Γιατί η Ελλάδα πληγώνει…
…και δεν τιμά τα παιδιά της;
Του Βίκτωρα Νέτα.
Εφυγε από τη ζωή στα 84 του χρόνια, στη Μόσχα, στις 23 Δεκεμβρίου, ο Βίκτωρ Σαριγιαννίδης, ένας από τους κορυφαίους αρχαιολόγους της Σοβιετικής Ενωσης -καθηγητής Αρχαιολογίας στην Ακαδημία Επιστημών της Μόσχας- που έγινε παγκόσμια γνωστός από τις ανασκαφές του στο βόρειο Αφγανιστάν, οι οποίες έφεραν στο φως βασιλικούς τάφους, που περιείχαν 20.000 σπάνια χρυσά αντικείμενα. Αυτή του η επιτυχία, την οποία κυνήγησε με πείσμα και εξαντλητική μελέτη, χαρακτηρίστηκε ως «η αρχαιολογική ανακάλυψη του 20ού αιώνα».
Εφυγε πικραμένος ο Βίκτωρ Σαριγιαννίδης, γιατί δεν έζησε, όπως το ήθελε, τα τελευταία χρόνια της ζωής του στην Ελλάδα, γιατί αισθανόταν και ήταν βαθιά Ελληνας και ήθελε με το τεράστιο έργο του να τιμήσει την Ελλάδα. Η Ελλάδα, όμως, όταν ήρθε, έπειτα από πολλές γραφειοκρατικές ταλαιπωρίες, του πρόσφερε μια σύνταξη του ΟΓΑ (!), με την οποία, βέβαια, ήταν αδύνατον να ζήσει έστω και στοιχειωδώς. Γι΄ αυτό και γύρισε στη Μόσχα.
Είχα την τύχη να γνωρίσω τον Σαριγιαννίδη στο πρώτο συνέδριο των Ελλήνων της τότε Σοβιετικής Ενωσης, που επέτρεψε η περεστρόικα του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ να γίνει στο Γκελεντζίκ του Εύξεινου Πόντου. Γνώρισα μαζί και άλλους επιφανείς Ελληνες, κυρίως Πόντιους, που διέπρεψαν και αναδείχθηκαν στη Σοβιετική Ενωση, μεταξύ των οποίων ήταν ο τότε δήμαρχος της Μόσχας οικονομολόγος Γαβριήλ Ποπόφ, ο καθηγητής της Φιλοσοφίας και μέλος της Ακαδημίας Επιστημών της ΕΣΣΔ Θεοχάρης Κεσσίδης, ο παγκοσμίου φήμης αρχιμουσικός-μαέστρος, δάσκαλος και συνθέτης Οδυσσέας Δημητριάδης, κ.ά. Αυτών των προσωπικοτήτων ήταν έντονη η παρουσία στο συνέδριο, το οποίο τους εξέλεξε ως μέλη του Εθνικού Συμβουλίου της Πανενωσιακής Ενωσης των Ελλήνων της ΕΣΣΔ.
Μίλησα επί πολλές ώρες με τον Σαριγιαννίδη για τα πολύ ενδιαφέροντα που είχε να μου πει. Η συζήτηση έγινε στα ποντιακά -που γνωρίζω από την Ποντία μητέρα μου- γιατί ο Σαριγιαννίδης δεν μιλούσε την κοινή ελληνική, την οποία δεν μπόρεσε να μάθει, επειδή ο Στάλιν έκλεισε όλα τα ελληνικά σχολεία το 1936. Για τις ανασκαφές στο βόρειο Αφγανιστάν, που άρχισαν κάτω από σκληρές συνθήκες το 1979, μου είπε: «Βρήκαμε εκεί 7 μεταελληνικούς βασιλικούς τάφους, που περιείχαν 20.000 αντικείμενα. Υπήρχαν ξένα νομίσματα αλλά και ασημένια αντικείμενα με ελληνικές επιγραφές. Ενα ασημένιο κόσμημα ήταν διακοσμημένο με την Αφροδίτη. Οι τάφοι πρέπει να είναι του 1ου π.Χ. αιώνα-1ου μ.Χ. αιώνα».
Για την ανασκαφή στην έρημο του Καρακούμ στο Τουρκμενιστάν ο Βίκτωρ Σαριγιαννίδης μού είπε: «Βρήκαμε εκεί μία πόλη, που πρέπει να ιδρύθηκε πριν από 4.000 χρόνια, από φυλές που πρέπει να ήρθαν από το Ιράν ή την Ανατολία. Δύο καθηγητές υποστηρίζουμε ότι πριν από 7.000 χρόνια είχε αναπτυχθεί ένας πολιτισμός στη Βόρεια Μεσοποταμία. Από εκεί δύο κύματα κινήθηκαν, ένα προς το Καρακούμ και ένα προς την Ελλάδα. Είναι οι Αχαιοί, που ήρθαν στην Ελλάδα. Στο Καρακούμ βρήκαμε σφραγιδόλιθους με μινωική γραφή και παραστάσεις ταύρων με ακροβάτες, όμοιες με αυτές που βρέθηκαν στην Κρήτη».
Το 1995 κυκλοφόρησε και στα ελληνικά το εκπληκτικό και αποκαλυπτικό βιβλίο «Οι βασιλικοί τάφοι στη Βακτριανή» (εκδόσεις «Αφοί Κυριακίδη») του Βίκτωρα Σαριγιαννίδη, όπου περιγράφεται διεξοδικά η ανακάλυψη της βασιλικής νεκρόπολης Τιλλιά Τεπέ (Χρυσός Τύμβος) και δημοσιεύονται πλήθος έγχρωμες φωτογραφίες από τα 20.000 χρυσά αντικείμενα, που βρέθηκαν στους τάφους, επιβεβαιώνοντας τον στίχο του Κων. Καβάφη: «Και την Κοινήν Ελληνική Λαλιά ώς μέσα στην Βακτριανή την πήγαμεν, ώς τους Ινδούς». Με προμετωπίδα αυτόν τον στίχο προλόγισε το βιβλίο ο αείμνηστος Μανόλης Ανδρόνικος.
Το βιβλίο του Σαριγιαννίδη δεν είναι μια αυστηρή επιστημονική εργασία, αλλά ένα συναρπαστικό χρονικό της μεγάλης αρχαιολογικής ανακάλυψης, που πραγματοποιήθηκε με πολλές περιπέτειες λόγω του πολέμου στο Αφγανιστάν. Με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης κόπηκαν και οι χρηματοδοτήσεις της Μόσχας για αρχαιολογικές έρευνες. Ο Βίκτωρ Σαριγιαννίδης, ωστόσο, επέμεινε και με κάποιες χρηματοδοτήσεις από την Ελλάδα και την Κύπρο συνέχισε τις έρευνες, παρ΄ όλο που αντιμετώπιζε σοβαρό πρόβλημα υγείας.
Τρεις από τους πολύ επιφανείς Ελληνες της Σοβιετικής Ενωσης, ο Βίκτωρ Σαριγιαννίδης, ο αρχιμουσικός Οδυσσέας Δημητριάδης και ο καθηγητής Φιλοσοφίας Θεοχάρης Κεσσίδης, ακολουθώντας το ρεύμα των παλιννοστούντων Ελλήνων, θέλησαν να εγκατασταθούν στην Ελλάδα. Τους περίμενε μία μεγάλη απογοήτευση, γιατί άλλα περίμεναν και άλλα βρήκαν. Το ελληνικό κράτος τους πρόσφερε την ασήμαντη σύνταξη του ΟΓΑ (!) με την οποία ήταν αδύνατο να ζήσουν. Ο Σαριγιαννίδης γύρισε στη Μόσχα, ο Δημητριάδης προτίμησε ένα γηροκομείο στην Γεωργία. Ο Κεσσίδης έμεινε βοηθούμενος από συγγενείς και φίλους και αφού μετά από πολλές προσπάθειες του δόθηκε μια σύνταξη συγγραφέα, ελαφρώς καλύτερη από εκείνην του ΟΓΑ. Η Ελλάδα, δυστυχώς, πληγώνει τα παιδιά της, αντί να τα αγκαλιάζει.
Άρθρο στην ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ
