρατούν;…γιατί απλά τις αποδεχτήκαμε ως καταναλωτές.
Είναι χαρακτηριστικό ότι σε κάποια Σ/Μ “ξένων συμφερόντων” στα προϊόντα αυτά επικρατεί η λογική στις τιμές τους, δηλ. το light γάλα είναι φθηνότερο από το πλήρες και το αλεύρι ολικής άλεσης φθηνότερο από το άλλο. Δεν μας κάνουν βέβαια χάρη, απλά όταν ήρθαν στην Ελλάδα δεν φαντάζονταν ότι θα βρουν καταναλωτές που να αποδέχονται τέτοιους παραλογισμούς και κράτησαν την “λογική” της χώρας από όπου ήρθαν (που κατά κανόνα έχει πιο συνειδητούς καταναλωτές). Ωστόσο σε αυτά τα Σ/Μ εμφανίζεται το φαινόμενο να πωλούν τα ίδια προϊόντα πολύ ακριβότερα στην Ελλάδα απ’ ότι στα καταστήματά τους στο εξωτερικό..γιατί απλά το αποδεχόμαστε!.
Η Ελληνική ταυτότητα των προϊόντων: πολλοί νομίζουν ότι όταν δουν μια ελληνική σημαία πάνω στο προϊόν αυτό σημαίνει ότι είναι ελληνικό…λάθος, δεν είναι απόλυτο αυτό. Δεν είναι ξεκάθαρη η διαδικασία για την τοποθέτηση της ελληνικής σημαίας πάνω στο προϊόν. Πολλοί νομίζουν ότι αν το barcode είναι 520ΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧ είναι ελληνικό το προϊόν…λάθος, δεν είναι απόλυτο ούτε αυτό. Το 520ΧΧΧ… απλά σημαίνει ότι το Barcode έχει δοθεί από τον ελληνικό φορέα που διαχειρίζεται τα barcodes (για τον οποίο παρεμπιπτόντως “μαλώνουν” τα τελευταία χρόνια μεταξύ τους κάποιες εταιρίες για το ποιός έχει την αρμοδιότητα και το κράτος ..παρακολουθεί!). Στην πραγματικότητα πληροφορίες για το προϊόν θα βρείτε μόνο διαβάζοντας τα ψιλά γράμματα στις συσκευασίες, για να κρίνετε και να αποφασίσετε.
Για την ποιότητα: Ποιότητα είναι η τήρηση συγκεκριμένων προδιαγραφών. Αυτές μπορεί να ικανοποιούν κάποιους, μπορεί και όχι. Ο κάθε καταναλωτής επιλέγει ένα προϊόν βλέποντας τις προδιαγραφές του και την τιμή του. Η Πολιτεία πρέπει να παρεμβαίνει στην περίπτωση που οι προδιαγραφές ενός προϊόντος μπορεί να είναι επικίνδυνες για την υγεία των καταναλωτών (γι’ αυτό και θεωρήσαμε όλοι μας παράλογη την άποψη του Υπ. Ανάπτυξης να πωλούνται ληγμένα προϊόντα αντί να πωλούνται με έκπτωση πριν την λήξη τους). Οι υψηλές προδιαγραφές-ποιότητα δεν συμβαδίζουν υποχρεωτικά με την τιμή γιατί υπάρχει και ο κανόνας της προσφοράς και της ζήτησης εξαιτίας του οποίου ένα προϊόν μπορεί να πωλείται “αδικαιολόγητα” ακριβά ή “άδικα” φθηνά.
Οι μικροί και οι μεγάλοι προμηθευτές: Ναι, υπάρχουν και οι μεν και οι δε, τουλάχιστον στη χώρα μας, αν και στις περισσότερες από τις χώρες της Ε.Ε έχουν εξαφανιστεί οι “μικροί”. Και οι δυο κατηγορίες έχουν τα συν και τα πλην τους. Καθήκον μας είναι να κρατήσουμε το Μέτρο “υποστήριξης” των μεν ή των δε… Θα ήταν ανοησία να πούμε (με τους σημερινούς υφιστάμενους κανόνες της αγοράς) ότι μπορούν να πετύχουν καλές τιμές μόνοι τους οι “μικροί” ή ότι θα κρατούσαν χαμηλές τιμές μόνοι τους οι “μεγάλοι”.
Η τοπική αγορά και οι Προμηθευτές: Ναι, πρέπει να υποστηρίζονται οι τοπικοί προμηθευτές γιατί προκύπτουν έμμεσα οφέλη για τον καταναλωτή, όμως οφείλουμε να στείλουμε και “μήνυμα” στον τοπικό προμηθευτή όταν καταχράται την υποστήριξή μας. Είναι χαρακτηριστική η περίπτωση στο γάλα όπου ενώ ισχυρίζονται ότι το κόστος μεταφοράς είναι περίπου 0,15¤/λτ, το κιλκισιώτικο γάλα πωλούνταν 0,99¤ στην Αθήνα αλλά 1,30 στο Κιλκίς! ή άλλη εταιρία πουλάει ίδια τιμή σε Κιλκίς και Αθήνα λόγω ενιαίου τιμοκαταλόγου!! (Δεν υπάρχει φυσικά τέτοια υποχρέωση παρά μόνο γι’ αυτά που θεωρούμε κοινωνικά αγαθά όπως είναι το νερό, η ηλεκτρική ενέργεια, η τηλεφωνία, κλπ. Γι’ αυτό τα αγαθά αυτά πρέπει να προωθούνται μέσα από ΔΗΜΟΣΙΑ Δίκτυα αν και τον τελευταίο καιρό συζητείται και προχωρά η ιδιωτικοποίησή τους!)
Εν κατακλείδι… δεν υπάρχουν κλισέ που με την χρήση τους θα καλυτερέψουν τη θέση μας ως καταναλωτές. Τα κλισέ μπορεί να παγιδεύουν και τη σκέψη μας και να μας οδηγούν σε αδιέξοδα.
Το καλύτερο για τον καταναλωτή είναι πάντα ένας συνδυασμός μιας μικρής έρευνας για το προϊόν, γνώσης για την ανάγνωση των ετικετών και μιας πολιτικής (ναι) θέσης για το που θέλουμε να πάει αυτή η αγορά.
Μας δίνει κανείς σημασία ως καταναλωτές; Ναι, μεγάλη, γι’ αυτό προσπαθούν να μας χειραγωγήσουν. Χαρακτηριστική η περίπτωση των τελευταίων εβδομάδων όπου προσπαθούν να μας “αποκρύπτουν” χρήσιμες πληροφορίες για το φρέσκο γάλα ή το ψωμί από κατεψυγμένη ζύμη. Προσπαθούν να μας αποκρύψουν χρήσιμα στοιχεία πριν αποφασίσουμε να αγοράσουμε το προϊόν.
Η απόφασή μας για το που θα απλώσουμε το χέρι στο ράφι έχει ΜΕΓΑΛΗ ΔΥΝΑΜΗ, γκρεμίζει κολοσσούς ή σώζει οικονομίες!
Δεν αναφέρθηκα καθόλου στην περίπτωση των χρεών προς τα Τραπεζικά Ιδρύματα γιατί είναι μια δρομολογημένα ..τελειωμένη ιστορία όπου δεν τηρήθηκαν στοιχειώδεις κανόνες της “ελεύθερης αγοράς”.
Προσοχή όμως… σήμερα δεν ζούμε απλά μια καταναλωτική-οικονομική κρίση αλλά έχει ξεκινήσει μια ανθρωπιστική. Όλα τα παραπάνω δεν είναι τόσο χρήσιμα για αύριο αλλά για μεθαύριο..όταν τελειώσει η ανθρωπιστική κρίση.
Η ανθρωπιστική κρίση ΔΕΝ αντιμετωπίζεται με “κανόνες αγοράς” αλλά με πολιτικές αποφάσεις και πρωτοβουλίες πέρα από τα “συνηθισμένα”.
* Πρόεδρος της ΕΝΩΣΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΩΝ Ν. ΚΙΛΚΙΣ
