ΑΝΤΑΡΣΥΑ: Ε.Ε. και γεωργική παραγωγή

Θέσεις της Τοπικής Επιτροπής ΑΝΤ.ΑΡ.ΣΥ.Α. Κιλκίς, με στοιχεία αντλήθηκαν από την ομιλία-άρθρο με θέμα “Ευρωπαϊκή Ένωση και Γεωργία-Αγροτική παραγωγή” του Γιώργου Κάργα, καθηγητή Γεωπονικού Πανεπιστημίου

Την τελευταία 20ετία ο ελληνικός καπιταλισμός αναπτύχθηκε ραγδαία στην αγροτική παραγωγή με εμφανείς επιπτώσεις στους κοινωνικούς συσχετισμούς σε σχέση με προηγούμενες δεκαετίες. Οι εξελίξεις αυτές αποτυπώνονται σε επτά βασικές και ευδιάκριτες τάσεις.

1. Μετατροπή της χώρας από εξαγωγέα αγροτικών προϊόντων (πριν τη ένταξη στην ΕΟΚ, το 1981) σε εισαγωγέα, με το αγροτικό εμπορικό έλλειμμα να φθάνει τα 3,5 – 4 δισεκ. €υρώ το χρόνο (συνολικά έχει ξεπεράσει τα 60 δισεκ. €υρώ), ξεπερνώντας, για πρώτη φορά, το σύνολο των «αγροτικών» επιδοτήσεων της Ε.Ε. Το εμπορικό έλλειμμα αγροτικών προϊόντων το διάστημα 2000-2007 αυξήθηκε κατά 50% ενώ το συνολικό εμπορικό έλλειμμα αυξήθηκε κατά 30%. Το έλλειμμα με την ΕΕ είναι μεγαλύτερο από ότι με όλες τις άλλες χώρες.

2. Το κύμα των ιδιωτικοποιήσεων ειδικά μετά το 1990 και πιο συγκεκριμένα μετά τις συμφωνίες στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ) το 1996 επηρέασε κάθε πλευρά της αγροτικής παραγωγής.

Σημαντικές δραστηριότητες του υπουργείου Γεωργίας καταργήθηκαν ή πέρασαν άμεσα στο κεφάλαιο, όπως εγγειοβελτιωτικά έργα, σποροπαραγωγή, πιστοποίηση βιολογικών προϊόντων. Πουλήθηκαν ή ιδιωτικοποιήθηκαν συνεταιριστικές επιχειρήσεις ΔΩΔΩΝΗ, ΣΕΚΑΠ, Βιομηχανία ζάχαρης.

Μεγάλο ρόλο στην προώθηση των αναδιαρθρώσεων έπαιξε και η μετατροπή της Αγροτικής Τράπεζας Ελλάδας σε καθαρά εμπορική τράπεζα, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα την ραγδαία αύξηση των επιτοκίων δανεισμού, όπου στο τέλος και αυτή ιδιωτικοποιήθηκε.

Παράλληλα το καθεστώς της κοινωνικής ασφάλισης (ΟΓΑ) καθώς και η προστασία της γεωργικής παραγωγής (ΕΛΓΑ) λειτουργούν πλέον με αυστηρά ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια

3. Εντονη συγκέντρωση της γης και της παραγωγής διαμέσου της αύξησης της άμεσης ιδιοκτησίας και κυρίως της ενοικίασης.

Η φιγούρα του νέου τσιφλικά είναι εμφανής, ειδικά στις βόρειες πεδινές περιοχές της χώρας (Θεσσαλία, Μακεδονία, Θράκη), όπου η εκμηχάνιση επιτρέπει την συγκέντρωση της γης ειδικά στις εκτατικές καλλιέργειες όπως βαμβάκι, καλαμπόκι. Με ιδιόκτητα 200 στρ και άνω ο αριθμός των εκμεταλλεύσεων αποτελεί το 3,4% ενώ στην κατοχή του έχει το 29,9% της καλλιεργούμενης έκτασης (11 εκ. περίπου στρ). Στην ζωική παραγωγή η συγκέντρωση της παραγωγής είναι ακόμα μεγαλύτερη. Στην βοοτροφία το 21% των εκμεταλλεύσεων κατέχει το 72% των ζώων, στην προβατοτροφία το 9% έχει το 43,5 % των ζώων, στην χοιροτροφία το 2% έχει το 77% των ζώων και στην πτηνοτροφία το 0,42% έχει το 76% των πτηνών (στοιχεία απογραφής 1999-2000). Στις ιχθυοκαλλιέργειες η συγκέντρωση της παραγωγής είναι ακόμα μεγαλύτερη. Οι 10 μεγαλύτερες επιχειρήσεις ελέγχουν το 52% της μεσογειακής ιχθυοκαλλιέργειας. Είναι προφανές ότι οι τάσεις αυτές θα έχουν ενισχυθεί σήμερα ακόμα περισσότερο.

4. Ενδυνάμωση της κυριαρχίας του κεφαλαίου στα γεωργικά εφόδια, τα τρόφιμα και την μεταποίηση των αγροτικών προϊόντων.

Περίπου 10 εταιρείες κατ’ εξοχήν πολυεθνικές (Bayer, Syngenta, Dupontκ.λ.π) κυριαρχούν στον χώρο των γεωργικών εφοδίων (λιπάσματα, φάρμακα, σπόροι).

Η μεταποίηση αγροτικών προϊόντων αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους κλάδους της ελληνικής βιομηχανίας.Στην μεταποίηση κυριαρχούν οι εταιρείες VIVARTIA, Φ.Α.Γ.Ε, Όμιλος Σαράντη κλπ., οι οποίες στην βάση κυρίως της συμβολαιακής γεωργίας δραστηριοποιούνται από την χυμοποίηση γεωργικών προϊόντων μέχρι την μεταποίηση και την επεξεργασία κτηνοτροφικών και γαλακτοκομικών προϊόντων. Επίσης οι ίδιες εταιρείες εξαγόρασαν άλλες που δραστηριοποιούνταν στις κατεψυγμένες τροφές. Πολλές από τις μικρές επιχειρήσεις βρίσκονται γύρω από την στεφάνη των τριών-τεσσάρων μεγάλων. Με στοιχεία του 2006 οι 10 μεγαλύτερες εταιρείες είχαν το 39,6% του ενεργητικού, το 26% του κύκλου εργασιών και το 63% των κερδών της μεταποίησης αγροτικών προϊόντων. Στις 10 εταιρείες περιλαμβάνονται οι cocacola, vivartia, Αθηναϊκή ζυθοποιία, βιομηχανία ζάχαρης, ΦΑΓΕ, NESTLE, Μύλοι Λούλη, HELLENICQUALITYFOODS, ΚRΕΤΑ FARM.

Ο όμιλος Vivartia έχει 110 επιχειρήσεις και δραστηριοποιείται σε 29 χώρες. Κατέχει το 40% του γάλακτος, 20% χυμούς (Life) και το 70% κατεψυγμένων λαχανικών. Στην μαζική εστίαση κυριαρχεί διαμέσου της Goody’s. O όμιλος ΦΑΓΕ έχει 50 εταιρείες και δραστηριοποιείται γάλα, χυμούς Refresh, παγωτά, αρτοσκευάσματα.

Επίσης και στον τομέα εμπορίας ειδών διατροφής οι 10 μεγαλύτερες αλυσίδες supermarketτο 2006 είχαν το 35,6% ενεργητικού και το 49,8% του κύκλου εργασιών.

5. Την ραγδαία μείωση των μικροαγροτών.

Σε 17 χρόνια (1988 – 2005), που περιλαμβάνουν την παλιά και τη νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) της Ευρωπαϊκής Ένωσης τα νοικοκυριά που άμεσα ή έμμεσα σχετίζονται με την γεωργία μειώνονται από 25% σε 15%. Στον ευρωπαϊκό βωμό θυσιάζονται μαζικά οι φτωχοί και μεσαίοι αγρότες, οι αγροτο-εργάτες, ενώ αντικείμενο μεγάλης εκμετάλλευσης γίνονται οι μετανάστες εργάτες γης. Την περίοδο 1988 – 2005 σημειώνεται μεγάλη μείωση των μικρών αγροτικών νοικοκυριών τόσο σε απόλυτους όσο και σχετικούς αριθμούς. Σαν αγροτικά νοικοκυριά θεωρούνται αυτά που ο αρχηγός δηλώνει αγρότης, κτηνοτρόφος ή ψαράς. Τα αγροτικά νοικοκυριά φτάνουν τα 210.000 και η συμμετοχή τους στο σύνολο των νοικοκυριών έπεσε από το 12,5% στο 5,3%. Ένα επιπλέον στοιχείο μέσα από το οποίο αποτυπώνεται με μεγάλη σαφήνεια η κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει η συντριπτική πλειοψηφία των αγροτών, αλλά πάντα ξεχνιέται από τους διάφορους αναλυτές και δημοσιογράφους, αφορά το θέμα της ασφάλισης των αγροτών. Ο κάθε αγρότης μπορεί να επιλέξει να πληρώνει εισφορές μεταξύ επτά ασφαλιστικών κατηγοριών. Από τα διαθέσιμα στοιχεία φαίνεται ότι το 2011 από τους 700.000 ασφαλισμένους αγρότες στην κατώτερη κατηγορία έχουν ενταχθεί 530.000 αγρότες, ενώ στις δύο ανώτερες περίπου 60.000 ουσιαστικά μεγαλοαγρότες. Η κατώτερη κατηγορία πληρώνει στον ΟΓΑ 536 ευρώ ετησίως. Η σύνταξη στα 65 χρόνια ζωής που θα πάρει αυτό το τμήμα αγροτών είναι περίπου 400 ευρώ. Επίσης υπάρχει και ένα σημαντικό κομμάτι το οποίο δεν έχει την δυνατότητα να πληρώσει ούτε αυτές τις εισφορές και λαμβάνει κάποια προνοιακή σύνταξη των 300 ευρώ, η οποία τα επόμενα χρόνια θα καταργηθεί. Φαίνεται από τα παραπάνω ότι οι μικροί και μεσαίοι αγρότες δεν έχουν τη δυνατότητα ούτε εισφορές για μια αξιοπρεπή σύνταξη να πληρώσουν. Αυτά είναι τα χρυσά κουτάλια της ΕΕ και του καπιταλισμού. Σαν να μην έφταναν αυτά το μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα προβλέπει αύξηση των ασφαλιστικών εισφορών 20% για τη νέα χρονιά και κατάργηση της κατώτερης ασφαλιστικής κατηγορίας.

6. Την ενδυνάμωση της πολυαπασχόλησης των μικροαγροτών και των νέων μορφών παραγωγής π.χ συμβολαιακή γεωργία.

Η επέκταση του φαινομένου της συμβολαιακής γεωργίας εκτός από τις παραδοσιακές καλλιέργειες π.χ βιομηχανική τομάτα, στις καινούργιες ενεργειακές καλλιέργειες, την οινοποιία καθώς και την κτηνοτροφία (γαλακτοβιομηχανίες) οδηγεί στην άμεση πρόσδεση, και υποταγή των μικροαγροτών και εργατοαγροτών στο μεταποιητικό κεφάλαιο. Η παραγωγή διαμέσου συμβολαίων που αφορούν τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των προϊόντων και τον όγκο της παραγωγής εξαφανίζει και τα τελευταία ίχνη ανεξαρτησίας του αγρότη και αυξάνει την εκμετάλλευση του από το κεφάλαιο.

7. Αύξηση της μισθωτής εργασίας στα κεφαλαιοκρατικά κυρίως νοικοκυριά

Οι μετανάστες σχεδόν αποκλειστικά συνεισφέρουν την μισθωτή εργασία στην Ελληνική γεωργία. Η μέση μη οικογενειακή μισθωτή απασχόληση στις αγροτικές εκμεταλλεύσεις διπλασιάστηκε στην δεκαετία που ακολούθησε την άφιξη των μεταναστών. Τα δύο τρίτα των νοικοκυριών απασχολούν μετανάστη για κάποιες μέρες τον χρόνο. Μόνιμη μισθωτή εργασία από μετανάστη είχε το 10% των εκμεταλλεύσεων. Η έκταση της απασχόλησης των μεταναστών συνδέεται άμεσα με το μέγεθος της εκμετάλλευσης. Έτσι στα μεγέθη 30-50 στρέμματα οι μετανάστες προσφέρουν κατά μέσο όρο 62 ημερομίσθια/έτος, στα 50-100 στρ. 160 ημερομίσθια/έτος και στα 100-200 στρ. 180 ημερομίσθια/έτος. Στις εντατικές γεωργικές εκμεταλλεύσεις (θερμοκήπια, ιχθυοκαλλιέργειες) η εργασία των μεταναστών είναι καθολική και με πιο άθλιους όρους. Η ανταγωνιστικότητα τους πατάει πάνω στην ζωή χιλιάδων μεταναστών. Έτσι στον χώρο της αγροτικής παραγωγής λαμβάνει χώρα μια διπλή διαδικασία. Από την μία πετιούνται εκτός παραγωγής οι μικροαγρότες αλλά από την άλλη αυξάνεται μια «ρευστή» μάζα εργατικού δυναμικού η οποία γίνεται μόνιμο χαρακτηριστικό του αγροτικού χώρου. Η αύξηση της μισθωτής εργασίας στην γεωργική παραγωγή θέτει επί τάπητος το ζήτημα της συνδικαλιστικής οργάνωσης των εργατών γης. Πρόκειται για ένα αναπτυσσόμενο αριθμητικά κομμάτι της εργατικής τάξης, το οποίο ακόμα και η Αριστερά δείχνει να αγνοεί.

Πως συνέβαλε σε αυτές τις διαδικασίες η Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) της Ευρωπαϊκής Ένωσης; Ο προϋπολογισμός συνολικά της ΕΕ αποτελεί το 1% του ακαθάριστου ευρωπαϊκού προϊόντος και διατηρείται σχετικά σταθερός σαν ποσοστό εδώ και 30 χρόνια. Ένα αρκετά ενδιαφέρον σημείο όσον αφορά την αστική προπαγάνδα είναι το γεγονός ότι έχει διαμορφώσει το στερεότυπο ότι αυτά που παίρνουμε είναι κάτι σαν χάρισμα και ότι αυτός ο προϋπολογισμός δεν προκύπτει από την φορολογία των λαών της Ευρώπης. Από τον προϋπολογισμό της ΕΕ, στην αρχική περίοδο της ΚΑΠ, το 75% κατευθύνονταν στην αγροτική παραγωγή. Σήμερα η ΚΑΠ αντιστοιχεί στο 45% με στόχο περίπου το 35% το 2020.

Με άλλα λόγια η ΚΑΠ κυρίως στοχεύει: 

Πρώτο, να τροφοδοτήσει το αγροτοδιατροφικό σύμπλεγμα με φθηνές πρώτες ύλες και να εξασφαλίσει τιμές πώλησης που να δυναμώνουν την κερδοφορία του, ώστε να ενισχυθεί η καπιταλιστική ανάπτυξη.

Δεύτερο, να στηρίξει τις εξαγωγές των ευρωπαϊκών αγροτικών προϊόντων στον υπόλοιπο κόσμο, αλλά και να διευρύνει την ενιαία εσωτερική αγορά, ενισχύοντας την θέση και την κερδοφορία των μεγαλοκαπιταλιστών αγροτών, εμποροβιομηχάνων, πολυεθνικών κλπ. Δεν είναι τυχαίες οι ποσοστώσεις που επιβλήθηκαν στα προϊόντα, ώστε και διοικητικά να είναι κατοχυρωμένη η θέση των βιομηχανιών γάλακτος και κρέατος της Γερμανίας. Στην ουσία οι ποσοστώσεις στην αγροτική παραγωγή αντανακλούν τους συσχετισμούς δύναμης ανάμεσα στις αστικές τάξεις της ΕΕ, με όφελος βέβαια πάντα για τις ηγεμονικές μερίδες του κεφαλαίου.

Τρίτο, να διευκολύνει την «ορθολογική» καπιταλιστική ανάπτυξη της υπαίθρου στη νότια Ευρώπη, όπου μετά την είσοδο της Ελλάδας, Ισπανίας και Πορτογαλίας βρέθηκαν στην ΕΕ εκατομμύρια μικροαγρότες. Ταυτόχρονα, αποσκοπούσε στην προώθηση των κοινωνικών συμμαχιών του κεφαλαίου.

Η «ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΥΝΟΧΗΣ» ΤΗΣ Ε.Ε ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΚΑΤΑΡΓΗΣΕΙ

ΤΗΝ ΑΝΙΣΟΜΕΤΡΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

Με την ατζέντα 2000 άνοιξε ένας νέος κύκλος, όπου καταργείται σταδιακά η ενίσχυση των αγροτικών προϊόντων και ταυτόχρονα η ΚΑΠ σπάει σε δύο πυλώνες και μεταφέρονται χρήματα από τις άμεσες ενισχύσεις των αγροτών στον πυλώνα της «αγροτικής ανάπτυξης». Γίνεται στροφή δηλαδή στην προώθηση αναδιαρθρώσεων όχι μόνο στενά στην αγροτική παραγωγή, αλλά γενικότερα στην περιφέρεια ώστε να δημιουργήσουν τις υποδομές καπιταλιστικής ανάπτυξης της περιφέρειας και να διευκολύνουν την συγκράτηση του αποδεσμευμένου αγροτικού δυναμικού στην ύπαιθρο. Δεν είναι καθόλου τυχαίες οι διαδοχικές διοικητικές μεταρρυθμίσεις που συντελούνται με τον «Καποδίστρια» και στην συνέχεια με τον «Καλλικράτη» και αφορούν ιδιαίτερα την επαρχία. Η σχέση μεταξύ των δύο πυλώνων προβλέπεται να διαμορφωθεί στο 80% για τον πρώτο πυλώνα και 20% για τον δεύτερο. Είμαστε στην χρονική περίοδο των περίφημων πλέον ΕΣΠΑ και των επιλέξιμων δαπανών, όπου δεσμεύονται μεγάλα ποσά από τον κρατικό προϋπολογισμό και μαζί με τις κοινοτικές χρηματοδοτήσεις κατευθύνονται στην καπιταλιστική αναδιάρθρωση της υπαίθρου και για άμεσες ενισχύσεις στο κεφάλαιο (εθνικοί δρόμοι, επιχειρηματικές δραστηριότητες κλπ). Τα «επιλέξιμα» για την ΕΕ έργα και δαπάνες δεν πρόκειται ποτέ να είναι έργα για τη λαϊκή κατοικία, την κατασκευή υποδομών για δωρεάν και αποκλειστικά δημόσια Παιδεία, Υγεία, Πρόνοια, φτηνές και ασφαλείς συγκοινωνίες, αλλά μόνο έργα που εξυπηρετούν την ενιαία καπιταλιστική αγορά της ΕΕ, τις υποδομές που είναι αναγκαίες για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας, δηλαδή της κερδοφορίας των μονοπωλίων. Η διανομή των επιλέξιμων δαπανών αποτελεί και το εκτροφείο των σκανδάλων που κατά καιρούς ξεσπούν. Έτσι η ίδια η λειτουργία της ΕΕ οξύνει την ανισόμετρη ανάπτυξη, επιδεινώνει τους όρους ανάπτυξης των λιγότερο αναπτυγμένων καπιταλιστικών οικονομιών σε όφελος των ισχυρών καπιταλιστικών δυνάμεων. Η λεγόμενη «πολιτική συνοχής» της ΕΕ δεν μπορεί να περιορίσει και πολύ περισσότερο να εξαλείψει την ανισόμετρη ανάπτυξη μεταξύ των χωρών, μεταξύ των περιφερειών των χωρών και στο εσωτερικό των κλάδων παραγωγής.

Είναι απορίας άξιο ότι ακόμα και δυνάμεις που αναφέρονται στην Αριστερά αρνούνται να δούνε την βαθύτερη ταξική διάσταση των διάφορων ΕΣΠΑ και άλλων προγραμμάτων. Την επιλογή των προτεραιοτήτων και των κριτηρίων των επιλέξιμων δαπανών αυτών των προγραμμάτων την αντιμετωπίζουν με έναν ουδέτερο αταξικό τρόπο. Η πιο απλή εξήγηση φαίνεται να είναι η κοινωνικο- ταξική τους σύνθεση και η διασύνδεσή τους με τις ευρωπαϊκές πολιτικές.

ΑΝΑΓΚΗ Η ΕΞΟΔΟΣ ΑΠΟ ΤΗΝ Ε.Ε.

Η νέα ΚΑΠ 2013-2020 η οποία αποφασίστηκε τον Ιούνιο του 2013 προβλέπει ότι οι πόροι θα μειωθούν κατά 12% συγκριτικά με την προηγούμενη περίοδο 2007-2013. Έτσι από 2,22 δις ευρώ το 2013 θα πέσουν στο 1,95 δις ευρώ το 2020.

Σημαντικό στοιχείο όμως αποτελούν τα νέα κριτήρια κατανομής των επιδοτήσεων.

1) Οι επιδοτήσεις θα δίνονται ανά στρέμμα ανεξάρτητα από την παραγωγή και το κόστος παραγωγής. Ο τρόπος αυτός είναι συμβατός με τις αρχές του ΠΟΕ για κατάργηση των επιδοτήσεων στην καλλιέργεια ώστε να υπάρχει «γνήσιος» ανταγωνισμός.

2) Οι επιδοτήσεις θα δίνονται με κριτήριο και την συμβολή στο «πρασίνισμα» της ΚΑΠ. Ετσι όσοι αφήσουν εκτός παραγωγής το 5% των εκτάσεων θα παίρνουν επιδότηση αυξημένη κατά 30%. Αυτό αφορά αυτούς που έχουν πάνω από 150 στρ. Συνεπώς με πρόσχημα το περιβάλλον και την προστασία του θα υπάρχει ενίσχυση των μεγαλοαγροτών.

3) Επιδοτήσεις θα παίρνουν μόνο όσοι θα χαρακτηρίζονται ως «ενεργοί αγρότες»

Ετσι οι επιδοτήσεις θα πρέπει να δίνονται πρακτικά στους κατά κύριο επάγγελμα αγρότες, με αποτέλεσμα να πεταχτούν άμεσα εκτός γεωργικής δραστηριότητας οι εργατοαγρότες.

Οι εξελίξεις αυτές νομίζουμε ότι κάνουν φανερό ότι η παραμονή μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ειδικά σήμερα την περίοδο της πιο βαθιάς κρίσης του συστήματος, μόνο αίμα και δάκρυα έχει να δώσει για τους μικρούς αγρότες και τους εργαζόμενους συνολικά. Η έξοδος από την ΕΕ είναι αναγκαίος όρος για το άνοιγμα ενός νέου δρόμου συνολικά αλλά και ειδικά για την αγροτική παραγωγή.

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΑΛΛΟΥ ΔΡΟΜΟΥ

Βασικό στοιχείο του άλλου δρόμου είναι η οργάνωση της αγροτικής παραγωγής με κριτήριο την διατροφή και την ένδυση των εργαζόμενων και ΟΧΙ το κέρδος και τις εξαγωγές. Οι περισσότερο φτωχές χώρες στον πλανήτη είναι οι χώρες εκείνες που η γεωργική παραγωγή τους βασίζεται στις εξαγωγές π.χ Μπανάνες, καφές και τσάι. Μια αγροτική παραγωγή βασισμένη μόνο στις εξαγωγές και το κέρδος οδηγεί σε πείνα και δυστυχία τους μικροαγρότες

1. Συλλογική-συνεταιριστική οργάνωση της αγροτικής παραγωγής
2. Προστασία του εισοδήματος των μικρών παραγωγών. Κατώτερες εγγυημένες τιμές προϊόντων. Ενιαία σύνταξη στα 60 χρόνια για τους αγρότες και στα 55 για τις γυναίκες. Κατάργηση των εισφορών για τους μικροαγρότες. Κατάργηση των έκτακτων εισφορών και της φορολογίας των μικροαγροτών.
3. Χτύπημα των καρτέλ στο εμπόριο των αγροτικών εφοδίων και στην μεταποίηση των αγροτικών προϊόντων.
4. Το πολλαπλασιαστικό υλικό στα χέρια των αγροτών και ΟΧΙ των πολυεθνικών. ΟΧΙ στο πατεντάρισμα των σπόρων από τις πολυεθνικές. Ανάπτυξη της σποροπαραγωγής με την βοήθεια των ερευνητικών κέντρων και των ΑΕΙ. Δωρεάν διάθεση στους παραγωγούς.
5. ΟΧΙ στα γενετικά μεταλλαγμένα προϊόντα και σπόρους
6. Προστασία όλης της γεωργικής παραγωγής από τον ΕΛΓΑ με φορολόγηση των πολυεθνικών και ΟΧΙ των αγροτών.
7. Ανάπτυξη νέων κέντρων Υγείας και κέντρων πολιτισμού στην Ύπαιθρο